Mỗi khi nói đến “đất nước mặt trời mọc”, “xứ sở hoa anh đào”, quốc gia nổi tiếng với nghệ thuật trà đạo, người ta nghĩ ngay tới Nhật Bản. Và ngày nay, Nhật Bản là một trong những cường quốc kinh tế đứng đầu thế giới. Là một trong những quốc gia ở khu vực Đông Bắc Á, Nhật Bản có một quá trình lịch sử lâu dài, trải qua các thời kì chính là nguyên thủy, cổ đại, trung thế, cận thế, cận đại và hiện đại.

Ở Nhật Bản, chế độ Mạc phủ kéo dài từ năm 1192 tới năm 1868, đó là thời kì mà chế độ phong kiến Nhật Bản có hai chính quyền song song tồn tại: chính quyền của Thiên Hoàng Kyoto chỉ còn là hình thức và chính quyền Mạc phủ do Shogun đứng đầu nắm thực quyền. Trong suốt quá trình phát triển đó, thời kì Mạc phủ Muromachi có vai trò quan trọng trên tất cả các lĩnh vực, đặc biệt là về kinh tế.

Thời Mạc phủ Muromachi (1338 – 1573), ở Nhật Bản gần như tương ứng với thời kì Phục hưng của châu Âu. Về danh nghĩa, nó bắt đầu với việc thiết lập tướng phủ Ashikaga ở Kyoto vào năm 1338 và kết thúc vào năm 1573 khi vị tướng quân cuối cùng Yoshiaki bị Nobunaga truất quyền. Trong khoảng 130 năm tồn tại của Mạc phủ Muromachi, nội chiến thường xuyên diễn ra: Chiến tranh Nam – Bắc triều (1336 – 1392), chiến tranh Onin (1467 – 1477) đã tàn phá nền kinh tế đất nước. Nhưng cũng từ cuối thế kỉ XV - XVI (cuối thời Chiến Quốc, 1467 – 1573), Nhật Bản bước vào thời kì thống nhất đất nước và báo hiệu một sự biến đổi mạnh mẽ. Nền kinh tế Nhật Bản trong thế kỉ XV – XVI phát triển với những bước tiến lớn tiếp nối quá trình phát triển liên tục của chế độ phong kiến Nhật Bản ở thế kỉ XII - XIV. “Trong thế kỉ XVI, nước Nhật ấy đã trỗi lên từ một thời kì kéo dài của tình trạng vô chính phủ của thời phong kiến, trở thành một dân tộc tiến bộ về mặt kinh tế, có khả năng và về nhiều mặt, cạnh tranh một cách bình đẳng với các dân tộc châu Âu và cả người Trung Hoa nữa” [10, tr.18].

Giai đoạn cuối của thời kì Mạc phủ Muromachi là Sengoku được coi là giai đoạn chuyển từ Cận thế sang Trung thế. Tìm hiểu kinh tế Nhật Bản thời kì Mạc phủ Muromachi sẽ cho ta hiểu rõ hơn về nguyên nhân và những biểu hiện của sự phát triển này là gì? Nó có tác động như thế nào đến tình hình chính trị, xã hội của Nhật Bản ở giai đoạn sau đó.

Về ý nghĩa khoa học, khi tìm hiểu kinh tế Nhật Bản thời kì Mạc phủ Muromachi, ta phải tìm hiểu nền kinh tế của các nước có liên quan trong cùng thời gian như Trung Quốc, Triều Tiên, các nước Đông Nam Á,… trên cơ sở quan hệ thương mại của Nhật Bản với các nước này. Do vậy, một số vấn đề về kinh tế của các nước trên cũng được làm rõ. Mặt khác, Nhật Bản là một quốc gia ở khu vực châu Á, tìm hiểu về kinh tế Nhật Bản ở giai đoạn chuyển giao giúp ta có cái nhìn toàn diện hơn về quá trình lịch sử khu vực với những đặc điểm và biểu hiện cụ thể của nó.

Về ý nghĩa thực tiễn của đề tài, khóa luận tổng hợp và chọn lọc nguồn tư liệu về sự phát triển kinh tế Nhật Bản dưới thời Mạc phủ Muromachi, có thể sử dụng làm tài liệu phục vụ quá trình học tập và giảng dạy. Khi tìm hiểu về kinh tế Nhật Bản thời kì Mạc phủ Muromachi, đặc biệt là quan hệ buôn bán giữa Nhật Bản và Việt Nam, trong đó có chính sách đối ngoại của các triều đình phong kiến Việt Nam, sự phát triển của nông nghiệp (thông qua các giống cây trồng Nhật Bản nhập về), tình hình sản xuất thủ công nghiệp (đồ gốm), hoạt động ngoại thương cũng như sự hưng thịnh của các hải cảng quan trọng lúc bấy giờ (Hội An, Thanh Hà,…) và vai trò của nó đối với hoạt động thương mại trong nước và với quốc tế. Quan hệ Nhật Bản – Việt Nam thời kì Mạc phủ Muromachi là một giai đoạn trong mối quan hệ truyền thống Nhật Bản – Việt Nam đã có từ lâu đời, góp phần tạo nên bề dày trong quan hệ ngoại giao tốt đẹp giữa hai nước.

Kết cấu đề tài:

Chương 1: Khái quát chung về thời kì Mạc phủ trong lịch sử Nhật Bản

Chương 2 của sách cũng đã đề cập đến quan hệ đối ngoại dưới thời Yoshimitsu và Yoshimochi là thời kì phát triển vượt bậc trong nền kinh tế của Mạc phủ Muromachi

Chương 3: Sự phát triển của ngoại thương