LỜI MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết và mục đích của việc nghiên cứu đề tài

Từ thời kỳ sơ khai của xã hội loài người với những công cụ bằng đồng, đá cho đến những thành tựu khoa học kỹ thuật ngày nay là cả một quá trình phấn đấu, tìm tòi phát triển không ngừng của mỗi con người trong xã hội. Các Mác đã nói “Con vật chỉ sản xuất ra bản thân nó còn con người thì tái sản xuất ra toàn bộ giới tự nhiên”.1, tr.358 Quả thực như vậy, vì hoạt động con vật chỉ phục vụ nhu cầu trực tiếp của nó, còn hoạt động con người gắn liền với xã hội, phục vụ cho xã hội. Nhưng cũng phải nhận thấy rằng để sản xuất ra toàn bộ giới tự nhiên, con người phải lao động để duy trì cuộc sống, phát triển xã hội và vì vậy con người chính là lực lượng sản xuất chủ yếu, không có con người thì không có xã hội loài người.

Thực tế, chúng ta đều có thể nhận thấy là khi lao động sản xuất con người luôn luôn phải đối mặt với tai nạn, rủi ro, bệnh tật, đe doạ đến cuộc sống, tính mạng của con người. Để khắc phục được tình trạng đó, có rất nhiều biện pháp đề phòng, hạn chế tai nạn rủi ro xảy ra, nhưng đó là chưa đủ bởi vị trí và tầm quan trọng của con người nói riêng và xã hội loài người nói chung thì cần có những biện pháp khác nữa để khắc phục hậu quả đó. Vì vậy, bảo hiểm con người đã ra đời. Bảo hiểm con người giúp mỗi người khi tham gia ổn định cuộc sống, khắc phục khó khăn, tạo ra chỗ dựa tinh thần để họ an tâm học tập, lao động sản xuất. Trong chiến lược phát triển kinh tế xã hội 2000-2010, Đảng và nhà nước ta đã xác định “ tổ chức và vận hành an toàn, hiệu quả thị trường bảo hiểm trong nước mở rộng quy mô và phạm vi hoạt động, kể cả việc thu hút vốn đầu tư nước ngoài”.2 Bảo hiểm nói chung, bảo hiểm con người nói riêng đang được sự quan tâm của Đảng, nhà nước và của toàn xã hội.

Đối với nước ta hiện nay là một nước đang phát triển, vừa là thành viên của Tổ chức thương mại thế giới (WTO), cùng với việc các nước tăng cường hợp tác thì việc phát triển kinh tế để hội nhập là tất yếu và vì vậy, vấn đề bảo hiểm con người càng được quan tâm hơn bao giờ hết.

Chính vì những nguyên nhân trên, tác giả lựa chọn đề tài: “Hợp đồng bảo hiểm con người những vấn đề lý luận và thực tiễn”, mục tiêu của đề tài nhằm khai thác được những vấn đề mọi người quan tâm, để thấy được vai trò, tầm quan trọng của bảo hiểm con người và đặc biệt là tăng thêm sự hiểu biết của bản thân trong lĩnh vực này.

2. Phạm vi, đối tượng nghiên cứu của đề tài

Đề tài tập trung nghiên cứu hợp đồng bảo hiểm con người, trên cơ sở xem xét các quy định của Luật kinh doanh bảo hiểm, Bộ luật dân sự, và các văn bản có liên quan. Trên cơ sở đó thấy được ưu điểm, nhược điểm của các quy định để đưa ra những kiến nghị, giải pháp hoàn thiện hệ thống pháp luật về bảo hiểm nói chung và bảo hiểm con người nói riêng.

3. Phương pháp nghiên cứu đề tài

Để hoàn thành tốt đề tài, tác giả đã dựa trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa Mác-Lênin, quan điểm duy vật biện chứng và duy vật lịch sử. Ngoài ra tác giả còn sử dụng phương pháp: phân tích, so sánh, tổng hợp,

4. Tình hình thực tiễn của việc nghiên cứu đề tài

Về vấn đề bảo hiểm con người đã có nhiều công trình đề cập đến như giáo trình “Bảo hiểm” của trường Đại học Kinh Tế Quốc Dân, cuốn “Bảo hiểm nhân thọ những vấn đề lý luận và thực tiễn” của thạc sỹ Trần Vũ Hải. Bên cạnh đó còn có rất nhiều các bài viết về bảo hiểm con người trên các sách, báo, tạp chí Tuy nhiên những công trình nghiên cứu đó chỉ đề cập đến những vấn đề lý luận của bảo hiểm con người hoặc đi sâu nghiên cứu bảo hiểm nhân thọ (lĩnh vực chủ yếu của bảo hiểm con người). Qua đề tài này tác giả muốn trình bày và đi sâu nghiên cứu bảo hiểm con người trên cả hai phương điện đó là lý luận và thực tiễn.

5. Cơ cấu của khoá luận

Ngoài phần mở đầu, phần kết luận, danh mục tài liệu tham khảo khoá luận còn có phần nội dung được cơ cấu thành ba chương:

Chương I: Những vấn đề lý luận chung về hợp đồng bảo hiểm con người

Chương II: Thực trạng áp dụng các quy định của pháp luật về hợp đồng bảo hiểm con người

Chương III: Một số kiến nghị, giải pháp nhằm hoàn thiện các quy định của pháp luật về hợp đồng bảo hiểm con người.

Với ý nghĩa là một đề tài khoa học khoá luận đòi hỏi nhiều kiến thức và kinh nghiệm thực tế. Là sinh viên lần đầu tiếp xúc với đề tài khoa học nên không thể tránh khỏi những thiếu sót, em rất mong nhận được sự thông cảm và những ý kiến đóng góp, chỉ bảo của thầy cô giáo và các bạn.

Em xin chân thành cảm ơn!

MỤC LỤC

LỜI MỞ ĐẦU 1

CHƯƠNG I 4

NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ HỢP ĐỒNG 4

BẢO HIỂM CON NGƯỜI 4

1. Một vài nét khái quát cơ bản về lĩnh vực bảo hiểm con người 4

1.1. Các nước trên thế giới 4

1.2. Ở Việt Nam 6

2. Những quy định của pháp luật về hợp đồng bảo hiểm con người 9

2.1. Khái niệm hợp đồng bảo hiểm con người 9

2.2. Đặc điểm hợp đồng bảo hiểm con người 10

2.2.1. Hợp đồng bảo hiểm con người là hợp đồng thanh toán có định mức 10

2.2.2. Hợp đồng bảo hiểm con nguời không áp dụng nguyên tắc bảo hiểm trùng và nguyên tắc thế quyền 11

2.2.3. Hợp đồng bảo hiểm con người đáp ứng rất nhiều mục đích khác nhau của người tham gia bảo hiểm 11

2.2.4. Các loại hợp đồng trong bảo hiểm con người rất đa dạng, phức tạp 12

2.2.5. Hợp đồng bảo hiểm con người chịu ảnh hưởng của những điều kiện kinh tế xã hội nhất định 12

2.3. Phân loại hợp đồng bảo hiểm con người 13

2.4. Ý nghĩa của hợp đồng bảo hiểm con người 14

2.4.1. Đối với người tham gia bảo hiểm 14

2.4.2. Đối với doanh nghiệp bảo hiểm 15

2.4.3. Đối với sự phát triển kinh tế 15

2.4.4. Hợp đồng bảo hiểm con người tạo cơ hội việc làm cho người lao động 16

2.5. Các yếu tố của hợp đồng bảo hiểm con người 16

2.5.1. Chủ thể 16

2.5.2. Đối tượng của hợp đồng bảo hiểm con người 18

2.5.3. Nội dung của hợp đồng bảo hiểm con người 19

2.6. Các điều kiện có hiệu lực của hợp đồng bảo hiểm con người 29

2.6.1. Do HĐBH con người cũng là hợp đồng dân sự nên nó phải thoả mãn các điều kiện có hiệu lực của hợp đồng dân sự 29

2.6.2. Ngoài ra để HĐBH con người có hiệu lực thì cần phải thoả mãn những điều kiện sau 29

CHƯƠNG II 33

THỰC TRẠNG ÁP DỤNG CÁC QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT 33

VỀ HỢP ĐỒNG BẢO HIỂM CON NGƯỜI 33

1. Vài nét đánh giá chung về thị trường bảo hiểm con người ở Việt Nam hiên nay 33

1.1. Thị trường bảo hiểm con người vẫn còn là mới mẻ đối với người dân Việt Nam 33

1.2. Thực trạng thị trường bảo hiểm con người ở Việt Nam 34

2. Thực trạng áp dụng các quy định của pháp luật về hợp đồng bảo hiểm con người 35

2.1. Tranh chấp phát sinh từ nghĩa vụ cung cấp thông tin của khách hàng 36

2.2. Tranh chấp do việc xác định sự kiện bảo hiểm 38

2.3. Tranh chấp do nội dung của hợp đồng không rõ ràng 42

CHƯƠNG III 44

MỘT SỐ KIẾN NGHỊ, GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN CÁC QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT VỀ HỢP ĐỒNG BẢO HIỂM CON NGƯỜI 44

1. Tác động của việc Việt Nam gia nhập WTO đối với hợp đồng bảo hiểm con người 44

1.1. Thuận lợi 44

1.2. Bên cạnh những thuận lợi còn có những khó khăn do việc gia nhập WTO mang lại 45

2. Những bất cập trong luật kinh doanh bảo hiểm về hợp đồng bảo hiểm con người 46

2.1. Về quyền lợi có thể được bảo hiểm 46

2.2. Về hành vi thông báo sai tuổi của bên mua bảo hiểm đối với người được bảo hiểm 49

2.3. Về hành vi cố ý cung cấp thông tin sai sự thật nhằm giao kết hợp đồng của bên mua bảo hiểm 51

2.4. Về điều khoản hợp đồng bảo hiểm con người 52

2.5. Về điều khoản loại trừ trách nhiệm bảo hiểm 53

3. Kiến nghị và giải pháp 54

3.1. Cần sửa đổi những điểm bất hợp lý của luật kinh doanh bảo hiểm cho phù hợp với nhu cầu thực tế 54

3.2. Cần có những biện pháp cụ thể từ doanh nghiệp bảo hiểm, người tham gia bảo hiểm và đặc biệt là chính sách của nhà nước 55

KẾT LUẬN 58