CHưƠNG 1

GIỚI THIỆU

1.1. ĐẶT VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU

Kinh tế Việt Nam đã đạt được những thành tựu to lớn trong suốt những thập kỷ qua và hội nhập ngày càng sâu vào nền kinh tế thế giới. Việc sử dụng hiệu quả những nguồn hỗ trợ trong và ngoài nước đã góp phần không nhỏ vào thành công trên thông qua công tác xóa đói giảm nghèo. Đời sống người dân được cải thiện rõ rệt và GDP tiếp tục tăng qua các năm, thậm chí trong suốt cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu kéo dài từ năm 2008.

Ủy Ban Liên Hợp Quốc xếp Việt Nam vào hạng 116 trong tổng số 182 quốc gia về chỉ số phát triển con người, trong khi thu nhập bình quân đầu người hàng năm chỉ ở mức 1.083 USD/người/năm theo thống kê năm 2009. Sự trái ngược giữa chỉ số tăng trưởng cao và mức thu nhập thấp này được giải thích một phần bởi sự ảnh hưởng không đồng đều của phát triển kinh tế đến một số thành phần của nó, như người nghèo ở vùng sâu vùng sâu vùng xa và các dân tộc thiểu số. Do đó, Ở Đồng Bằng Sông Cửu Long, vựa lúa lớn nhất nước, là nơi quy tụ của nhiều dân tộc cùng sinh sống và làm việc, bên cạnh những chính sách phát huy những tiềm năng kinh tế của vùng, thì các thành phần dân tộc thiểu số luôn được quan tâm sâu sắc trong các chủ trương, đường lối của Đảng và nhà nước.

Trong số 13 tỉnh của Đồng Bằng Sông Cửu Long, theo CIDA (Canadian International Development Agency – Cơ quan phát triển quốc tế Canada), Trà Vinh được xem như là tỉnh nghèo đứng thứ hai ở Đồng bằng Sông Cửu Long (chỉ đứng sau Sóc Trăng), nằm trong nhóm 10 tỉnh có tỷ lệ hộ nghèo cao nhất Việt Nam. Trong đó, phần lớn hộ nghèo là người dân Khmer.

Gắn liền với mục tiêu phát triển kinh tế xã hội giai đoạn 2006 – 2010 của chính phủ và một phần chương trình mới của Canada về hiệu quả viện trợ, Trà Vinh đã được lựa chọn bởi CIDA là tỉnh được ưu tiên đầu tư. Kế hoạch hiện tại của CIDA là hỗ trợ tỉnh trong công tác giảm nghèo, tập trung vào cải thiện môi trường thuận lợi cho đầu tư, hỗ trợ phát triển kinh tế nông thôn và sản xuất nông nghiệp. Dự án Nâng cao Đời sống với mục đích “Cải thiện đời sống và năng lực sản xuất của người nghèo nông thôn, đặc biệt là phụ nữ, người Khmer và nông dân nghèo không đất ở Trà Vinh bằng các hoạt động phát triển nông thôn, nôngnghiệp và phi nông nghiệp để giảm nghèo”, được tiến hành từ năm 2004 và dự kiến sẽ kết thúc vào tháng 12 năm 2010. Dự án đã để lại nhiều bài học quý báu trong công tác quản lý và triển khai các quỹ hỗ trợ phát triển.

Nhìn chung, dự án đã góp phần đáng kể trong việc tăng thu nhập, nâng cao hiểu biết về cách thức quản lý chi tiêu, tiết kiệm của các hộ nông dân nghèo vùng sâu, phát triển các vùng nông nghiệp có sự nghiên cứu hợp lý, bên cạnh việc tăng cường năng lực hoạch địch và quản lý của các bộ địa phương trong các kế hoạch và chính sách.

Tổng kết những thành quả của công tác xóa đói giảm nghèo, tăng thu nhập và tạo việc làm của dự án, từ đó đề xuất những biện pháp cải thiện đời sống người dân địa phương nói chung và đồng bào Khmer nói riêng trong thời gian sắp tới là những mục tiêu cơ bản của đề tài “Phân tích mức độ đóng góp của dự án Nâng cao Đời sống đến thu nhập của người Khmer tỉnh Trà Vinh”.

1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU

1.2.1. Mục tiêu chung

Phân tích tác động của dự án NCĐS đến đời sống của người dân Khmer tỉnh Trà Vinh, từ đó đề xuất các giải pháp giúp nâng cao đời sống của đồng bào Khmer tại địa phương khi dự án kết thúc.

1.2.2. Mục tiêu cụ thể

- Phân tích thực trạng về thu nhập của người Khmer tỉnh Trà Vinh trong vùng dự án trong thời gian qua.

- Phân tích tác động của dự án đến thu nhập của người Khmer Trà Vinh.

- Đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao thu nhập người Khmer tỉnh Trà

Vinh sau khi dự án kết thúc.

1.3. GIẢ THUYẾT CẦN KIỂM ĐỊNH VÀ CÂU HỎI NGHIÊN CỨU

1.3.1. Các giả thuyết cần kiểm định

- Giả thuyết 1: Việc tham gia dự án có tác động đến thu nhập và các hoạtđộng tạo thu nhập của những hộ Khmer tham gia.

- Giả thuyết 2: Mức tăng thu nhập của những hộ Khmer trong dự án caohơn những hộ Khmer ngoài dự án.

- Giả thuyết 3: Các yếu tố đưa vào mô hình có tác động đến thu nhập củangười Khmer tham gia dự án tỉnh Trà Vinh.

1.3.2. Câu hỏi nghiên cứu

- Thực trạng về thu nhập và các hoạt động tạo thu nhập của người Khmer tỉnh Trà Vinh thời gian qua như thế nào?

- Dự án tác động như thế nào đến thu nhập và các hoạt động tạo thu nhập của người Khmer tỉnh Trà Vinh?

- Giải pháp nào nâng cao thu nhập của người Khmer tỉnh Trà Vinh?

1.4. PHẠM VI NGHIÊN CỨU

1.4.1. Giới hạn không gian

Đề tài tập trung nghiên cứu về đời sống người Khmer tỉnh Trà Vinh. Số liệu thu thập trong đề tài chủ yếu là tình hình trong năm 2009 - 2010 của các địa phương có hộ gia đình tham gia dự án NCĐS.

1.4.2. Giới hạn về thời gian

Đề tài được thực hiện từ tháng 8 đến tháng 12 năm 2010

1.4.3. Giới hạn về nội dung:

Đề tài tập trung phân tích, đánh giá thực trạng về thu nhập của người Khmer trên địa bàn tỉnh Trà Vinh trong thời gian qua, đánh giá tác động của dự án đối với các hộ Khmer trong và ngoài dự án NCĐS, cụ thể là tác động của hợp phần 2 (tạo thu nhập và phát triển kinh tế nông thôn) và hợp phần 3 (nâng cao năng lực khuyến nông và chuyển giao khoa học kỹ thuật), từ đó đề xuất một số giải pháp nâng cao thu nhập của người Khmer ở tỉnh Trà Vinh.

1.4.4. Đối tđợng nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu của đề tài là các hộ Khmer tham gia dự án NCĐS và một số hộ lân cận ngoài dự án thuộc 20 xã trên địa bàn tỉnh Trà Vinh thuộc vùng dự án được triển khai.

1.5. LĐỢC KHẢO TÀI LIỆU

- Kế hoạch thực hiện dự án Nâng cao Đời sống tỉnh Trà Vinh (2005). Bản kế hoạch trình bày chi tiết bối cảnh, mục đích dự án, vùng mục tiêu và chiến lược thực hiện dự án cụ thể trong giai đoạn 2005 – 2010.

- Nguyễn Phú Son (2004). “Đánh giá tác động của các chương trình viện trợ nước ngoài đến hoạt động xóa đói giảm nghèo tỉnh Trà Vinh”, Tạp chí Nghiên cứu khoa học, số 2004 24-31, Đại học Cần Thơ. Nội dung nghiên cứu: phân tích tác động của dự án đến công tác xóa đói giảm nghèo tỉnh Trà Vinh, từđó đề ra những giải pháp nhằm phát huy hơn nữa tính tham gia của cộng đồng, đào tạo và xây dựng nguồn nhân lực cho địa phương, củng cố và gia tăng khâu giám sát trong quá trình thực thi dự án để phát huy hơn nữa lợi ích của các chương trình viện trợ này.

- Nguyễn Ngọc Đệ (2003). “The Khmer Ethnic Minority In Mekong Delta”, Mekong Poverty Report, AusAID. Phương pháp nghiên cứu: thống kê mô tả, phân tích so sánh và phương pháp chuyên gia. Nội dung nghiên cứu: Tìm hiểu các nhân tố ảnh hưởng đến tình trạng đói nghèo của cộng đồng người Khmer ở Đồng Bằng Sông Cửu Long từ đó xác định những cơ hội và thách thức cho việc phát triển kinh tế và nâng cao đồi sống trong cộng đồng này.

CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU

MỤC LỤC

Trang

1.1. Đặt vấn đề nghiên cứu . 1

1.2. Mục tiêu nghiên cứu .... 2

1.2.1. Mục tiêu chung ... 2

1.2.2. Mục tiêu cụ thể ... 2

1.3. Các giải thuyết cần kiểm định và câu hỏi nghiên cứu 2

1.3.1. Giả thuyết cần kiểm định... 2

1.3.2. Câu hỏi nghiên cứu.. 3

1.4. Phạm vi nghiên cứu. 3

1.4.1. Giới hạn về không gian 3

1.4.2. Giới hạn về thời gian .... 3

1.4.3. Giới hạn về nội dung .... 3

1.4.4. Đối tượng nghiên cứu ... 3

1.5. Lđợc khảo tài liệu ... 3

CHƯƠNG 2: PHĐƠNG PHÁP LUẬN VÀ PHĐƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

2.1. Phđơng pháp luận ... 5

2.1.1. Khái niệm về dự án.. 5

2.1.2. Dự án phát triển .. 6

2.1.2.1. Khái niệm về sự phát triển .... 6

2.1.2.2. Dự án phát triển 6

2.1.2.3. Vai trò của dự án .... 6

2.1.2.4. Phân loại dự án.. 7

2.1.3. Các thuật ngữ. 7

2.1.3.1. Tác động.. 7

2.1.3.2. Đánh giá .. 8

2.1.3.3. Thu nhập của nông hộ. 8

2.2. Phđơng pháp nghiên cứu . 9

2.2.1. Phương pháp thu thập số liệu . 9

2.2.2. Phương pháp phân tích số liệu .... 9

i

CHƯƠNG 3: KHÁI QUÁT VỀ DỰ ÁN VÀ ĐỜI SỐNG NGĐỜI DÂN KHMER TỈNH TRÀ VINH

3.1. Tổng quan về Trà Vinh .. 14

3.1.1. Điều kiện tự nhiên .. 14

3.1.2. Tình hình kinh tế - xã hội . 15

3.1.2.1. Dân số và lao động.... 15

3.1.2.2. Tăng trưởng kinh tế... 17

3.1.2.3. Giáo dục và y tế ... 19

3.1.2.4. Cơ sở hạ tầng .. 20

3.2. Giới thiệu về dựa án Nâng cao Đời sống 21

3.2.1. Giới thiệu về CIDA 21

3.2.2. Dự án Nâng cao Đời sống 21

3.2.2.1. Mục đích và kết quả mong đợi. 22

3.2.2.2. Đối tượng của dự án.. 22

3.2.2.3. Kinh phí hoạt động của dự án .. 23

3.3. Một số chương trình và dự án khác .. 24

3.3.1. Chương trình 135 ... 24

3.3.2. Dự án AAV .. 25

3.3.3. Phối hợp giữa dự án NCĐS với các chương trình dự án khác 25

CHƯƠNG 4: PHÂN TÍCH TÁC ĐỘNG CỦA DỰ ÁN NÂNG CAO ĐỜI SỐNG ĐẾN THU NHẬP CỦA NGĐỜI KHMER TỈNH TRÀ VINH

4.1. Khái quát về hộ Khmer trong vùng dự án . 27

4.1.1. Thông tin chung. 27

4.1.2. Đời sống kinh tế 28

4.2. Tình hình tham gia dự án.... 32

4.2.1. Mức độ tiếp cận dự án Nâng cao đời sống cảu người Khmer . 32

4.2.2. Hình thức hỗ trợ của dự án .... 34

4.2.3. Các hoạt động sản xuất của nhóm trong dự án ... 36

4.2.4. Nhu cầu hỗ trợ và mức độ đáp ứng đối với các hộ Khmer 37

4.3. Phân tích tác động của dự án NCĐS đến thu nhập của ngđời Khmer tỉnh Trà Vinh ... 39

4.3.1. Tác động của dự án đến thu nhập của người Khmer 39

4.3.2. Tác động của dự án đến hoạt động tạo thu nhập của người Khmer.. 44

4.3.2.1. Việc làm 44

4.3.2.2. Hỗ trợ kỹ thuật 45

4.3.2.3. Mô hình sản xuất.. 47

4.3. Phân tích các nhân tố ảnh hđởng đến thu nhập của ngđời Khmer tham dự án Nâng cao Đời sống tỉnh Trà Vinh 51

CHƯƠNG 5: GIẢI PHÁP NÂNG CAO THU NHẬP NGĐỜI KHMER TỈNH TRÀ VINH

5.1. Cơ sở đề xuất các giải pháp. 54

5.1.1. Những điểm mạnh .. 54

5.1.2. Những điểm yếu 54

5.1.3. Các cơ hội 55

5.1.4. Các thách thức ... 55

5.2. Giải pháp nâng cao thu nhập ngđời Khmer tỉnh Trà Vinh .... 58

5.2.1. Giải pháp nâng cao thu nhập . 58

5.2.1.1. Giải pháp về lao động .... 58

5.2.1.2. Giải pháp về vốn .. 58

5.2.1.3. Hoạt động sản xuất.... 59

5.2.1.4. Giải pháp về thị trường .. 59

5.2.1.5. Giải pháp về quản lý . 59

5.2.2. Đối với các chương trình – dự án hỗ trợ ... 60

CHƯƠNG 6: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ

6.1. Kết luận ... 61

6.2. Kiến nghị . 62