Lời nói đầu

Việc xác định thể loại báo chí là một nhiệm vụ vô cùng quan trọng, hiểu được từng thể loại giúp phóng viên cũng như biên tập viên có thể xử lý nhanh chóng và dễ dàng hơn cả về mặt nội dung cũng như hình thức của bài viết. Đối với người làm báo thì việc nắm chắc lý luận thể loại là rất quan trọng. Bởi xác định được thể loại sẽ là giúp cho họ biết cách sử dụng những tư liệu cần thiết, vừa và đủ để xây dựng một tác phẩm báo chí. Mặt khác, khi một tác phẩm được thực hiện đúng theo những yêu cầu của nội dung và hình thức thể loại sẽ tăng thêm tính hấp dẫn đối với người đọc, vì thế khả năng tác động của tác phẩm sẽ tăng lên, mang lại kết quả tốt hơn cho công tác thông tin.

Chuyện một phóng viên trẻ sau khi đi cơ sở về, mặc dù ghi chép thông tin hết sức cẩn thận nhưng không thể hoàn thành bài viết của mình. Khi tổng biên tập hỏi tại sao, người phóng viên cũng trình bày rất lưu loát về những gì mình đã nghe, đã phỏng vấn được. Khi ấy tổng biên tập mới khuyên anh ta với những dữ liệu như vậy chỗ nào anh có thể viết thành bài dài, chỗ nào để bài phỏng vấn, chỗ nào chỉ nên viết một tin ngắn . Một câu chuyện nhỏ cũng phần nào giúp chúng ta hiểu được tầm quan trọng cảu việc xác định thể loại.

Thể loại và thể loại báo chí

a, Khái niệm

Trước đây thể loại báo chí ở nước ta hình thành không phải do yêu cầu nội tại của quá trình phát triển kinh tế xã hội nước ta mà chủ yếu do cách vận dụng cách làm báo của người nước ngoài như Pháp hay Liên Xô. Khoảng trống về lý luận báo chí của nước ta kéo dài từ khi báo chí tiếng Việt xuất hiện (1865) cho đến những năm 60- 70 của thế kỷ 20. Chúng ta chưa có khái niệm thể loại báo chí một cách hệ thống và chính xác.

Trong cuốn “Tác phẩm báo chí” tác giả Tạ Ngọc Tấn đã đưa ra cách phân chia thể loại: “Trong thể loại tác phẩm thông tấn có các thể loại: tin, tường thuật, phỏng vấn, bài báo, ghi nhanh, điều tra, phóng sự. Loại tác phẩm chính luận bao gồm các thể loại: bình luận, xã luận, chuyên luận. Loại tác phẩm thông tấn văn nghệ bao gồm các thể loại: bút ký, ký sự, nhật ký phóng viên, tiểu phẩm”.

Tác giả Đức Dũng trong cuốn “Các thể ký báo chí” lại chia các thể loại thành ba nhóm: loại thể thông tấn báo chí, loại thể chính luận, loại thể ký báo chí. Nhìn chung các tác giả nói trên đều có quan niệm thống nhất là thể loại báo chí đang tồn tại trong 3 nhóm chủ yếu, dù mỗi tác giả có cách gọi khác nhau.

Báo chí Việt Nam hiện nay đang sử dụng hầu hết các thể loại như: tin, phóng sự, phỏng vấn, tường thuật, bài phản ánh, xã luận, điếu tra Có thể nói tin là thể loại xuất hiện sớm nhất. Lịch sử báo chí đã chỉ ra rằng, báo chí xuất hiện là do nhu cầu thông tin kinh tế của con người. Vì vậy thể loại đầu tiên của báo chí là tin, thường đăng các tin tức về tình hình thị trường giả cá hàng hóa Nhưng ở nước ta sự xuất hiện báo chí tiếng Việt lại là do người Pháp tổ chức và báo chí gắn liền với tham vọng chính trị thực dân của họ, vì vậy ngay trên những tờ báo đầu tiên đã đăng tải những tin tức chính để phục vụ cho chế độ “bảo hộ” của chúng.

Cho đến nay báo chí vẫn tiếp tục phát triển và hoàn thiện các thể loại, làm phong phú thêm bằng những nhân tố và phẩm chất mới để phục vụ tốt hơn chức năng của mình. Khi bàn về những nhân tố và phẩm chất mới để phục vụ tốt hơn chức năng của mình.

Khi bàn về khả năng và nhiệm vụ của từng phóng viên trong quá trình sáng tạo tác phẩm báo chí, C.Mác đã viết rằng: người phóng viên chỉ có thể coi mình là một bộ phận của cơ cấu phức tạp, trong đó anh ta tự do lựa chọn chức năng xác định cho mình. Dĩ nhiên không phải lúc nào các thể loại báo chí cũng tồn tại “trong một dạng thuần túy”; trong mỗi thể loại có thể dễ dàng tìm thấy ít nhiều dấu hiệu của thể loại khác.

Từ sừ phân tích trên đây, chúng ta có thể đưa ra với lời giải thích của Từ điển “Bách khoa Toàn thư” (Liên Xô): “Thể loại là khái quát hóa những đặc điểm của một nhóm lớn các tác phẩm có cùng thuộc tính về nội dung, hình thức, cách biểu hiện tác phẩm của một thời đại, một giai đoạn, một dân tộc hay một nền nghệ thuật thế giớ