Mở đầu

1. Tính cấp thiết của đề tài

Tổng sản phẩm trong nước (GDP) là chỉ tiêu kinh tế tổng hợp quan trọng trong Hệ thống tài khoản quốc gia (SNA), tổng sản phẩm trong nước phản ánh giá trị của hàng hóa và dịch vụ cuối cùng được tạo ra của toàn bộ nền kinh tế quốc dân trong một khoảng thời gian nhất định, dùng để đánh giá kết quả sản xuất, nghiên cứu cơ cấu và mối quan hệ tỷ lệ giữa các ngành kinh tế, mối quan hệ giữa kết quả sản xuất với phần huy động vào ngân sách nhà nước của toàn nền kinh tế. Đặc biệt, GDP theo giá so sánh

được dùng để tính tốc độ tăng trưởng kinh tế - một trong những chỉ tiêu quan trọng phản ánh sự phát triển kinh tế của đất nước và ảnh hưởng rất mạnh đến triển vọng đầu t− mở rộng sản xuất của nền kinh tế.

Để tính GDP theo giá so sánh, các nhà thống kê phải tính giá trị sản xuất (GO) và chi phí trung gian theo giá so sánh, nói cách khác GDP theo giá so sánh được tính gián tiếp và bằng chênh lệch giữa giá trị sản xuất và chi phí trung gian theo giá so sánh của toàn bộ nền kinh tế. Chất lượng tính GDP theo giá so sánh phụ thuộc rất nhiều vào phương pháp tính chỉ tiêu giá trị sản xuất theo giá so sánh. Hiện nay, phương pháp tính giá trị sản xuất theo giá so sánh của Tổng cục Thống kê (TCTK) còn hạn chế, chưa chính xác, chưa có bài bản và hệ thống từ nguyên tắc đến phương pháp tính, nguồn thông tin và các công cụ dùng để tính.

Trên thế giới, các nước có nền thống kê phát triển thường áp dụng phương pháp sử dụng để tính chỉ tiêu GDP theo giá hiện hành và giá so sánh, do đó hầu hết những công trình nghiên cứu và sách hướng dẫn tính GDP đều tập trung vào phương pháp sử dụng, tài liệu về phương pháp sản xuất viết đơn giản và quá cô đọng. Cho đến nay, những công trình nghiên cứu ở trong nước thể hiện qua các đề tài nghiên cứu khoa học của ngành Thống kê và các luận án tiến sĩ chuyên ngành thống kê tại trường Đại học Kinh tế Quốc dân Hà Nội và Đại học Kinh tế thành phố Hồ Chí Minh về lĩnh vực thống

kê tài khoản quốc gia mới chỉ đề cập tới việc hoàn thiện phương pháp thống kê chỉ tiêu giá trị tổng sản lượng của một ngành theo giá hiện hành của phó giáo sư, tiến sĩ Bùi Huy Thảo (1987), nghiên cứu phương pháp chuyển đổi từ chỉ tiêu thu nhập quốc dân trong hệ thống bảng cân đối kinh tế quốc dân (MPS) sang chỉ tiêu GDP trong SNA của tiến sĩ Dư Quang Nam Đại học Kinh tế thành phố Hồ Chí Minh (1993), nghiên cứu tổng quan về ba phương pháp tính chỉ tiêu tổng sản phẩm trong nước theo giá hiện hành của tiến sĩ Nguyễn Văn Chỉnh Tổng cục Thống kê (1994), nghiên cứu các chỉ tiêu phân tích trong hệ thống tài khoản quốc gia của tiến sĩ Nguyễn Thị Hồng Hà, Đại học Kinh tế thành phố Hồ Chí Minh (2001) và gần đây có nghiên cứu của tiến sĩ Trần Phước Trữ (2003) về ứng dụng các mô hình để phân tích tăng trưởng tổng sản phẩm trong nước. Chưa có công trình nghiên cứu nào đề cập tới phương pháp tính GDP nói chung và giá trị sản xuất nói riêng theo giá so sánh.

Với các lý do trên, tác giả đó chọn đề tài: “Phương pháp luận tính chỉ tiêu giá trị sản xuất các ngành sản phẩm theo giá so sánh” để viết luận án tiến sĩ kinh tế.

2. Mục đích nghiên cứu của đề tài

Trên cơ sở hệ thống hóa và làm rõ các khái niệm có liên quan tới chỉ tiêu GO; nguyên tắc và các phương pháp tính GO theo giá so sánh; đánh giá thực trạng phương pháp tính GO các ngành kinh tế ở nước ta hiện nay. Từ đó luận án tập trung hoàn thiện phương pháp luận tính GO các ngành sản phẩm theo giá so sánh.

3. Phạm vi nghiên cứu

Theo mục đích của đề tài, luận án tập trung nghiên cứu:

- Những vấn đề lý luận và phương pháp luận tính chỉ tiêu GO theo giá so sánh;

- Những tồn tại trong phương pháp tính chỉ tiêu GO theo giá so sánh ở Việt Nam hiện nay;

- Hoàn thiện phương pháp tính chỉ tiêu GO theo giá so sánh từ chỉ số giá.

4. Phương pháp nghiên cứu

Để giải quyết các vấn đề nêu trên, luận án đó sử dụng tổng hợp các phương pháp duy vật biện chứng, duy vật lịch sử, phương pháp phân tích hệ thống, các phương pháp thống kê truyền thống và hiện đại và các phần mềm tin học ứng dụng.

5. ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài

- Hệ thống hóa và làm sáng tỏ những vấn đề lý luận có liên quan đến phương pháp luận tính chỉ tiêu GO;

- Phân tích thực trạng phương pháp tính chỉ tiêu GO các ngành kinh tế theo giá

so sánh của thống kê Việt Nam;

- Hoàn thiện phương pháp luận tính chỉ tiêu GO các ngành sản phẩm theo giá so

sánh;

- Đề xuất một số giải pháp nhằm áp dụng ph−ơng pháp tính chỉ tiêu GO các ngành sản phẩm theo giá so sánh vào thực tiễn của thống kê Việt Nam.

6. Kết cấu của luận án

Ngoài lời mở đầu, kết luận và kiến nghị, danh mục tài liệu tham khảo, luận án gồm ba chương:

- Chương 1: Những vấn đề chung về giá trị sản xuất và giá trị sản xuất theo giá

so sánh;

- Chương 2: Phương pháp luận tính giá trị sản xuất theo giá so sánh;

- Chương 3: Hoàn thiện phương pháp tính giá trị sản xuất các ngành sản phẩm theo giá so sánh ở Việt Nam.