[FONT=Times New Roman]I. TÍNH THỜI SỰ CỦA ĐỀ TÀI

1.Mỗi sự vật hiện tƣợng trong thế giới khách quan đều có tên gọi cụ

thể, đó có thể là tên làng, tên núi, tên sông, tên những vật dụng....những tên

gọi đó đều do con ngƣời đặt tên và mỗi tên gọi của đối tƣợng này phải có giá

trị khu biệt nó với những cái khác. Những tên gọi đó là những tên riêng, mà

việc nghiên cứu về chúng đã hình thành nên một chuyên ngành riêng gọi là

Danh xƣng học. Danh xƣng học nghiên cứu tên ngƣời đƣợc gọi là Nhân danh

học, còn nghiên cứu tên gọi của đối tƣợng địa lí thì là Địa danh học. Nghiên

cứu địa danh là một lĩnh vực quan trọng và cần thiết trong Ngôn ngữ học

truyền thống cũng nhƣ trong Ngôn ngữ học hiện đại. Việc nghiên cứu địa danh

nói chung, các địa danh của một địa phƣơng nói riêng, sẽ giúp chúng ta hiểu

đƣợc Ngôn ngữ của một Dân tộc nói chung, Ngôn ngữ đƣợc sử dụng ở một

vùng miền nói riêng.

2. Nghiên cứu địa danh cũng là một trong những bộ môn Ngôn ngữ học

góp phần nghiên cứu văn hoá một vùng lãnh thổ, một trong những vấn đề

quan trọng đang đƣợc đặt ra hiện nay. Nghiên cứu địa danh của một Ngôn ngữ

cũng nhƣ của một địa phƣơng đồng thời cũng giúp hiểu đƣợc đặc điểm văn

hoá - Lịch sử của một Dân tộc hoặc của công đồng cƣ dân địa phƣơng nhƣ lớp

trầm tích đọng lại trong các địa danh của họ. Chẳng hạn, nếu một địa danh có

nguồn gốc Môn – Khơme hoặc Tày - Thái thì chủ thể xa xƣa của vùng đất ấy

là cộng đồng ngƣời Môn – Khơme hoặc ngƣời Tày - Thái ...và kèm theo đó

là những đặc điểm văn hoá của họ đƣợc thể hiện qua chất liệu Ngôn ngữ của

vùng này.

3. Nghiên cứu địa danh Võ Nhai góp phần làm sáng tỏ mối Quan hệ

giữa văn hoá và Ngôn ngữ trong một vùng lãnh thổ nói chung và của Võ Nhai

nói riêng, qua đó có thể hiểu thêm đƣợc sự Phát triển của tiếng Việt trong mối

Quan hệ vơí các tiếng địa phƣơng thuộc các lĩnh vực ngữ âm, từ vựng, ngữ

pháp qua các thời kì, giai đoạn khác nhau.

4. Võ Nhai là một vùng quê cách mạng nên rất cần tìm hiểu về lịch sử,

văn hoá của địa phƣơng nơi đây nhằm giới thiệu và giáo dục lòng yêu nƣớc

và tinh thần cách mạng cho thế hệ trẻ Việt Nam hôm nay và mai sau. Hiện

nay chƣa có một công trình nào nghiên cứu một cách đầy đủ, toàn diện và có

hệ thống về địa danh Võ Nhai dƣới góc độ Ngôn ngữ - văn hoá. Do tầm quan

trọng, ý nghĩa của vấn đề, luận văn đã chọn đối tƣợng địa danh của Võ Nhai

để nghiên cứu.

II. MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM VỤ NGIÊN CỨU

1. Mục đích nghiên cứu

Mục đích nghiên cứu của luận văn là tìm hiểu những đặc điểm của địa

danh Võ Nhai về các phƣơng diện khác nhau: ngôn ngữ, văn hoá, lịch

sử,v.v..., nhằm làm nổi bật những đặc điểm về phƣơng thức định danh từ góc

độ Ngôn ngữ - văn hoá, qua đó làm sáng tỏ truyền thống Lịch sử - văn hoá của

địa phƣơng.

Việc nghiên cứu đặc điểm của hệ thống địa danh Võ Nhai cũng nhằm

góp phần Xây dựng bộ môn địa danh học vốn chƣa đƣợc Phát triển ở

Việt Nam, đồng thời phục vụ cho việc viết cuốn dƣ địa chí, sổ tay địa danh

của huyện.

2. Nhiệm vụ nghiên cứu

Để đạt đƣợc mục đích đã nêu, luận văn cần giải quyết các nhiệm vụ

nghiên cứu sau đây:

- Nghiên cứu các vấn đề lí thuyết về định danh, danh học nói chung, về

địa danh nói riêng, và vấn đề đặc trƣng văn hoá của địa danh để làm cơ sở cho

việc nghiên cứu tiếp theo;

- Tiến hành điều tra điền dã, khảo sát thực tế, thu thập tất cả các địa

danh thuộc các loại hình, đối tƣợng địa lí khác nhau đƣợc phân bố và tồn tại

trong phạm vi địa bàn huyện Võ Nhai;

- Thống kê, phân loại và phân tích, miêu tả hệ thống địa danh Võ Nhai

theo các tiêu chí danh học, sau đó rút ra những nhận xét về mặt đặc điểm cấu

tạo, phƣơng thức định danh, nguồn gốc Ngôn ngữ và các yếu tố cấu tạo nên

địa danh;

- Tìm hiểu các đặc điểm văn hoá - Lịch sử còn đƣợc tàng trữ trong hệ

thống địa danh của vùng dân cƣ này.

MỤC LỤC

Trang

MỞ ĐẦU .................................................. .................................................. ............................................. 8

I. TÍNH THỜI SỰ CỦA ĐỀ TÀI .................................................. ................................. 8

II. MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM VỤ NGIÊN CỨU .................................................. ........... 9

1. Mục đích nghiên cứu .................................................. ......................... 9

2. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................. ......................... 9

III. Lịch sử VẤN ĐỀ .................................................. ................................ 10

1. Tình nghiên cứu địa danh trên thế giới ............................................... 10

2. Tình hình nghiên cứu địa danh ở Việt Nam ....................................... 12

3. Vấn đề nghiên cứu địa danh của Võ Nhai .......................................... 15

IV. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU ................................................ 15

1. Đối tƣợng nghiên cứu .................................................. ...................... 15

2. Phạm vi nghiên cứu .................................................. ......................... 16

V. ĐÓNG GÓP CỦA LUẬN VĂN .................................................. ................ 16

VI. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .................................................. ............. 16

VII. KẾT CẤU CỦA LUẬN VĂN .................................................. ................. 17

Chƣơng 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ THUYẾT VỀ ĐỊNH DANH VÀ

ĐỊA DANH HỌC .................................................. .................................................. .18

1.1. KHÁI QUÁT CHUNG VỀ ĐỊNH DANH Ngôn ngữ ................................. 18

1.2. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÍ THUYẾT VỀ ĐỊA DANH ........................................ 21

1.2.1. Định nghĩa về địa danh .................................................. .............. 21

1.2.2. Phân loại địa danh theo tiêu chí tự nhiên và không tự nhiên ......... 22

1.2.3. Vị trí địa danh học trong Ngôn ngữ học ........................................ 23

1.2.4. Hƣớng tiếp cận và Phát triển khi nghiên cứu địa danh Việt Nam . 24

1.3.ĐẶC ĐIỂM CỦA ĐỊNH DANH NÓI CHUNG VÀ ĐỊA DANH NÓI RIÊNG ..... 24

1.3.1. Về nguồn gốc của các định danh .................................................. 24

1.3.2. Về kiểu ngữ nghĩa của các định danh ........................................... 25

1.3.3. Cách thức biểu thị của các định danh ........................................... 26

1.4. TIỂU KẾT CHƢƠNG 1 .................................................. ....................... 29

Chƣơng 2: NHỮNG ĐẶC ĐIỂM ĐỊNH DANH CỦA ĐỊA DANH

VÕ NHAI .................................................. .................................................. ................31

2.1. VẤN ĐỀ TƢ LIỆU THỰC TẾ CỦA ĐỊA BÀN, ĐỊA DANH VÕ NHAI ........... 31

2.1.1. Điều kiện tự nhiên và Xã hội của huyện Võ Nhai ............................ 31

2.1.2. Phân loại địa danh Võ Nhai theo tiêu chí tự nhiên- không tự nhiên . 37

2.2. ĐẶC ĐIỂM ĐỊNH DANH CỦA CÁC ĐỊA DANH THUỘC VÕ NHAI ............ 39

2.2.1. Xét theo nguồn gốc Ngôn ngữ .................................................. ........ 39

2.2.2. Đặc điểm của các địa danh thuộc Võ Nhai xét theo kiểu ngữ

nghĩa của chúng .................................................. ...................................... 43

2.2.3. Đặc điểm của các địa danh thuộc Võ Nhai xét theo cách thức biểu thị

của chúng .................................................. ................................................ 44

2.2.4 Đặc điểm việc chọn đặc trƣng làm cơ sở cho việc đặt các địa danh

thuộc Võ Nhai .................................................. .......................................... 51

2.3. KIỂU MÔ HÌNH CẤU TẠO PHỨC THỂ ĐỊA DANH VÕ NHAI ................... 53

2.3.1 Mô hình cấu trúc phức thể địa danh Võ Nhai ................................... 53

2.3.2. Phân tích thành tố chung trong phức thể địa danh Võ Nhai ............ 55

2.4.2. Đặc điểm một số kiểu cấu tạo của địa danh Võ Nhai do các

phƣơng thức định danh chi phối .................................................. .............. 70

2.5. TIỂU KẾT CHƢƠNG 2 .................................................. ....................... 75

Chƣơng 3: ĐẶC TRƢNG VĂN HOÁ CỦA ĐỊA DANH VÕ NHAI ...............79

3.1 MỘT VÀI VẤN ĐỀ VỀ VĂN HOÁ VÀ Ngôn ngữ .................................. 79

3.2. ĐẶC TRƢNG VĂN HOÁ THỂ HIỆN TRONG ĐỊA DANH VÕ NHAI ............ 82

3.2.1. Đặc trƣng văn hoá đƣợc thể hiện qua thành tố Ngôn ngữ ................. 82

3.2.2. Sự thể hiện các dạng tồn tại của văn hoá trong địa danh Võ Nhai ... 87

3.3. MỘT VÀI NHẬN VỀ ĐẶC ĐIỂM CỦA ĐỊA DANH VÕ NHAI SO VỚI

BẮC KẠN .................................................. ................................................. 96

3.4. TIỂU KẾT CHƢƠNG 3 .................................................. ....................... 99

KẾT LUẬN .................................................. .................................................. .......... 102

TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................. ................................... 108

PHỤ LỤC............................................. .................................................. ................... 113