MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN Trang

MỤC LỤC

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

DANH MỤC CÁC BẢNG

DANH MỤC CÁC HÌNH

MỞ ĐẦU 1

CHƯƠNG 1: SỰ CẦN THIẾT PHẢI XÂY DỰNG HỆ THỐNG GIẢI PHÁP ĐỒNG BỘ ĐẨY MẠNH XUẤT KHẨU THỦY SẢN VIỆT NAM TRONG ĐIỀU KIỆN HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ . 9

1.1 Cơ sở lý luận về sự cần thiết xây dựng hệ thống giải pháp đồng bộ đẩy mạnh

xuất khẩu thủy sản Việt Nam 9

1.1.1 Chủ nghĩa trọng thương 9

1.1.2 Lý luận về phân công lao động, lợi thế tuyệt đối và lý thuyết “bàn tay vô hình”

của Adam Smith 11

1.1.3 Lý thuyết lợi thế so sánh của David Ricardo . 12

1.1.4 Lý thuyết yếu tố thâm dụng của Hecksher – Ohlin . 13

1.1.5 Lý thuyết về khả năng cạnh tranh quốc gia của Michael Porter và các nhà lý

thuyết về quản trị chiến lược . 14

1.1.6 Lý thuyết phát triển bền vững . 20

1.2 Cơ sở thực tiễn về sự cần thiết đẩy mạnh xuất khẩu thủy sản Việt Nam 22

1.2.1 Nhu cầu tiêu thụ thủy sản trên phạm vi toàn cầu vẫn ở mức cao 22

1.2.2 Khả năng đẩy mạnh xuất khẩu thủy sản của Việt Nam 26

1.2.3 Tác động của việc đẩy mạnh xuất khẩu thủy sản đối với sự nghiệp công nghiệp

hóa – hiện đại hóa và nỗ lực hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam 33

1.3 Kinh nghiệm đẩy mạnh xuất khẩu thủy sản của một số quốc gia . 39

1.3.1 Trung Quốc . 40

1.3.2 Thái Lan 44

1.3.3 Aán Độ 47

1.3.4 Một số mô hình tổ chức phát triển sản xuất và xúc tiến xuất khẩu thủy sản . 48

1.3.5 Bài học kinh nghiệm rút ra cho Việt Nam 53

Kết luận chương 1 54

CHƯƠNG 2: TÌNH HÌNH XUẤT KHẨU THỦY SẢN VIỆT NAM THỜI GIAN QUA . 56

2.1 Tình hình xuất khẩu thủy sản Việt Nam thời gian qua 56

2.1.1 Kim ngạch xuất khẩu 56

2.1.2 Cơ cấu mặt hàng xuất khẩu 59

2.1.3 Thị trường xuất khẩu . 63

ii

2.2 Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến chuỗi hoạt động liên quan đến xuất

khẩu thủy sản của Việt Nam trong thời gian qua 79

2.2.1 Các yếu tố bên trong 79

2.2.2 Các yếu tố bên ngoài 114

Kết luận chương 2 133

CHƯƠNG 3: HỆ THỐNG GIẢI PHÁP ĐỒNG BỘ ĐẨY MẠNH XUẤT KHẨU THỦY SẢN VIỆT NAM TỪ NAY ĐẾN NĂM 2020 . 135

3.1 Mục tiêu, quan điểm và căn cứ đề xuất giải pháp đẩy mạnh xuất khẩu thủy

sản . 135

3.1.1 Mục tiêu đề xuất các giải pháp 135

3.1.2 Quan điểm đề xuất hệ thống giải pháp đồng bộ đẩy mạnh xuất khẩu thủy sản

Việt Nam từ nay đến năm 2020 . 137

3.1.3 Căn cứ xây dựng hệ thống giải pháp đồng bộ đẩy mạnh xuất khẩu thủy sản từ

nay đến năm 2020 . 140

3.2 Hệ thống giải pháp đồng bộ đẩy mạnh xuất khẩu thủy sản Việt Nam từ nay

đến năm 2020 150

3.2.1 Nhóm giải pháp 1: Nâng cao chất lượng thủy sản xuất khẩu, đáp ứng tiêu chuẩn

quốc tế về vệ sinh an toàn thực phẩm 150

3.2.2 Nhóm giải pháp 2: Đẩy mạnh xúc tiến thương mại; xây dựng, quảng bá thương

hiệu và nâng cao khả năng thâm nhập thị trường nước ngoài của thủy sản xuất khẩu

155

3.2.3 Nhóm giải pháp 3: Đảm bảo đẩy mạnh xuất khẩu thủy sản bền vững 166

3.2.4 Nhóm giải pháp 4: Xây dựng các liên kết dọc và ngang trong chuỗi cung ứng

thủy sản xuất khẩu 173

3.2.5 Nhóm giải pháp 5: Các giải pháp về khoa học, công nghệ . 187

3.2.6 Nhóm giải pháp 6: Phát triển các ngành, lĩnh vực phụ trợ . 192

Kết luận chương 3 195

KẾT LUẬN 197

DANH MỤC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

DANH MỤC BẢNG, SƠ ĐỒ VÀ BIỂU ĐỒ

Trang

1. BẢNG:

Bảng 1.1: Mức tiêu thụ trung bình hàng năm thực phẩm từ cá và các loại thủy sản

khác giai đoạn 1999 – 2001 15

Bảng 1.2: Các nước xuất khẩu thủy sản chính trên thế giới . 16

Bảng 1.3: Các nước nhập khẩu thủy sản chính trên thế giới 17

Bảng 1.4: Tiềm năng thủy sản nước mặn 18

Bảng 1.5: Khả năng khai thác một số loại thủy sản biển 19

Bảng 1.6: Những loài cá chiếm tỷ trọng cao của các vùng . 20

Bảng 1.7: Công suất các tàu đánh bắt hải sản xa bờ phân theo địa phương năm

2000 – 2005 . 21

Bảng 1.8: Tỷ trọng GDP của ngành thủy sản so với GDP của nền kinh tế theo giá

thực tế . 25

Bảng 1.9: Kim ngạch xuất khẩu thủy sản so với tổng kim ngạch xuất khẩu cả nước

từ năm 1994 đến năm 2006 26

Bảng 1.10: Số lao động làm việc trong ngành thủy sản từ năm 1990 đến năm 2005

28

Bảng 2.1: Kim ngạch xuất khẩu thủy sản Việt Nam năm 1990 – 2006 . 43

Bảng 2.2: Kim ngạch xuất khẩu thủy sản Việt Nam năm 2001 – 2006 (chia theo

địa phương) . 45

Bảng 2.3: Cơ cấu hàng thủy sản xuất khẩu năm 1997 – 2006 . 46

Bảng 2.4: Cơ cấu thị trường xuất khẩu thủy sản của Việt Nam từ năm 1997 đến

năm 2006 . 51

Bảng 2.5: Xuất khẩu thủy sản sang Nhật Bản năm 1997 – 2006 . 53

Trang

Bảng 2.6: Kim ngạch xuất khẩu các nhóm hàng thủy sản sang thị trường Nhật Bản

từ 2002 – 2006 . 54

Bảng 2.7: Cơ cấu hàng thủy sản xuất khẩu sang Mỹ năm 2002 – 2006 57

Bảng 2.8: Xuất khẩu thủy sản sang thị trường EU năm 1997 – 2006 . 60

Bảng 2.9: Cơ cấu hàng thủy sản xuất khẩu sang EU năm 2001 – 2006 . 61

Bảng 2.10: Xuất khẩu thủy sản sang thị trường Trung Quốc, Hồng Kông năm 1997

– 2006 62

Bảng 2.11: Xuất khẩu thủy sản sang các nước ASEAN năm 1997 – 2006 63

Bảng 2.12: Sản lượng thủy sản đánh bắt năm 1990 – 2006 . 66

Bảng 2.13 Diện tích nuôi trồng thủy sản năm 2000 – 2005 70

Bảng 2.14: Tỷ trọng sản lượng thủy sản nuôi trồng trong tổng sản lượng thủy sản

năm 1990 – 2006 . 72

Bảng 2.15: Hiệu quả nuôi tôm theo hình thức nuôi công nghiệp tại Công ty Nuôi

trồng Thủy sản Vĩnh Hậu (Bạc Liêu)

Bảng 2.16: 5 tỉnh có diện tích mặt nước nuôi trồng thủy sản lớn nhất cả nước năm

2005 . 74

Bảng 2.17: Số lượng cơ sở chế biến thủy sản đủ điều kiện xuất khẩu vào các thị

trường năm 2006 . 74

Bảng 2.18: Kim ngạch XK năm 2006 của 20 doanh nghiệp hàng đầu 74

Bảng 2.19: Đơn giá XK trung bình năm 2005, 2006 74

2. HÌNH:

Hình 1.1: Hệ thống các yếu tố quyết định lợi thế cạnh tranh 7

Hình 1.2: Các tác động đến việc hình thành yếu tố đầu vào . 9

Hình 2.1: Kênh phân phối thủy sản của Nhật Bản . 98

Hình 2.2: Kênh phân phối thủy sản cho người tiêu dùng EU . 99

Hình 3.1: Sơ đồ bố trí ao nuôi thực hiện GAP 99

Hình 3.2: Sơ đồ bố trí cơ sở sản xuất giống tôm biển . 99

Hình 3.3: Mô hình đội tàu liên hợp đánh bắt xa bờ 99

Trang

Hình 3.4: Cơ cấu tổ chức hợp tác xã thu mua nguyên liệu . 148

Hình 3.5: Cơ cấu tổ chức hội đồng điều hành phát triển thủy sản vùng 152

Hình 3.6: Sơ đồ bố trí các Hội đồng điều hành phát triển thủy sản vùng . 155

Hình 3.7: Mối quan hệ về tổ chức giữa Hội đồng và các tổ chức liên quan 155

Hình 3.8: Mô hình quản lý thông tin phục vụ truy xuất nguồn gốc thủy sản xuất

khẩu . 99

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

ASEAN Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á

CoC Quy tắc nuôi có trách nhiệm

DOC Bộ Thương mại (Hoa Kỳ)

EC Ủy Ban Châu Âu

EU Liên minh Châu Âu

FAO Tổ chức Nông Lương thế giới

FDA Cục Quản lý Dược phẩm và Thực phẩm (Hoa Kỳ)

GAP Quy tắc thực hành nuôi tốt

GDP Tổng sản phẩm quốc nội

HACCP Hệ thống kiểm soát mối nguy và điểm kiểm soát tới hạn

ITC Ủy Ban Thương mại quốc tế (Hoa Kỳ)

MSC Hội đồng Quản lý Biển

NAFIQAVED Cục Quản lý Chất lượngAn toàn vệ sinh và thú y thủy sản

SPS Hiệp định về an toàn vệ sinh động thực vật

TBT Hiệp định về rào cản kỹ thuật trong thương mại

WTO Tổ chức Thương mại Thế giới

XK Xuất khẩu

VASEP Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sả