Thuế GTGT, thực trạng & phương hướng hoàn thiện Luật thuế GTGT ở VN

LỜI NÓI ĐẦU

Việt Nam đang đi trên con đường đổi mới và hội nhập với nền kinh tế thế giới. Những qui luật kinh tế khách quan và tất yếu đang từng giờ, từng phút điều chỉnh nền kinh tế toàn cầu, nền kinh tế của từng khu vực, từng quốc gia và bản thân mỗi chúng ta. Chúng ta cần phải hiểu các qui luật đó và tự điều chỉnh bản thân cho phù hợp với diễn biến của qui luật. Quá trình mở cửa, hội nhập kinh tế trong khu vực tiến đến toàn cầu hóa nền kinh tế đang dần chứng tỏ là một qui luật của loài người tiến bộ. Để bắt kịp với quá trình này thì mỗi quốc gia phải liên tục có những cải cách nhằm làm phù hợp và thích nghi với môi trường bên ngoài. Những cải cách về thuế của thế giới nhằm tăng sức cạnh tranh trên các lĩnh vực về thương mại mậu dịch, nguồn lao động .đã có những ảnh hưởng không nhỏ đối với các quốc gia.

Đối với Việt Nam trong thời gian tới, khi Hiệp định về thuế quan AFTA, Hiệp định thương mại Việt - Mỹ và tiếp tục sau này khi Việt Nam được gia nhập WTO thì những biến đổi về cơ cấu thuế và nguồn thu ngân sách sẽ là một điều không thể tránh khỏi. Nhận thức được điều đó, nước ta đã và đang tiến hành cuộc cải cách thuế nhằm hoàn thiện hệ thống thuế còn nhiều thiếu sót của mình nhằm đáp ứng được đòi hỏi của thời kì mới.

Từ hơn 40 năm qua, trong hệ thống thuế của các nước trên thế giới, thuế giá trị gia tăng chiếm một vị trí rất quan trọng. Thuế giá trị gia tăng là một loại thuế gián thu, người tiêu dùng là người chịu thuế nhưng người bán hàng là người nộp thuế. Nó có vai trò điều tiết thu nhập để đảm bảo công bằng xã hội, vai trò tạo lập nguồn tài chính cho ngân sách Nhà nước, vai trò điều chỉnh vĩ mô nền kinh tế thông qua điều tiết tiêu dùng và tiết kiệm. Vai trò to lớn của thuế nói chung và thuế giá trị gia tăng nói riêng không thể phủ nhận.

Ngày 10/5/1997, Quốc hội nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam Khoá IX trong kỳ họp thứ 11 dã biểu quyết thông qua luật thuế giá trị gia tăng (Thuế GTGT). Luật thuế mới này ra đời thay thế luật Thuế Doanh thu được áp dụng từ năm 1990 để góp phần thúc đẩy sản xuất, mở rộng lưu thông hàng hoá, dịch vụ, khuyến khích phát triển nền kinh tế quốc dân, động viên một phần thu nhập của người tiêu dùng vào ngân sách nhà nước. Luật thuế giá trị gia tăng có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/1999.

Điểm lại quá trình thực hiện Luật thuế GTGT sau hơn 3 năm được đưa vào áp dụng, các mặt tích cực và tiêu cực trong việc thi hành Luật đã bộc lộ rõ : Số thu ngân sách tăng lên theo từng năm, Thuế GTGT không thu trùng lắp, các mức thuế suất ít hơn nhiều so với Luật thuế doanh thu .Tuy nhiên, việc áp dụng Luật thuế GTGT còn nhiều vấn đề nổi cộm về chính sách như hai phương pháp tính thuế tạo ra hai “sân chơi” không bình đẳng, việc lợi dụng chủ trương hoàn thuế nhằm khuyến khích xuất khẩu của nhà nước làm hồ sơ giả rút ruột, moi tiền của nhà nước, việc lợi dụng những kẽ hở để trốn lậu thuế .

Làm thế nào để Thuế GTGT thực sự trở thành một sắc thuế tiến bộ, phù hợp với nền kinh tế Việt Nam thúc đẩy sản xuất cũng như tạo lập một nguồn thu ổn định, dồi dào cho ngân sách nhà nước đang trở thành một câu hỏi bức xúc đối với những nhà lập pháp, những nhà quản lý.

Trong khuôn khổ một luận văn tốt nghiệp, là một sinh viên ngân hàng - tài chính có điều kiện được nghiên cứu về thuế, đặc biệt là Thuế GTGT, với những hiểu biết tuy còn rất hạn chế em xin trình bày một nghiên cứu về Thuế GTGT với nội dung : “Thuế Giá trị gia tăng, thực trạng và phương hướng hoàn thiện Luật thuế GTGT ở Việt Nam”. Những suy nghĩ dưới đây được định hướng theo những yêu cầu và mục tiêu của Chính phủ cho Bộ Tài Chính trong việc nghiên cứu sửa đổi Luật thuế GTGT mà em có điều kiện tiếp cận trong thời gian thực tập tốt nghiệp tại Phòng Chíng sách Thuế, Vụ Chính sách Tài chính, Bộ Tài chính. Đề án bao gồm các nội dung chính sau :

Chương I : Đại cương về thuế và thuế Giá trị gia tăng.

ChươngII : Thực trạng và vai trò Luật thuế GTGT tại Việt Nam.

Chương III : Một số đề xuất hoàn thiện Luật thuế GTGT tại Việt Nam.

MỤC LỤC

Nội dung : Trang

Lời nói đầu 1

Mục lục 3

Chương I : Đại cương về thuế và Thuế GTGT 5

I. Các vấn đề chung về thuế 5

1. Khái niệm và dặc điểm về thuế 5

2. Những khái niệm cơ bản chung của Thuế GTGT 7

Chương II : Thực trạng và vai trò Luật thuế GTGT ở Việt Nam 14

I. Thực trạng Luật thuế GTGT ở Việt Nam 14

A. Sự cần thiết ban hành Luật thuế GTGT 14

B. Nội dung cụ thể của Luật thuế GTGT 15

a. Đối tượng chịu Thuế GTGT 15

b. Đối tượng nộp Thuế GTGT 16

c. Căn cứ và phương pháp tính thuế 17

1. Giá tính Thuế GTGT 17

2. Thuế suất Thuế GTGT 19

3. Phương pháp tính Thuế GTGT 23

d. Hoàn Thuế GTGT 30

4. Đối tượng và trường hợp được hoàn Thuế GTGT 30

5. Đối tượng được hoàn Thuế GTGT có trách nhiệm 31

e. Đăng ký, kê khai, nộp thuế, quyết toán thuế 32

6. Đăng ký nộp thuế 32

7. Kê khai thuế giá trị gia tăng phải nộp Ngân sách Nhà nước 33

8. Nộp thuế giá trị gia tăng 36

9. Quyết toán thuế giá trị gia tăng 39

10. Miễn giảm thuế giá trị gia tăng 39

II. Kết quả và vai trò của Thuế GTGT đối với nền

kinh tế Việt Nam kể từ khi được ban hành đến nay 41

A. Những kết quả bước đầu sau hơn 3 năm thực hiện Luật thuế GTGT 41

1. Về sản xuất, kinh doanh 41

2. Về thu Ngân sách nhà nước 45

3. Về công tác quản lý hạch toán kinh doanh của doanh nghiệp 47

4. Góp phần hoàn thiện hệ thống chính sách thuế 48

5. Thúc đẩy việc củng cố tố chức ngành thuế 48

6. Thúc đẩy việc củng cố tố chức ngành thuế 49

III. Những hạn ché nảy sinh trong quá trình triển khai Luật thuế GTGT 50

1. Về đối tượng chịu thuế 50

2. Về thuế suất 51

3. Về phương pháp tính thuế 55

4. Về quản lý và sử dụng hoá đơn : 56

5. Về khấu trừ Thuế GTGT 57

6. Kê khai nộp thuế 57

7. Về hoàn thuế 57

8. Về chế tài 58

Chương III : Một số đề xuất hoàn thiện Luật thuế GTGT 60

I. Kinh nghiệm sử lý vướng mắc về Thuế GTGT ở một số nước 60

1. Trung Quốc 60

2. Inđônêxia 62

3. Singapore 64

II. Một số đề xuất hoàn thiện Luật thuế GTGT 65

1. Về đối tượng chịu thuế 66

2. Đối tượng không chịu Thuế GTGT 67

3. Về thuế suất 68

4. Về phương pháp tính thuế 69

5. Quản lý và sử dụng hoá đơn 71

6. Khấu trừ thuế 74

7. Với việc kê khai nộp thuế 74

8. Về hoàn thuế 75

9. Về chế tài 75

Kết luận 79

Phụ lục (Bảng đối tượng không chịu Thuế GTGT của một số nước) 80

Danh mục tài liệu tham khảo 81

Chương I

ĐẠI CƯƠNG VỀ THUẾ VÀ THUẾ GIÁ TRỊ GIA TĂNG

I. CÁC VẤN ĐỀ CHUNG VỀ THUẾ

1. Khái niệm và đặc điểm của thuế

Thuế là khoản đóng góp bắt buộc theo luật định không hoàn lại trực tiếp đối với các tổ chức kinh tế và công dân cho Nhà nước.

Xuất phát từ định nghĩa trên ta có thể thấy một số tính chất cơ bản và quan trọng của thuế

ã Thuế là khoản đóng góp mang tính chất cưỡng chế và pháp lí cao. Nó được qui định trong các văn bản pháp luật của Nhà nước và có những chế tài đi kèm nhằm đảm bảo việc thực hiện nghĩa vụ nộp thuế của công dân. Chúng ta đều biết rằng thuế là nguồn thu để nuôi sống Bộ máy của Nhà nước và thực hiện các chính sách của Nhà nước. Để bảo đảm sự tồn tại của mình, Nhà nước cần phải sử dụng quyền lực của mình để bắt buộc người dân đóng góp vào cho ngân sách Nhà nước.

ã Thuế là khoản đóng góp mang tính không hoàn trả trực tiếp đối với các cá nhân và tổ chức nộp thuế. Đặc điểm này giúp ta có thể phân biệt giữa thuế với phí và lệ phí- hai nguồn thu khác trong ngân sách của Nhà nước. Trong khi phí và lệ phí là những khoản đóng góp khi các cá nhân và tổ chức sử dụng các dịch vụ do Nhà nước cung cấp, thì ngược lại thuế là khoản đóng góp bắt buộc đối với các công dân khi họ nằm trong đối tượng đưọc điều chỉnh của Luật thuế mà nhà nước không có trách nhiệm phải hoàn lại trực tiếp cho người nộp dưới bất cứ hình thức nào.