I. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài

Rủi ro luôn tiềm ẩn trong đời sống hàng ngày đe dọa đến tính mạng, sức khỏe con người; của cải vật chất của toàn xã hội, gây ra những tổn thất không thể lường trước, ảnh hưởng sâu sắc đến đời sống của con người, cộng đồng dân cư thậm chí cả một quốc gia. Rủi ro xảy ra có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau: do thiên tai, do thể chất của con người, do môi trường sống hoặc cũng có thể do chính hành vi của con người gây ra. Song hậu quả thì đều gây ra các tổn thất tài chính làm cho người gặp rủi ro lâm vào tình trạng khó khăn về tài chính, dự trữ của cá nhân nhiều khi không đủ để tự khắc phục tổn thất nhằm bình ổn cuộc sống. Bảo hiểm là biện pháp hữu hiệu và chắc chắn trong việc khắc phục các tổn thất tài chính mà rủi ro mang đến. Sự ra đời và tồn tại của các phương thức bảo hiểm đóng vai trò quan trọng trong đời sống kinh tế, xã hội của mọi cá nhân, tổ chức và cả quốc gia.

Nhà nước bảo hộ các tài sản, quyền và lợi ích hợp pháp khác của các cá nhân, tổ chức; sức khỏe, tính mạng của công dân. Bất kì tổ chức, cá nhân nào gây thiệt hại đến sức khỏe, tính mạng, tài sản của công dân hay tài sản của tổ chức thì đều phải bồi thường cho người bị thiệt hại. Thiệt hại xảy ra có thể gây ra những tổn thất vượt quá khả năng tài chính của người có trách nhiệm bồi thường và nếu hậu quả không được khắc phục kịp thời, thì sẽ ảnh hưởng rất lớn đến đời sống của người bị thiệt hại cũng như người có trách nhiệm bồi thường. Bảo hiểm trách nhiệm dân sự là một cơ chế đảm bảo chắc chắn cho việc bồi thường thiệt hại, khắc phục kịp thời những thiệt hại về tài chính đối với cả người bị thiệt hại và người có trách nhiệm bồi thường. Ngày nay, trong xu thế hội nhập cùng nền kinh tế khu vực và thế giới, các sản phẩm bảo hiểm phát triển ngày càng đa dạng và phong phú hơn, các đối tượng quan tâm tới bảo hiểm nói chung, bảo hiểm trách nhiệm dân sự nói riêng cũng gia tăng. Cùng với đó là sự gia tăng những tranh chấp trong quá trình ký kết và thực hiện hợp đồng; những hành vi trục lợi bảo hiểm ngày càng tăng và trở lên tinh vi hơn, nghiêm trọng hơn; cũng bởi sự thiếu thông tin của những người tham gia bảo hiểm, sự chưa chặt chẽ trong quy định của pháp luật, sự yếu kém trong quản lý kinh doanh của các doanh nghiệp bảo hiểm và từ ý thức của các chủ thể tham gia về vai trò của bảo hiểm trách nhiệm dân sự trong đời sống của chính họ . Vì lẽ đó những phân tích, lý giải cụ thể các quy định pháp luật về các yếu tố cơ bản của hợp đồng bảo hiểm trách nhiệm dân sự, cũng như vai trò của loại bảo hiểm này là rất cần thiết. Trên cơ sở những phân tích đó, các chủ thể thấy được những tồn tại thực tế trong quá trình ký kết và thực hiện hợp đồng bảo hiểm trách nhiệm dân sự, giúp họ hiểu rõ hơn các quyền và nghĩa vụ của mình khi tham gia hợp đồng nhằm tránh, hạn chế những tranh chấp phát sinh; đồng thời góp phần hoàn thiện quy định pháp luật về hợp đồng bảo hiểm trách nhiệm dân sự.

II. Mục đích và phạm vi nghiên cứu đề tài

Với đề tài: “Hợp đồng bảo hiểm trách nhiệm dân sự” người viết muốn làm sáng tỏ những yếu tố cơ bản của hợp đồng bảo hiểm trách nhiệm dân sự: chủ thể, đối tượng, hình thức, nội dung, hiệu lực của hợp đồng bảo hiểm trách nhiệm dân sự; trên cơ sở thực trạng pháp luật và thực tiễn áp dụng pháp luật hiện nay ở Việt Nam đưa ra một số nhận xét và đề xuất hướng hoàn thiện pháp luật về hợp đồng bảo hiểm trách nhiệm dân sự.

III. Tình hình nghiên cứu đề tài

Từ khi Bộ luật Dân sự 1995 có hiệu lực tiếp theo là sự ra đời của Luật Kinh doanh bảo hiểm năm 2000, rồi Bộ luật Dân sự năm 2005 đã có nhiều luận án, đề tài nghiên cứu về những vấn đề liên quan đến hợp đồng bảo hiểm, pháp luật về hợp đồng bảo hiểm, về các loại hợp đồng bảo hiểm cụ thể. Song, về bảo hiểm trách nhiệm dân sự chưa có sách chuyên khảo, luận án nghiên cứu sâu chỉ có hai khoá luận tốt nghiệp của sinh viên Khoa Kinh tế trường Đại học Luật Hà Nội với các đề tài:

1. Pháp luật về bảo hiểm trách nhiệm dân sự - Thực trạng và hướng hoàn thiện của Trần Thị Hồi, năm 2006.

2. Một số vấn đề về hợp đồng bảo hiểm trách nhiệm dân sự của Phan Thị Hồng Thuý, năm 2005.

IV. Kết quả nghiên cứu mới của luận văn

Với đề tài “Hợp đồng bảo hiểm trách nhiệm dân sự”, luận văn là sự đánh giá, phân tích tương đối đầy đủ về các vấn đề pháp lý liên quan đến hợp đồng bảo hiểm trách nhiệm dân sự theo luật kinh doanh bảo hiểm và các văn bản pháp luật mới nhất về kinh doanh bảo hiểm. Luận văn có thể đóng góp vào việc hoàn thiện các quy định pháp luật về hợp đồng bảo hiểm trách nhiệm dân sự; góp phần giảm, hạn chế những tranh chấp trong quá trình giao kết và thực hiện hợp đồng bảo hiểm trách nhiệm dân sự; cũng như giảm thiểu những hành vi trục lợi bảo hiểm.

V. Cơ cấu của luận văn

Ngoài lời nói đầu và kết luận, luận văn được kết cấu gồm 03 chương:

Chương I: Lý luận chung về hợp đồng bảo hiểm trách nhiệm dân sự

1. Khái niệm, đặc trưng của hợp đồng bảo hiểm trách nhiệm dân sự;

2. Phân loại hợp đồng bảo hiểm trách nhiệm dân sự;

3. Vai trò của bảo hiểm trách nhiệm dân sự.

Chương II: Hợp đồng bảo hiểm trách nhiệm dân sự theo quy định của pháp luật hiện hành

1. Chủ thể của hợp đồng bảo hiểm trách nhiệm;

2. Hình thức của hợp đồng bảo hiểm trách nhiệm dân sự;

3. Đối tượng của hợp đồng bảo hiểm trách nhiệm dân sự;

4. Sự kiện bảo hiểm;

5. Giới hạn trách nhiệm bảo hiểm và loại trừ trách nhiệm bảo hiểm;

6. Quyền và nghĩa vụ của các bên trong hợp đồng;

7. Hiệu lực của hợp đồng bảo hiểm trách nhiệm dân sự.

Chương III: Thực trạng áp dụng pháp luật và một số kiến nghị hoàn thiện pháp luật về hợp đồng bảo hiểm trách nhiệm dân sự

1. Thực trạng áp dụng pháp luật về hợp đồng bảo hiểm trách nhiệm dân sự;

2. Một số kiến nghị nhằm hoàn thiện quy định pháp luật về hợp đồng bảo hiểm trách nhiệm dân sự