LỜI MỞ ĐẦU

Toàn cầu hoá và hội nhập kinh tế quốc tế đã và đang trở thành nhu cầu bức xúc, tất yếu đối với mỗi quốc gia. Đó là xu thế khách quan, lôi cuốn các nước, bao trùm lên hầu hết các lĩnh vực, nó vừa thúc đẩy hợp tác, vừa tăng sức ép cạnh tranh và sự phụ thuộc lẫn nhau giữa các quốc gia. Tuy nhiên, mặt trái của nền kinh tế thị trường và toàn cầu hoá như tăng khoảng cách giàu nghèo giữa các quốc gia, gây ô nhiễm môi trường và mất dần bản sắc dân tộc cũng gây ra không ít trở ngại, thách thức đặc biệt là ở các nước kém phát triển và ở cả những nước đang phát triển trong đó có Việt Nam.

Kết thúc chiến tranh đã gần 30 năm, Việt Nam đi lên từ hàn gắn, khôi phục nền kinh tế xã hội do hậu quả của chiến tranh bị tàn phá nặng nề để lại và đang từng bước xây dựng, chuyển đổi, phát triển nền kinh tế theo cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước theo định hướng Xã hội chủ nghĩa. Một quãng thời gian chưa dài so với khối lượng công việc đồ sộ, bề bộn và vô cùng phức tạp của một quốc gia, mà mọi thứ đều phải làm để xây dựng một đất nước phồn vinh: dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, văn minh. Trong xu hướng khu vực hoá và toàn cầu hoá như hiện nay, sự phát triển của thanh toán quốc tế là tất yếu khách quan để đáp ứng được nhu cầu thương mại quốc tế cũng như thị trường xuất, nhập khẩu và các giao dịch trên thị trường vốn quốc tế. Thanh toán ngày càng phát triển thì cạnh tranh giữa các ngân hàng thương mại trong nước với các ngân hàng nước ngoài, ngân hàng liên doanh tại Việt Nam ngày càng gay gắt. Từ thực tế đó, việc tìm kiếm các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả của thanh toán quốc tế nhất là thanh toán không dùng tiền mặt là yêu cầu cấp thiết về mặt lý luận cũng như thực tiễn. Vì vậy, cùng với kết quả từ việc nghiên cứu tài liệu và tìm hiểu thực tế hoạt động của ngân hàng tại Việt Nam về nghiệp vụ thanh toán không dùng tiền mặt, đặc biệt từ quá trình thực tập tại ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, Chi nhánh Thăng Long em đã chọn và hoàn thiện đề tài: “Phát triển và hoàn thiện chế độ thanh toán không dùng tiền mặt ở Việt Nam - Một trong những nhiệm vụ hàng đầu trong quản lý kinh tế vĩ mô của Nhà nước”. Mục đích của đề tài này là làm sáng tỏ vị trí và vai trò của nghiệp vụ thanh toán không dùng tiền mặt trong nền kinh tế; các phương thức thanh toán, các ưu nhược điểm và các nguyên nhân gây ra nhược điểm đối với từng phương thức; để từ đó thấy được sự cần thiết phải hoàn thiện chế độ thanh toán không dùng tiền mặt và tìm ra những giải pháp tối ưu nhất.

Khoá luận được chia làm 3 chương chính:

Chương I: Những lý luận cơ bản về thanh toán không dùng tiền mặt.

Chương II: Thực trạng thanh toán không dùng tiền mặt ở Việt Nam

Chương III: Những giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thanh toán không dùng tiền mặt.

MỤC LỤC

LỜI MỞ ĐẦU 1

CHƯƠNG I: NHỮNG LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ THANH TOÁN KHÔNG DÙNG TIỀN MẶT 3

1. Khái niệm và vai trò của thanh toán không dùng tiền mặt 3

1.1. Khái niệm 3

1.1.1. Định nghĩa 3

1.1.2. Đặc điểm 3

1.2. Vai trò của thanh toán không dùng tiền mặt trong nền kinh tế 4

2. Các hình thức thanh toán không dùng tiền mặt 6

2.1. Các phương tiện thanh toán quốc tế 6

2.1.1. Hối phiếu (Bill of Exchange) 7

2.1.2. Séc (Cheque, Check) 8

2.1.3. Kỳ phiếu (Promissory note) 9

2.1.4. Thẻ thanh toán (Credit card) 9

2.2. Các phương thức thanh toán quốc tế 10

2.2.1. Phương thức chuyển tiền (Remittance) 11

2.2.2. Phương thức ghi sổ (Open account) 13

2.2.3. Phương thức thanh toán nhờ thu (Collection of payment) 14

2.2.4. Phương thức tín dụng chứng từ (Documentary credit) 17

2.3. Các phương thức thanh toán giữa các ngân hàng 20

2.3.1. Thanh toán liên ngân hàng (Interbank of payment) 20

2.3.2. Phương thức thanh toán bù trừ (Clearing of payment) 21

2.3.3. Thanh toán qua tiền gửi tại ngân hàng Nhà nước (Payment by account settled at National bank) 22

3. Các nhân tố tác động đến thanh toán không dùng tiền mặt 22

3.1. Nhân tố khách quan 22

3.1.1. Nhóm yếu tố chính trị, xã hội, pháp luật 22

3.1.2. Nhóm yếu tố kinh tế 23

3.1.3. Nhóm yếu tố về khoa học công nghệ 24

3.1.4. Yếu tố tâm lý 25

3.2. Nhân tố chủ quan 25

3.2.1. Chiến lược phát triển của ngân hàng 25

3.2.2. Trình độ của thanh toán viên 26

3.3. Các văn bản pháp lý và các quy định trong thanh toán không dùng tiền mặt. 26

3.3.1. Văn bản pháp lý 26

3.3.2. Các quy định trong thanh toán tiền mặt 27

4. Quá trình phát triển của thanh toán không dùng tiền mặt 29

4.1. Quá trình phát triển của công tác thanh toán 29

4.2. Quá trình phát triển của công tác thanh toán không dùng tiền mặt tại Việt Nam 30

4.2.1. Trước năm 1990 30

4.2.2. Sau năm 1990 31

CHƯƠNG II: THỰC TRẠNG THANH TOÁN KHÔNG DÙNG TIỀN MẶT Ở VIỆT NAM 34

1. Môi trường kinh tế và hoạt động của hệ thống ngân hàng 34

2. Tình hình thanh toán không dùng tiền mặt tại Việt Nam 40

2.1. Tình hình chung 40

2.2. Thực trạng của từng phương thức 45

2.2.1. Thanh toán bằng séc 45

2.2.2. Phương thức dùng thẻ thanh toán. 49

Hộp 2 53

2.2.3. Thanh toán bằng phương thức chuyển tiền 56

3. Đánh giá chung tình hình thanh toán không dùng tiền mặt tại Việt nam hiện nay 58

3.1. Những kết quả đạt được 58

3.2. Những hạn chế 60

3.3. Nguyên nhân dẫn đến hạn chế 63

3.3.1. Từ phía khách hàng 63

3.3.2. Từ phía ngân hàng. 65

CHƯƠNG III: NHỮNG GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ THANH TOÁN KHÔNG DÙNG TIỀN MẶT 68

1. Một số mục tiêu định hướng và phương hướng thực hiện trong thời gian tới của ngân hàng nhà nước 68

1.1. Một số mục tiêu định hướng của ngân hàng Nhà nước 68

1.2. Phương hướng thực hiện 69

2. Những giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thanh toán không dùng tiền mặt 71

2.1. Áp dụng cho mọi phương thức thanh toán 71

2.1.1. Đào tạo đội ngũ cán bộ 71

2.1.2. Cải tiến các hình thức thanh toán truyền thống 72

2.1.3. Phát triển các hình thức thanh toán hiện đại 72

2.1.4. Mở rộng các loại hình dịch vụ ngân hàng 73

2.1.5. Môt số giải pháp thu hút dân cư mở tài khoản các nhân và thanh toán qua ngân hàng. 74

2.1.6. Giải pháp về Marketing 75

2.2. Áp dụng cho từng phương thức 76

2.2.1. Thanh toán bằng séc 76

2.2.2. Thanh toán bằng thẻ thanh toán 77

2.2.3. Thanh toán bằng phương thức tín dụng chứng từ 80

2.2.4. Thanh toán bằng hình thức chuyển tiền và nhờ thu. 82

3. Kiến nghị nhằm thực hiện giải pháp thanh toán không dùng tiền mặt 84

3.1. Đối với Nhà nước 84

3.1.1. Hoàn thiện chính sách kinh tế vĩ mô của Nhà nước : 84

3.1.2. Cải thiện Cán cân Thanh toán Quốc tế 85

3.1.3. Hoàn thiện và phát triển thị trường ngoại tệ liên ngân hàng 86

3.2. Kiến nghị đối với ngân hàng Nhà nước 87

3.3. Đối với khách hàng 88

KẾT LUẬN 89

TÀI LIỆU THAM KHẢO 91