MỞ ĐẦU

1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI

Kinh tế hộ nông dân là loại hình kinh tế phổ biến, đang có vai trò, vị trí

rất lớn và là bộ phận hữu cơ trong nền kinh tế, là chủ thể quan trọng trong

phát triển nông nghiệp và đổi mới nông thôn ở nước ta. Cùng với sự phát triển

của kinh tế xã hội nói chung và ngành nông nghiệp nói riêng thì kinh tế hộ

nông dân không ngừng phát triển cả về quy mô và tính chất. Một bộ phận hộ

nông dân chuyển từ quy mô nhỏ thành quy mô lớn, từ sản xuất tự cấp tự túc

thành sản xuất hàng hoá, trao đổi sản phẩm trên thị trường. Nhiều hộ đã

khẳng định được vị trí vai trò sản xuất hàng hoá của mình trong nông nghiệp,

nông thôn. Họ sử dụng có hiệu quả đất đai, tiền vốn, lao động và đã vươn lên

làm giầu.

Mặc dù có nhiều hộ đã thành công trong phát triển kinh tế hàng hoá

nhưng nhìn chung, kinh tế hộ chưa chuyển hẳn sang kinh tế hàng hoá. Do có

sự khác nhau về điều kiện, khả năng kinh nghiệm sản xuất cho nên có sự

chênh lệch về thu nhập và mức sống giữa các hộ. Bên cạnh những hộ nông

dân vươn lên mạnh mẽ, vẫn tồn tại một bộ phận khá lớn hộ nông dân gặp

nhiều khó khăn trong sản xuất hàng hoá. Mặt khác, bình quân diện tích canh

tác đầu người thấp và phân bố không đồng đều, thiếu vốn, thiếu tư liệu sản

xuất, năng suất lao động thấp .

Vấn đề nêu trên đặt ra bức bách không những đối với nông nghiệp nông

thôn vùng đồng bằng mà cả vùng trung du, miền núi, hải đảo. Để giải quyết

được điều đó, trước hết cần phải có những giải pháp thiết thực và hữu hiệu

nhằm phát triển mạnh kinh tế hộ nông dân theo hướng sản xuất hàng hoá trên

cả nước, cũng như tại mỗi vùng, mỗi địa phương, trên cơ sở đánh giá đúng

đắn thực trạng kinh tế hộ nông dân.

Trong những năm gần đây vùng miền núi đã được chú trọng đầu tư phát

triển kinh tế xã hội. Nhiều chương trình dự án như: Phủ xanh đất trống đồi núi

trọc, (dự án 661, dự án 327 .), mở rộng giao thông miền núi, xây dựng các cơ

sở hạ tầng (dự án 135) . được dành riêng ưu tiên cho miền núi, đời sống vật

chất tinh thần của nhân dân dần dần được cải thiện. Tuy nhiên, những thay

đổi đó mới chỉ là bước đầu, về cơ bản miền núi vẫn là vùng kinh tế chậm phát

triển đời sống nhân dân còn nhiều khó khăn, cơ sở hạ tầng còn yếu và thiếu.

Do đó để đẩy mạnh nhịp độ phát triển kinh tế xã hội, đưa miền núi hoà nhập

với miền xuôi, ngoài việc tăng cường đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng chúng ta

còn phải tập trung đẩy mạnh phát triển kinh tế hộ nông dân miền núi nói riêng

trong tổng thể phát triển kinh tế hộ nông dân cả nước nói chung, lấy kinh tế

hộ làm khởi điểm cho việc thay đổi bộ mặt nông thôn miền núi.

Huyện Đồng Hỷ là một huyện trung du miền núi nằm ở phía Bắc của

tỉnh Thái Nguyên, gồm có 17 xã và 3 thị trấn. Tổng diện tích đất tự nhiên của

huyện là 47.037,94 ha trong đó đất nông nghiệp là 12.488,92 ha chiếm

26,55% diện tích đất tự nhiên, đất lâm nghiệp là 21.402,61 ha chiếm 45,5%

diện tích đất tự nhiên còn lại là các loại đất khác. Là huyện có nhiều tiềm

năng nông lâm nghiệp chưa được khai thác, cơ sở hạ tầng và kinh tế hộ nông

dân vẫn còn nhiều khó khăn.

Một trong những nguyên nhân quan trọng là kinh tế hộ nông dân còn

gặp nhiều trở ngại, chưa thực sự đi vào sản xuất hàng hoá. Chính vì vậy

nghiên cứu phát triển kinh tế hộ nông dân theo hướng sản xuất hàng hoá là

hết sức cần thiết đối với từng vùng, từng địa phương và phạm vi toàn quốc.

Do đó tôi chọn đề tài: "Nghiên cứu khả năng phát triển kinh tế hộ nông

dân theo hướng sản xuất hàng hoá ở Huyện Đồng Hỷ tỉnh Thái Nguyên"

làm luận văn tốt nghiệp.

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài 01

2. Mục tiêu của đề tài 03

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 03

4. Ý nghĩa khoa học của luận văn . 04

5. Bố cục của luận văn 04

CHƯƠNG I: TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU VÀ PHƯƠNG PHÁP

NGHIÊN CỨU

1.1. Cơ sở lý luận và thực tiễn về sự tồn tại và phát triển kinh tế hộ nông

dân theo hướng sản xuất hàng hoá 05

1.1.1. Khái niệm về hộ, hộ nông dân, kinh tế hộ nông dân 05

1.1.2. Phát triển kinh tế hộ nông dân theo hướng sản xuất hàng hoá 07

1.1.3. Sản xuất hàng hoá và vai trò của nó trong nông nghiệp . 07

1.1.4. Vai trò của kinh tế hộ sản xuất hàng hoá . 13

1.2. Tính tất yếu khách quan để chuyển kinh tế hộ nông dân tự cung tự

cấp sang sản xuất hàng hoá . 18

1.2.1. Kinh tế hộ nông dân là đơn vị kinh tế tự chủ . 18

1.2.2. Kinh tế hộ nông dân là chủ thể trong sản xuất nông nghiệp 19

1.2.3. Tính tất yếu khách quan để chuyển kinh tế hộ nông dân tự cung

tự cấp sang sản xuất hàng hoá . 24

1.3. Những yếu tố ảnh hưởng đến phát triển kinh tế hộ sản xuất hàng hoá . 26

1.3.1. Các yếu tố về điều kiện tự nhiên . 27

1.3.2. Các nhân tố về điều kiện kinh tế và tổ chức quản lý 28

1.3.3. Các nhân tố về khoa học kỹ thuật công nghệ . 30

1.3.4. Các nhân tố thuộc về quản lý vĩ mô của Nhà nước 31

1.4. Sơ lược tình hình phát triển kinh tế hộ nông dân theo hướng sản xuất

hàng hoá ở một số nước và ở Việt Nam 32

1.4.1. Trên thế giới 32

1.4.2. Ở Việt Nam . 35

1.5. Phương pháp nghiên cứu 39

1.5.1. Câu hỏi nghiên cứu 39

1.5.2. Chọn điểm nghiên cứu . 39

1.5.3. Phương pháp thu thập số liệu . 39

1.5.4. Phương pháp phân tích số liệu 41

1.5.5. Các chỉ tiêu phản ánh trình độ và hiệu quả sản xuất hàng hoá của

kinh tế hộ nông dân . 42

CHƯƠNG II: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN KINH TẾ HỘ NÔNG DÂN SẢN

XUẤT HÀNG HOÁ Ở HUYỆN ĐỒNG HỶ TỈNH THÁI NGUYÊN

2.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu 43

2.1.1. Điều kiện tự nhiên . 43

2.1.2. Điều kiện về kinh tế xã hội . 49

2.1.3. Những thuận lợi và khó khăn về điều kiện tự nhiên, kinh tế xã

hội ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế hộ nông dân theo hướng

sản xuất hàng hoá ở Đồng Hỷ 56

2.2. Thực trạng phát triển kinh tế hộ nông dân sản xuất hàng hoá ở huyện

Đồng Hỷ Tỉnh Thái Nguyên 58

2.2.1. Tình hình phát triển kinh tế hộ nông dân trong vùng . 58

2.2.2. Thực trạng phát triển kinh tế hộ nông dân theo hướng sản xuất

hàng hoá ở huyện Đồng Hỷ 60

2.2.3. Tổ chức các hoạt động sản xuất của hộ nông dân 69

2.2.4. Kết quả sản xuất của hộ nông dân . 72

2.2.5. Thu nhập và đời sống của hộ nông dân . 77

2.2.6. Phân tích ảnh hưởng của các nguồn lực đến sản xuất hàng hoá

của hộ nông dân ở huyện Đồng Hỷ . 85

v

2.2.7. Những nhận xét và đánh giá chung trong phát triển kinh tế hộ

nông dân theo hướng sản xuất hàng hoá ở huyện Đồng Hỷ 88

2.2.8. Ảnh hưởng của các điều kiện bên ngoài đến sản xuất của hộ . 89

2.2.9. Những nhận xét và đánh giá chung trong phát triển kinh tế hộ

nông dân theo hướng sản xuất hàng hoá ở huyện Đồng Hỷ 91

CHƯƠNG III: NHỮNG GIẢI PHÁP CHỦ YẾU NHẰM PHÁT TRIỂN KINH

TẾ HỘ NÔNG DÂN Ở HUYỆN ĐỒNG HỶ THEO HƯỚNG

SẢN XUẤT HÀNG HOÁ

3.1. Quan điểm phát triển kinh tế hộ nông dân huyện Đồng Hỷ theo

hướng sản xuất hàng hoá . 93

3.1.1. Phát triển kinh tế hộ nông dân theo hướng sản xuất hàng hoá

nhằm khai thác tiềm năng và lợi thế so sánh phục vụ nhu cầu xã

hội, bảo vệ môi trường sinh thái và tái tạo nguồn lực . 93

3.1.2. Hình thành và phát triển kinh tế trang trại gia đình là một trong

những hình thức tổ chức sản xuất kinh doanh chủ yếu trong thời

gian tới nhằm tăng số lượng hộ nông dân theo hướng SXHH . 95

3.1.3. Phát triển kinh tế hộ theo hướng sản xuất hàng hoá phải gắn với

quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế, với qúa trình CNH, HĐH

nông nghiệp nông thôn, với quá trình hội nhập vào nền kinh tế

cả nước và nước ngoài . 96

3.1.4. Phát huy nội lực, tạo bước phát triển mới trong kinh tế hộ nhằm

thu hút các nguồn lực bên ngoài để tạo điều kiện cho hộ nông

dân sản xuất hàng hoá 97

3.2. Mục tiêu và định hướng phát triển kinh tế hộ nông dân theo hướng

sản xuất hàng hoá 98

3.2.1. Mục tiêu phát triển kinh tế hộ nông dân theo hướng sản xuất hàng hoá 98

3.2.2. Định hướng phát triển kinh tế hộ nông dân sản xuất hàng hoá 99

3.3. Những giải pháp chủ yếu nhằm phát triển kinh tế hộ nông dân nông

dân trong vùng theo hướng sản xuất hàng hoá .105

3.3.1. Giải pháp chung .105

3.3.2. Giải pháp cụ thể đối với hộ nông dân .116

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ

Kết luận 117

Kiến nghị 118

TÀI LIỆU THAM KHẢ