Cách mạng nước ta đã chuyển sang giai đoạn mới, cả nước đang thực hiện công cuộc đổi mới toàn diện và sâu sắc, trọng tâm là chuyển nền kinh tế từ kế hoạch hoá tập trung bao cấp sang nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần vận động theo cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa do Đảng cộng sản Việt Nam khởi xướng và lãnh đạo. Sau hơn 15 năm thực hiện công cuộc đổi mới, chúng ta đã thu được những thành tựu quan trọng "...Nước ta đã ra khỏi cuộc khủng hoảng kinh tế - xã hội nghiêm trọng và kéo dài..." đã tạo ra những nhân tố mới cho sự phát triển kinh tế, một trong những nhân tố mới đó là từng bước xây dựng một hệ thống luật pháp, đặc biệt là luật kinh tế, tuy chưa đầy đủ và đồng bộ, phản ánh hết thẩy những quan hệ kinh tế trong nền kinh tế nhiều thành phần vận hành theo cơ chế thị trường đang được hình thành và phát triển, nhưng đó là một công cụ quản lý nhà nước rất quan trọng trong quá trình xây dựng và phát triển kinh tế. Mặt khác đã tạo ra những tiền đề khách quan cho sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Đó là Nhà nước tiếp tục đổi mới tổ chức và hoạt động của mình nhằm đáp ứng và tạo môi trường thuận lợi cho các quan hệ kinh tế phát triển. Thực tế trong những năm vừa qua, sự đổi mới về tổ chức hoạt động, xây dựng và hoàn chỉnh hệ thống luật pháp của Nhà nước ta mới chỉ là bước ban đầu, còn rất mới mẻ và chưa thật phù hợp với những quan hệ kinh tế hàng hoá nhiều thành phần, nhưng Nhà nước đã trở thành công cụ quan trọng trong tổ chức, điều hành nền kinh tế ở nước ta hiện nay. Đã một thời do tính chất của nền kinh tế tập trung, bao cấp, các quan hệ kinh tế bị hành chính hoá cao độ, pháp luật không xác định được vị trí đứng của mình trong đời sống kinh tế mà cả trong tư duy, nhận thức của các nhà quản lý kinh tế, của các tầng lớp xã hội, pháp luật chỉ được nhắc tới như một phạm trù không có nội dung kinh tế, sự mờ nhạt vai trò của pháp luật trong quản lý kinh tế của Nhà nước là một tất yếu khách quan, khi mà nền kinh tế được tổ chức và vận hành trên cơ sở các nguyên tắc và biện pháp hành chính. Một thời đã qua, nhưng không phải không để lại các dấu ấn tiêu cực của mình trong quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa theo đường lối đổi mới của Đảng ta.

Nhưng một điều hiển nhiên và cơ bản đã được khẳng định trong lý luận và thực tiễn vận hành cơ chế thị trường ở các nước có nền kinh tế thị trường phát triển, quản lý kinh tế của Nhà nước bằng pháp luật đã và luôn là một phận hữu cơ của kinh tế thị trường, là một yếu tố không thể thay thế để điều chỉnh các quan hệ kinh tế thị trường. Thực tiễn cải cách kinh tế ở nhiều quốc gia cho thấy, sự thành bại của các biện pháp cải cách kinh tế lệ thuộc rất nhiều vào việc xác lập chế độ pháp lý và coi trọng pháp luật. Nhìn lại quá trình quản lý kinh tế ở nước ta càng cho thấy rằng, không thể tách rời cải cách kinh tế và cải cách pháp luật, coi pháp luật là một công cụ quan trọng trong quản lý nhà nước về kinh tế. Mỗi thành công của quá trình chuyển đổi cơ chế kinh tế ở nước ta đều gắn liền với vai trò ngày càng gia tăng của pháp luật. Tuy nhiên không phải lúc nào tư duy pháp lý trong quản lý kinh tế của Nhà nước cũng theo kịp tư duy kinh tế, hơn 15 năm qua Nhà nước ta đã căn bản hình thành được một hệ thống pháp luật mới, tạo lập được môi trường pháp lý khá thuận lợi cho quá trình quản lý nền kinh tế, nhưng so với yêu cầu phát triển kinh tế của đất nước, việc tăng cường vai trò quản lý kinh tế của Nhà nước bằng pháp luật vẫn đang đặt ra khá nhiều vấn đề lý luận và thực tiễn cần được tiếp tục hoàn thiện. Đã đến lúc chúng ta phải hoàn chỉnh quan điểm tăng cường vai trò quản lý kinh tế của Nhà nước bằng pháp luật. Trước nhu cầu xây dựng và phát triển của kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa đang cần thiết phải triển khai nghiên cứu, ứng dụng pháp luật vào quản lý nền kinh tế, hình thành vững chắc tư duy pháp lý mới, xây dựng được một hệ thống pháp luật phù hợp với đường lối phát triển kinh tế - xã hội của Đảng và Nhà nước ta. Vì vậy đòi hỏi Nhà nước cần phải tiếp tục đổi mới và hoàn chỉnh thể chế quản lý, không những để đáp ứng những đòi hỏi của nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần vận động theo cơ chế thị trường mà còn tạo nên sự phù hợp với thể chế trong quan hệ đối ngoại, với những thông lệ và tập quán quốc tế, trong xu thế hội nhập và quốc tế hoá kinh tế hiện nay.

Nhấn mạnh vai trò của luật pháp trong nền kinh tế thị trường, Đại hội đại biểu toàn quốc của Đảng cộng sản Việt Nam lần thứ VIII đã chỉ rõ: "... Xoá bỏ triệt để cơ chế quản lý tập trung quan liêu bao cấp, hình thành cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà nước bằng pháp luật, kế hoạch, chính sách và các công cụ khác..." (Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên Chủ nghĩa xã hội - NXB Sự thật - Hà Nội 1991). "Nền kinh tế vận động theo cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà nước và pháp luật, kế hoạch, chính sách... khuyến khích tính năng động sáng tạo đi đôi với thiết lập trật tự, kỷ cương trong hoạt động kinh tế" (Chiến lược ổn định và phát triển kinh tế xã hội đến năm 2000 - NXB Sự thật - Hà Nội 1991).

Đại hội IX - Đảng cộng sản Việt Nam đã quyết định chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm đầu thế kỷ 21, với mục tiêu tổng quát là: "Đưa đất nước ta ra khỏi tình trạng kém phát triển, nâng cao rõ rệt đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân, tạo nền tảng để đến năm 2020 nước ta cơ bản trở thành một nước công nghiệp theo hướng hiện đại... Thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa được hình thành về cơ bản, vị thế của nước ta trên trường quốc tế được nâng cao".

Kết cấu đề tài:

Chương I : Những vấn đề lý luận cơ bản về vai trò quản lý kinh tế của nhà nước bằng luật pháp trong nền kinh tế thị trường

Chương II : Thực trạng về vai trò quản lý kinh tế của nhà nước bằng luật pháp ở Việt Nam

Chương III: Những định hướng nội dung, giải pháp cơ bản nhằm tăng cường vai trò quản lý kinh tế của nhà nước bằng luật pháp trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam