MỤC LỤC

Trang

MỞ ĐẦU ......5

1. Lý do chọn đề tài ..5

2. Tổng quan vấn đề nghiên cứu .......6

3. Mục đích- nhiệm vụ nghiên cứu ...7

4. Giả thuyết khoa học......8

5. Phương pháp nghiên cứu ......8

6. Đóng góp của luận văn. 8

7. Giới hạn của luận văn ...8

8. Cấu trúc của luận văn ...9

Chương 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI 10

1.1. MỤC ĐÍCH, MỤC TIÊU, NHIỆM VỤ, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP

DẠY HỌC ĐẠI HỌC.......10

1.1.1. Mục đích dạy học đại học10

1.1.2. Mục tiêu dạy học đại học.10

1.1.3. Nhiệm vụ dạy học đại học .......11

1.1.4. Nội dung dạy học đại học 14

1.1.5. Phương pháp dạy học đại học ..17

1.2. THÍ NGHIỆM VẬT LÍ ĐỐI VỚI QUÁ TRÌNH DẠY HỌC ĐẠI HỌC ..18

1.2.1. Thí nghiệm vật lí, các đặc điểm của thí nghiệm vật lí ......18

1.2.2. Các chức năng của thí nghiệm trong dạy học vật lí ..19

1.2.3. Thí nghiệm thực hành vật lí đại cương ....23

1.2.4. Nội dung, hình thức tổ chức hướng dẫn thí nghiệm thực hành .25

1.3. CHẤT LƯỢNG THỰC HÀNH THÍ NGHIỆM VẬT LÍ..27

1.3.1. Khái niệm chất lượng ......27

1.3.2. Các yếu tố tạo nên chất lượng thực hành vật lí.27

1.3.3. Các tiêu chí đánh giá chất lượng thực hành vật lí.....28

1.4. THỰC TRẠNG CỦA VIỆC THỰC HÀNH THÍ NGHIỆM VLĐC .29

1.4.1 Về thiết bị thí nghiệm ......29

1.4.2. Về nội dung các bài thí nghiệm .......29

1.4.3. Về việc hướng dẫn, tổ chức thí nghiệm ...30

1.4.4. Về việc thực hành của sinh viên ......31

1.4.5. Về việc kiểm tra đánh giá 31

Kết luận chương 1 .....32

Chương 2: LỰA CHỌN CHƯƠNG TRÌNH, HOÀN THIỆN NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP TỔ CHỨC THỰC HÀNH MỘT SỐ BÀI THÍ NGHIỆM VLĐC .....33

2.1. LỰA CHỌN CHƯƠNG TRÌNH......33

2.1.1. Cơ sở lựa chọn chương trình ...33

2.1.2. Khung chương trình 33

2.2. HOÀN THIỆN NỘI DUNG MỘT SỐ BÀI THÍ NGHIỆM THỰC HÀNH

VẬT LÍ ĐẠI CƯƠNG .....35

2.2.1. Cơ sở hoàn thiện nội dung .......35

2.2.2. Thực trạng các bài thí nghiệm thực hành VLĐC......36

2.2.3. Hoàn thiện nội dung một số bài thí nghiệm thực hành VLĐC..42

Bài 2: Phép đo độ dài. Thước kẹp, thước panme ..42

Bài 3: Xác định tỷ số nhiệt dung phân tử Cp/Cv của chất khí 48

Bài 4: Đo điện trở bằng mạch cầu Wheaston. Đo suất điện động bằng

mạch xung đối...54

Bài 5: Khảo sát giao thoa qua khe Young. Xác định bước sóng

ánh sáng ....64

2.3. PHƯƠNG PHÁP TỔ CHỨC THTN VLĐC ....72

2.3.1. Cơ sở của việc đổi mới phương pháp tổ chức THTN VLĐC ..72

2.3.2. Đổi mới phương pháp tổ chức, đánh giá kết quả THTN VLĐC .......72

Kết luận chương 2 .....73

Chương 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM..74

3.1. MỤC ĐÍCH, ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG TNSP ......74

3.1.1. Mục đích TNSP.......74

3.1.2. Đối tượng và nội dung TNSP. .74

3.2. PHƯƠNG PHÁP TNSP...75

3.2.1. Chuẩn bị TNSP .......75

3.2.2. Hình thức tổ chức quá trình TNSP...75

3.2.3. Quan sát quá trình TNSP .76

3.2.4. Tiêu chí đánh giá kết quả TNSP ......77

3.3. KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM .78

3.4. ĐÁNH GIÁ THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM.......80

3.4.1. Đánh giá thông qua quá trình TNSP (đánh giá định tính).80

3.4.2. Đánh giá thông qua kết quả bài THTN (đánh giá định lượng)..81

Kết luận chương 3 .....88

KẾT LUẬN ..89

TÀI LIỆU THAM KHẢO ....91

PHỤ LỤC......94

MỞ ĐẦU

1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI

Tuyên ngôn quốc tế về giáo dục Đại học trong thế kỷ 21 đã nói: “Các định chế giáo dục đại học cần phải giáo dục sinh viên như thế nào để họ thực sự trở thành những công dân được trang bị đầy đủ những kiến thức cần thiết và có được động cơ hoạt động đúng đắn, sâu sắc. Đó là những con người có khả năng tư duy phê phán, biết cách phân tích các vấn đề của xã hội và thực hiện điều này với ý thức trách nhiệm đầy đủ”.

Nghĩa là giáo dục đại học phải tạo ra một biến đổi nơi người học sau khi ra trường, sinh viên không những phải có kiến thức mà còn phải biết làm, biết sống, biết làm cho những kiến thức kĩ năng học hỏi được trở thành máu thịt của mình. Họ phải biết phát hiện và giải quyết vấn đề, biết phê phán một cách độc lập, biết khiêm tốn trong tinh thần khoa học, biết chấp nhận và tôn trọng sự khác biệt trong văn hoá, biết dấn thân và dám chịu trách nhiệm, biết hợp tác với người khác và thích ứng với mọi môi trường công việc.

Mục tiêu giáo dục đại học Việt Nam đến năm 2020 là có bước chuyển cơ bản về chất lượng, qui mô, tiếp cận trình độ khu vực và trên thế giới. Một trong những việc phải làm để đạt được mục tiêu đó là xây dựng qui trình đào tạo mềm dẻo và liên thông, đổi mới mục tiêu, nội dung, phương pháp giảng dạy đại học. Tăng cường các hoạt động nghiên cứu và triển khai nhằm nâng cao chất lượng đào tạo.

Cũng như các trường đại học khác, trường Đại học Kỹ thuật công nghiệp- Đại học Thái Nguyên (ĐHKTCN-ĐHTN) đã có nhiều những thay đổi trong nội dung chương trình đào tạo và phương pháp giảng dạy nhằm nâng cao chất lượng giáo dục. Tuy nhiên, thực tế là đối với các trường kỹ thuật, nhiều môn học liên quan đến chế tạo các thiết bị kỹ thuật người ta thường gặp khó khăn khi thử nghiệm.

Khi đó thí nghiệm được sử dụng như là phương tiện tạ o cơ sở cho việc đào tạo kỹ năng nghề nghiệp. Có thể nói thực hành thí nghiệm là một hình thức tổ chức đàotạo quan trọng trong các trường Đại học Khoa học tự nhiên và kỹ thuật. Lịch sử phát triển của vật lí cũng cho thấy các thí nghiệm cơ bản không chỉ dẫ n đến hình thành những thuyết vật lí mới mà còn làm xuất hiện nhiều ngành kỹ thuật mới. Ví dụ: thí nghiệm Stôlêtốp và hiệu ứng quang điện không chỉ là xuất phát điểm cho việc xây dựng quang lượng tử mà còn tạo cơ sở cho sự ra đời của ngành kỹ thuật quang điện.

Vậy làm thế nào để sinh viên các trường kỹ thuật nói chung và sinh viên trường ĐHKTCN-ĐHTN nói riêng có được những giờ thực hành thí nghiệm hiệu quả, có chất lượng sau khi học xong chương trình vật lí đại cương?

Với mong muốn góp phần giúp sinh viên rèn kỹ năng thực hành thí nghiệm, củng cố, hệ thống hoá sâu sắc lí thuyết, chúng tôi chọn đề tài:” Nghiên cứu lựa chọn chương trình, hoàn thiện nội dung và phương pháp tổ chức thực hành một số bài thí nghiệm vật lí đại cương nhằm góp phần nâng cao chất lượng thực hành cho sinh viên trường ĐHKTCN-ĐHTN ”.

2. TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU

Hiện nay trên thế giới nói chung, ở Việt Nam nói riêng, từ nhà trường phổ thông đến các trường đại học, cuộc cách mạng về phương pháp dạy học đang diễn ra mạnh mẽ. Điều này xuất phát từ nhu cầu bức thiết: chỉ có không ngừng cải tiến phương pháp giáo dục và phương pháp dạy học theo hướng đặc biệt coi trọng đến việc đào tạo những con người lao động tự chủ, năng động, sáng tạo, có năng lực giải quyết những vấn đề do cuộc sống đặt ra thì giáo dục mới thực sự là động lực thúc đẩy phát triển mạnh mẽ của xã hội.

Vật lí là môn khoa học thực nghiệm. Thí nghiệm thực hành vật lí là một phần quan trọng không thể thiếu của môn học vật lí. Thí nghiệm thực hành vật lí không những góp phần hình thành kiến thức cho SV mà còn góp phần rèn luyện tác phong thực nghiệm khoa học, xây dựng phương pháp nghiên cứu khoa học cần thiết cho người làm công tác trong ngành khoa học kỹ thuật.

Có thể nói thực hành thí nghiệm là một hình thức tổ chức đào tạo quan t rọng trong các trường Đại học Khoa học tự nhiên và kỹ thuật.

Về vấn đề nghiên cứu cải tiến, đổi mới thí nghiệm thực hành vật lí ở các trường đại học, cao đẳng đã có một số tác giả đề cập:

Tác giả Lê Bá Tứ, Xây dựng và hoàn thiện hệ thống thí nghiệm thực hànhđiện kỹ thuật phù hợp với chương trình đào tạo giáo viên Vật lí PTTH miền núi .

Trong công trình , tác giả Phùng Thị Tuyết, Nghiên cứu vận dụng tư tưởng hoạt động hoá người học vào việc nâng cao năng lực giải quyết vấn đề cho sinh viên khi thí nghiệm vật lí đại cương.

Công trình , , các tác giả đã nghiên cứu chương trình thí nghiệm vật lí, với đối tượng là SV sư phạm.

Tác giả Nguyễn Thị Thu Hà, Nghiên cứu xây dựng một số bài thí nghiệm thực hành vật lí ảo hỗ trợ việc dạy và học học phần “thí nghiệm thực hành phương pháp giảng dạy vật lí phổ thông” ở trường Đại học Sư phạm

Công trình , Nghiên cứu triển khai nâng cấp hệ thống thí nghiệm vật lí đáp ứng nội dung chương trình đào tạo mới.

Tuy nhiên, các đề tài trên chưa đề cập tr ực tiếp đến nội dung chương trình thí nghiệm thực hành vật lí đại cương mà đối tượng là sinh viên trường ĐHKTCN- ĐHTN.

3. MỤC ĐÍCH - NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU

• Mục đích

Nghiên cứu lựa chọn chương trình, hoàn thiện nội dung và phương pháp tổ chức hực hành một số bài thí nghiệm vật lí đại cương nhằm góp phần nâng cao chất lượng thực hành thí nghiệm cho sinh viên trường ĐHKTCN-ĐHTN

• Nhiệm vụ

+ Nghiên cứu cơ sở lí luận của đề tài

+ Tìm hiểu nội dung chương trình vật lí đại cương và nội dung các bài thí nghiệm của trường ĐHKTCN-ĐHTN.

+ Khảo sát thực trạng: nội dung, trang thiết bị thí nghiệm, phương pháp tổ chức thực hành, việc kiểm tra đánh giá thực hành thí nghiệm của trường ĐHKTCN-ĐHTN và tham khảo của một số trường kỹ thuật khác.

+ Lựa chọn chương trình, biên soạn lại nội dung một số bài thí nghiệm và hoàn thiện phương pháp tổ chức thực hành thí nghiệm vật lí đại cương.

+ Tổ chức thực nghiệm sư phạm

4. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC

Nếu nội dung chương trình và phương pháp tổ chức thực hành thí nghiệm được hoàn thiện một cách khoa học, phù hợp với mục tiêu và đối tượng đào tạo sẽ góp phần nâng cao được chất lượng thực hành thí nghiệm cho sinh viên

5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

+ Nghiên cứu lý luận

+ Điều tra khảo sát thực trạng

+ Tham khảo ý kiến chuyên gia

+ Thực nghiệm sư phạm.

6. ĐÓNG GÓP CỦA LUẬN VĂN

+ Góp phần hoàn thiện nội dung chương trình và phương pháp tổ chức thực hành thí nghiệm vật lí đại cương cho sinh viên trường ĐHKTCN-ĐHTN

+ Làm tài liệu tham khảo cho những ai quan tâm đến vấn đề này.

7. GIỚI HẠN CỦA LUẬN VĂN

Nghiên cứu lựa chọn chương trình, hoàn thiện nội dung và phương pháp tổ chức thực hành một số bài thí nghiệm vật lí đại cương nhằm góp phần nâng cao chất lượng thực hành cho sinh viên trường ĐHKTCN-ĐHTN

VIII- CẤU TRÚC LUẬN VĂN

Mở đầu

Chương 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn của đề tài

Chương 2: Lựa chọn chương trình, hoàn thiện nội dung và phương pháp tổ chức thực hành một số bài thí nghiệm vật lí đại cương.

Chương 3: Thực nghiệm sư phạm

Kết luận

Tài liệu tham khảo

Phụ lục