Lời mở đầu

Văn học Việt Nam kể từ sau 1975 đã bước sang một thời kì mới, với sự bừng nở của văn xuôi. Đặc biệt là từ giữa thập kỉ 80, khi ý thức văn hoá mới hình thành, hệ hình giá trị biến đổi thì văn học đã thực sự chuyển sang một hình thái khác trước đánh dấu một bước phát triển mới trong lịch sử văn học dân tộc. Văn xuôi đóng vai trò chủ đạo trong bước ngoặt của dòng chảy hiện đại ấy. Tuy vậy, cho đến nay tình hình nghiên cứu văn xuôi thời kì này đang còn hết sức bề bộn. Thực trạng ấy, trước hết có nguyên nhân từ chính sự phức tạp của thực tiễn văn học. Sự đổi mới diễn ra sôi nổi song cũng rất phức tạp, vận động tiếp diễn còn trải qua hết thế kỉ XX và chưa ngưng nghỉ trong những năm đầu thế kỉ XXI này. Mặt khác, nhận thức về lí thuyết phương pháp nghiên cứu càng ngày càng được đổi mới. Sự đa dạng của phương pháp đem lại sinh khí mới cho nghiên cứu đồng thời cũng đặt ra nhiều thử thách và cần có thời gian thử nghiệm. Có thể nói, văn xuôi Việt Nam sau 1975 vẫn đang là một đối tượng cần được tiếp tục nghiên cứu trên nhiều phương diện.

Mục lục

Trang

Phần mở đầu5

1. Tính cấp thiết của đề tài 5

2. Lịch sử vấn đề nghiên cứu 7

3. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi của đề tài 15

4. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu17

5. Phương pháp nghiên cứu17

6. Những đóng góp mới của luận án18

7. Giới thiệu bố cục luận án18

Chương 1. Sự thay đổi hệ thống giá trị thẩm mĩ trong văn xuôi Việt Nam sau 1975 19

1.1. Bối cảnh lịch sử - xã hội và nhu cầu thay đổi hệ thống giá trị 19

1.1.1. Bối cảnh lịch sử - xã hội mới19

1.1.2. Nhu cầu thay đổi hệ thống giá trị trong đời sống21

1.2. Đổi mới văn học - sự hình thành hệ thống giá trị thẩm mĩ mới23

1.2.1. Vận động đổi mới 23

1.2.2. Sự hình thành hệ thống giá trị thẩm mĩ mới29

1.3. Sự thay đổi cục diện các giá trị thẩm mĩ trong văn xuôi41

Chương 2. các sắc điệu của cái đẹp và cái cao cả trong văn xuôi Việt Nam sau 1975 47

2.1. Cái đẹp47

2.1.1. Những tiền đề truyền thống47

2.1.2. Tương tác mới và sự phô diễn đối cực50

2.1.2.1. Gần gụi, trần tục và xa vời, mộng ảo53

2.1.2.2. Yếu đuối, thuần thục và mạnh mẽ, “bất kham” 59

2.1.3. Sự bừng thức của thân thể63

2.2. Cái cao cả76

2.2.1. Quan niệm về đặc trưng thẩm mĩ của cái cao cả 76

2.2.2. Vị trí của cái cao cả trong hệ thống thẩm mĩ mới 78

2.2.3. Cái hùng trong hoà phối mới 90

Chương 3. Các hình thái của cái bi và cái cảm thương trong văn xuôi Việt Nam sau 197596

3.1. Cái bi96

3.1.1. Vị thế của cái bi trong hệ thống thẩm mĩ mới96

3.1.2. Những “cái chết”, “sự hủy diệt” của các giá trị102

3.1.2.1. Cảm hứng trước những tình huống xung đột không thể hoà giải hay sự nhạy cảm đối với vấn đề “cuối cùng” của cuộc sống 102

3.1.2.2. Những số phận bi kịch như là kết quả của tự do và tất yếu

và dự cảm về những giá trị cao nhất mà cuộc sống cần phải có 107

3.1.2.3. Một tinh thần lạc quan mới111

3.1.3. Cái nhìn số phận và những kiểu dạng tiêu biểu113

3.1.3.1. Bi kịch xã hội115

3.1.3.2. Bi kịch bản thể 118

3.2. Cái cảm thương 121

3.2.1. Quan niệm về đặc trưng thẩm mĩ của cái cảm thương 121

3.2.2. Vị trí của cái cảm thương trong hệ thống thẩm mĩ mới123

3.2.3. Mối quan hoài về thân phận và số phận131

Chương 4. những biểu hiện của Cái hài và cái phi lí trong văn xuôi Việt Nam sau 1975 138

4.1. Cái hài138

4.1.1. Quan niệm về đặc trưng thẩm mĩ của cái hài138

4.1.2. Vị thế chủ âm của cái hài trong hệ thống thẩm mĩ mới141

4.1.3. Châm biếm và hài hước 151

4.1.3.1. Châm biếm151

4.1.3.1.1. Lột mặt nạ 152

4.1.3.1.2. Biếm hoạ155

4.1.3.2. Hài hước157

4.1.3.2.1. Những dấu hiệu của tính “nhập nhằng nước đôi” 157

4.1.3.2.2. Hài hước phồn thực161

4.2. Cái phi lí164

4.2.1. Quan niệm về đặc trưng thẩm mĩ của cái phi lí164

4.2.2. Quan niệm về một thế giới vô minh 167

4.2.3. Một số biểu hiện173

4.2.3.1. Sự phá vỡ suy lí nhân – quả 174

4.2.3.2. Nhân dạng nghịch dị 177

4.2.3.3. Hài hước đen180

Phần kết luận 186

Danh mục các công trình đã công bố

Danh mục Tài liệu tham khảo