1. Tính cấp thiết của đề tài

Tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế đã và đang đặt nền kinh tế nước ta trước rất nhiều sức ép và thách

thức. Vấn đề có tính chất quyết định với nền kinh tế nước ta hiện nay là nâng cao nội lực, nâng cao sức cạnh

tranh của nền kinh tế, trong đó việc nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp (DN) đặc biệt quan

trọng. Bởi lẽ, DN là chủ thể trực tiếp thực hiện việc sản xuất hàng hóa và tham gia vào cạnh tranh kinh tế

quốc tế. Là tế bào của nền kinh tế, sức cạnh tranh của DN tạo cơ sở cho năng lực cạnh tranh quốc gia và khi

DN có sức cạnh tranh cao mới sản xuất được những hàng hóa có năng lực cạnh tranh tốt.

Doanh nghiệp ra đời từ cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước (DNRĐTCPHNNN) nằm trong hệ thống

DN nói chung của nền kinh tế quốc dân, cho nên cũng đang đứng trước đòi hỏi sức cạnh tranh phải được

nâng cao hơn nữa. Ngoài những lý do cần thiết phải nâng cao sức cạnh tranh như các DN nói chung, việc

nâng cao sức cạnh tranh của DNRĐTCPHDNNN còn là yêu cầu cấp bách trong giai đoạn hiện nay. Bởi lẽ,

mặc dù những năm qua được Đảng và Nhà nước tạo môi trường kinh doanh thuận lợi, đa số các DNRĐTCP

HDNNN đã nỗ lực vươn lên, có nhiều đóng góp quan trọng cho nền kinh tế, hiệu quả sản xuất kinh doanh

(SXKD) tăng, tạo thêm việc làm, tăng thu nhập cho người lao động . nhưng nhìn chung sức cạnh tranh của

các DN còn hạn chế. Bên cạnh đó, cũng còn không ít DNRĐTCPHDNNN hoạt động kém hiệu quả, sản xuất

hàng hóa không có lợi thế cạnh tranh dẫn đến năng lực cạnh tranh sút kém, đứng trước nguy cơ phá sản, gây

tác động xấu đến các vấn đề kinh tế- xã hội (KT- XH), ảnh hưởng đến mục tiêu, tiến độ CPH DNNN và làm

mất niềm tin của xã hội, cũng như các DNNN thuộc đối tượng CPH về tương lai của các DN sau CPH.

Vì vậy, sức cạnh tranh của các DNRĐTCPHDNNN được nâng cao không chỉ quyết định sự sống còn,

phát triển của DN, góp phần nâng cao sức cạnh tranh của cả hệ thống DN và nền kinh tế, mà nó còn có vai trò

quan trọng trong việc minh chứng sự đúng đắn của chủ trương CPH DNNN và giúp tiến trình này thực sự đạt

mục tiêu mà Đảng và Nhà nước đã đề ra. Qua đó, nó còn tạo niềm tin, động viên, khích lệ các DNNN thuộc

đối tượng CPH tin tưởng vào tương lai của DN cổ phần; thúc đẩy các DN này tích cực, mạnh dạn tham gia

tiến trình CPH DNNN.

Nằm trong tình hình chung của cả nước, việc nâng cao sức cạnh tranh của các DNRĐTCPHDNNN ở

Hải Phòng cũng đang là đòi hỏi bức thiết. Trước yêu cầu đó, hơn lúc nào hết, việc đánh giá thực trạng sức

cạnh tranh của các DNRĐTCPHDNNN ở Hải Phòng thời gian qua và tìm ra những giải pháp thích hợp để

nâng cao sức cạnh tranh của các DN này trong thời gian tới là việc làm hết sức cần thiết.

Vì thế, "Nâng cao sức cạnh tranh của các doanh nghiệp ra đời từ cổ phần hoá doanh nghiệp nhà

nước ở Hải Phòng" được chọn làm đề tài của luận án này.

2. Tình hình nghiên cứu

ở nước ta, đã có nhiều công trình nghiên cứu về các vấn đề về năng lực cạnh tranh quốc gia, DN và hàng

hóa, dịch vụ:

- Về sách chuyên khảo có thể nêu: "Nâng cao sức cạnh tranh của nền kinh tế nước ta trong quá trình

hội nhập kinh tế quốc tế " do GS.TS Chu Văn Cấp chủ biên, NXB Chính trị Quốc gia- 2003. “Nâng cao năng

lực cạnh tranh quốc gia” của Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương với sự tài trợ của chương trình

phát triển Liên hợp quốc- NXB Giao thông Vận tải- 2003; “Năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp trong

điều kiện toàn cầu hoá" của Trần Sửu- NXB Lao động- 2006; "Cạnh tranh kinh tế" của PGS.TS Trần Văn

Tùng- NXB Thế giới- Hà Nội- 2004; “Nâng cao sức cạnh tranh của các doanh nghiệp thương mại Việt Nam

trong hội nhập kinh tế quốc tế” của TS. Nguyễn Vĩnh Thanh- NXB Lao động- Xã hội, Hà Nội- 2005. Các

2

công trình nghiên cứu trên đi sâu nghiên cứu về cạnh tranh, năng lực cạnh tranh quốc gia, năng lực cạnh

tranh DN trong thời kỳ hội nhập kinh tế.

- Trên các tạp chí cũng đã đăng tải khá nhiều bài viết về cạnh tranh DN. Những bài viết này chủ yếu

bàn về tính tất yếu phải nâng cao sức cạnh tranh của DN, thực trạng sức cạnh và những giải pháp nâng cao

sức cạnh tranh của DN Việt Nam trong thời gian tới.

Đã có một số bài viết về các DNNN sau CPH, như: “Một số kiến nghị nhằm thúc đẩy sự phát triển

doanh nghiệp sau cổ phần hoá”- “Kinh tế và dự báo” số 9/2002; “Một số vấn đề của doanh nghiệp sau

cổ phần hoá và giải pháp tháo gỡ”- “Kinh tế và phát triển” số 61/2002, của ThS. Nguyễn Hoàng Anh;

“DNNN sau cổ phần hoá: Kết quả, bất cập và hướng tháo gỡ”- TS.Nguyễn Thị Thơm-“Kinh tế và phát

triển” số 73/2003; “Trăm mối lo hậu cổ phần hoá”- Ninh Kiều- “Thời báo kinh tế”, 15/11/2004; “Các

ưu đãi đối với DNNN CPH, chuyển đổi sở hữu và cách thức vận dụng”- Vũ Xuân Thuyên -Kinh tế và dự

báo- Số 5/2001 . Nhìn chung, các bài trên đã đánh giá tình hình, kết quả hoạt động của các DN sau

CPH, những bất cập nảy sinh và đề xuất một số kiến nghị, giải pháp, hướng tháo gỡ và quan tâm nhiều

đến quan hệ giữa các cơ quan nhà nước với DN trong việc xử lý nợ, tài sản nhà nước; quản trị và điều

hành DN; giải quyết lao động dôi dư; vấn đề chuyển nhượng cổ phần

- Luận án cũng đã dẫn ra 1 luận án tiến sĩ và 3 luận văn thạc sĩ viết về cạnh tranh kinh tế và năng lực

cạnh tranh của DN.

Tuy nhiên nghiên cứu về nâng cao sức cạnh tranh của DNRĐT CPHDNNN nói chung và ở thành phố

Hải Phòng nói riêng thì không nhiều và chưa có công trình nào trùng với đề tài luận án này.

3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án

- Mục đích nghiên cứu:

Thông qua nghiên cứu cơ sở lý luận, cơ sở thực tiễn của việc nâng cao sức cạnh tranh của DN (trong đó

có DNRĐTCPHDNNN) và trên cơ sở đánh giá thực trạng sức cạnh tranh của các DNRĐTCPHDNNN ở Hải

Phòng, luận án đề xuất phương hướng, giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao sức cạnh tranh của

DNRĐTCPHDNNN ở Hải Phòng trong thời gian tới.

- Nhiệm vụ nghiên cứu:

+ Vận dụng lý luận về cạnh tranh, để luận chứng sự cần thiết nâng cao sức cạnh tranh của

DNRĐTCPHDNNN trong cả nước nói chung và ở Hải Phòng nói riêng.

+ Phân tích và đánh giá thực trạng sức cạnh tranh của các DNRĐTCPH DNNN ở Hải Phòng, từ đó tìm

ra tồn tại, nguyên nhân và những vấn đề đặt ra cần giải quyết trong thời gian tới.

+ Xác định phương hướng và đề xuất những giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao sức cạnh tranh của

DNRĐTCPHDNNN ở Hải Phòng trong thời gian tới.

4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án

- Đối tượng nghiên cứu: Luận án nghiên cứu về sức cạnh tranh và việc nâng cao sức cạnh tranh của

các DNRĐTCPHDNNN ở Hải Phòng.

- Phạm vi nghiên cứu: Khảo sát các DNRĐTCPHDNNN ở Hải Phòng giai đoạn 2000- 2006, bao gồm

cả DN do UBND thành phố quản lý và DN thuộc Bộ, ngành Trung ương đóng trên địa bàn thành phố- trong

đó, luận án chỉ tập trung khảo sát các DNRĐTCPHDNNN có vốn nhà nước bằng hoặc nhỏ hơn 50% vốn điều

lệ, vì theo số liệu thống kê thì số DN này chiếm tỷ lệ 60,3% trong khi các DNRĐTCPHDNNN có vốn nhà

nước > 50% (được xếp vào khối DNNN) và nó cùng với nhóm DNRĐTCPHDNNN không có vốn nhà nước

(thống kê của Cục Thống kê thành phố Hải Phòng xếp vào các CTCP từ nguồn gốc khác) chỉ chiếm tỷ lệ

39,7%.

5. Phương pháp nghiên cứu

3

Luận án sử dụng phương pháp luận của Chủ nghĩa duy vật biện chứng và Chủ nghĩa duy vật lịch

sử, đồng thời vận dụng các phương pháp đặc trưng của Kinh tế chính trị, như: trừu tượng hoá khoa học, kết

hợp logic với lịch sử và một số phương pháp khác như: phương pháp thống kê, phương pháp so sánh, định

lượng .

6. Đóng góp khoa học của luận án

- Luận án làm rõ thêm khái niệm, tiêu chí phản ánh và các nhân tố ảnh hưởng đến sức cạnh tranh của

DN trong nền kinh tế thị trường, làm rõ các đặc trưng của DNRĐTCPHDNNN, những vấn đề cơ bản về sức

cạnh tranh và việc nâng cao sức cạnh tranh của DNRĐTCPH DNNN; so sánh sức cạnh tranh của nó với trước

khi DN CPH, với DNNN và DN tư nhân.

- Khảo sát thực tiễn nâng cao sức cạnh tranh của DNRĐTCPHDNNN ở một số địa phương trong nước,

rút ra bài học kinh nghiệm để Hải Phòng tham khảo.

- Phân tích, đánh giá những kết quả tích cực, những hạn chế về sức cạnh tranh và thực trạng các

DNRĐTCPHDNNN khai thác các nhân tố ảnh hưởng nhằm nâng cao sức cạnh tranh của DN giai đoạn 2000-

2006 (so sánh với DN trước CPH, với DNNN và DN tư nhân), từ đó đề xuất những phương hướng và giải

pháp chủ yếu để nâng cao sức cạnh tranh của các DNRĐTCPHDNNN ở Hải Phòng trong thời gian tới