TÓM TẮT ĐỀ TÀI

I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI

Đường cong lãi suất có ý nghĩa quan trọng không chỉ đối với các nhà phát hành (hạn

chế rủi ro), các nhà đầu tư (xác định được giá theo thị trường, quyết định đầu tư trên

cơ sở phân tích được rủi ro của khoản đầu tư cũng như lợi tức thu được) mà còn rất có

ý nghĩa đối với các nhà trung gian (phát triển các công cụ phát sinh và tạo lập thị

trường qua các giao dịch mua bán có kỳ hạn và giao dịch tương lai), giúp đinh hướng

lãi suất cho nền kinh tế và là nhân tố quan trọng tạo tiền đề cho thị trường trái phiếu

phát triển.

Tuy nhiên, thị trường trái phiếu Việt Nam hiện nay vẫn chưa xây dựng được đường

cong lãi suất chuẩn, dẫn đến thị trường trái phiếu vẫn trong tình trạng kém phát triển,

rời rạc, manh mún, thiếu tính thanh khoản. Nắm bắt được tính cấp thiết của thực tế về

sự thiếu vắng đường cong lãi suất, nguyên nhân chính dẫn đến sự kém phát triển của

thị trường trái phiếu, đề tài “XÂY DỰNG ĐƯỜNG CONG LÃI SUẤT GÓP PHẦN

PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG TRÁI PHIẾU VIỆT NAM” đã ra đời nhằm tổng kết

thực trạng về đường cong lãi suất và thị trường trái phiếu Việt Nam, phân tích nguyên

nhân dẫn đến tình trạng kém phát triển đồng thời đưa ra giải pháp nhằm xây dựng

đường cong lãi suất, tháo bỏ nút thắt quan trọng góp phần thúc đẩy thị trường trái

phiếu Việt Nam phát triển.

II. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là đề xuất các giải pháp để xây dựng đường cong

lãi suất góp phần phát triển thị trường trái phiếu Việt Nam.

III. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

Để giải quyết các mục đích mà đề tài hướng đến, tác giả đã vận dụng lý thuyết các

môn học Thị trường tài chính, Tài chính doanh nghiệp, Đầu tư tài chính làm nền tảng

lý luận; bên cạnh đó tác giả sử dụng phương pháp thống kê lịch sử và phương pháp

tổng hợp số liệu để đánh giá về thực trạng đường cong lãi suất và tình hình hoạt động

của thị trường trái phiếu Việt Nam; vận dụng kinh nghiệm của các nước làm cơ sở đề

xuất các giải pháp phù hợp, nhằm xây dựng đường cong lãi suất và thúc đẩy thị trường

trái phiếu Việt Nam vận động và phát triển.

IV. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI

Đề tài tập trung nghiên cứu cơ sở lý luận về đường cong lãi suất và thị trường trái

phiếu, các phương pháp xây dựng đường cong lãi suất, mô hình thực tế một số quốc

gia trên thế giới; đồng thời nghiên cứu về thực trạng đường cong lãi suất và thị trường

trái phiếu Việt Nam thời gian qua. Trên cơ sở đó, đề xuất các giải pháp nhằm xây

dựng đường cong lãi suất chuẩn cho thị trường trái phiếu nói riêng và nền kinh tế nói

chung, ngoài ra còn có các giải pháp hỗ trợ phát triển thị trường trái phiếu Việt Nam

trong thời gian tới.

V. ĐÓNG GÓP CỦA ĐỀ TÀI

Đề tài đã hệ thống lại các vấn đề liên quan đến đường cong lãi suất, bao gồm nền tảng

cơ sở lý thuyết, phân loại, hình dạng, vai trò và các nhân tố tác động đến đường cong

lãi suất.

Đề tài đã tổng hợp tương đối hệ thống và đầy đủ số liệu hoạt động của thị trường trái

phiếu ở Việt Nam từ năm 2000 đến nay, cũng như thực trạng về đường cong lãi suât.

Đề xuất một số giải pháp chủ yếu để xây dựng đường cong lãi suất và các giải pháp hỗ

trợ để phát triển thị trường trái phiếu Việt Nam.

VI. HƯỚNG PHÁT TRIỂN CỦA ĐỀ TÀI

Đề tài có thể mở rộng nghiên cứu các giải pháp đồng bộ khác để phát triển thị trường

trái phiếu như xây dựng cơ chế xác định lãi suất phát hành, lộ trình tự do hóa lãi suất ở

Việt Nam, hình thành và phát triển các tổ chức định mức tín nhiệm ở Việt Nam

MỤC LỤC

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

DANH MỤC BẢNG, HÌNH

PHẦN MỞ ĐẦU

1.1 ĐƯỜNG CONG LÃI SUẤT 3

1.1.1 Khái niệm. 3

1.1.2 Lợi ích của đường cong lãi suất 4

1.1.2.1 Đối với nền kinh tế 4

1.1.2.2 Đối với các chứng khoán khác . 7

1.1.2.3 Đối với nhà đầu tư 8

1.1.3 Hình dạng của đường cong lãi suất 9

1.1.3.1 Dạng thông thường: 9

1.1.3.2 Dạng đi lên: . 9

1.1.3.3 Dạng nghịch đảo ( Inverted yield curve) 10

1.1.3.4 Dạng nằm ngang (Flat yield curve) . 11

1.1.3.5 Bong bóng hoặc bướu . 11

1.1.4 Nhân tố tác động đến sự dịch chuyển đường cong lãi suất 12

1.1.5 Nhân tố tác động đến hình dạng đường cong lãi suất 16

1.1.5.1 Lý thuyết kỳ vọng . 16

1.1.5.2 Lý thuyết ưa thích thanh khoản 18

1.1.5.3 Lý thuyết thị trường phân cách . 19

1.1.6 Các loại đường cong lãi suất . 20

1.1.6.1 Đường cong lãi suất hiện hành và đường cong lãi suất zero coupon . 20

1.1.6.2 Đường cong lãi suất zerocoupon kỳ hạn . 21

1.1.6.3 Đường cong lãi suất ngang giá (Par Yield Curve) . 22

1.1.7 Mối quan hệ giữa các đường cong lãi suất 23

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 . 24

CHƯƠNG 2 PHƯƠNG PHÁP XÂY DỰNG ĐƯỜNG CONG LÃI SUẤT – MÔ HÌNH

MỘT SỐ NƯỚC . 25

2.1 PHƯƠNG PHÁP XÂY DỰNG 25

2.1.1 Kỹ thuật ước lượng đường cong lãi suất trái phiếu không trả lãi định kỳ 25

2.1.2 Mô hình tham số 26

2.1.3 Mô hình dựa trên nối trục (Spline-based) . 28

2.1.4 So sánh cấu trúc kỳ hạn lãi suất của các ngân hàng trung ương 30

2.1.5 Đường cong lãi suất trái phiếu không trả lãi định kỳ 31

2.1.6 Lãi suất kỳ hạn và lãi suất giao ngay thu được từ tham số ước lượng . 31

2.2 MÔ HÌNH XÂY DỰNG ĐƯỜNG CONG LÃI SUẤT Ở MỘT SỐ NƯỚC 32

2.2.8 Ước lượng cấu trúc lãi suất kỳ hạn của Tây Ban Nha . 32

2.2.2 Kỹ thuật mô hình hàm nối trục mũ Merrill Lynch áp dụng trong cấu trúc kỳ hạn

của Canada 35

2.2.4 Ước lượng cấu trúc lãi suất kỳ hạn của Pháp . 37

2.2.6 Ước lượng cấu trúc lãi suất kỳ hạn của Nhật Bản 39

2.2.7 Ước lượng cấu trúc lãi suất kỳ hạn của Mỹ 42

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 . 46

CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG VỀ ĐƯỜNG CONG LÃI SUẤT VÀ THỊ TRƯỜNG

TRÁI PHIẾU VIỆT NAM . 47

3.1 THỰC TRẠNG VỀ ĐƯỜNG CONG LÃI SUẤT TẠI VIỆT NAM 47

3.1.1 Tổng quan . 47

3.1.2 Hình dạng đường cong lãi suất . 48

3.1.3 Nguyên nhân Việt Nam vẫn chưa có đường cong lãi suất chuẩn 50

3.1.3.1 Lãi suất 50

3.1.3.2 Trái phiếu chính phủ 52

3.2 NHỮNG TÁC ĐỘNG ĐẾN THỊ TRƯỜNG TRÁI PHIẾU VIỆT NAM DO THIẾU

VẮNG ĐƯỜNG CONG LÃI SUẤT . 53

3.2.2 Quy mô thị trường còn nhỏ, thanh khoản thấp 53

3.2.3 Hàng hóa của thị trường chưa đa dạng, thiếu chuẩn hóa 56

3.2.3.1 Trái phiếu chính phủ 56

3.2.3.2 Trái phiếu Chính quyền địa phương (Trái phiếu đô thị) 57

3.2.3.3 Trái phiếu doanh nghiệp 59

3.2.3.4 Hợp đồng mua bán lại 60

3.2.3.5 Các công cụ phái sinh . 61

3.2.4 Chủ thể phát hành còn hạn chế 61

3.2.4.1 Nhà tạo lập thị trường 62

3.2.4.2 Nhà bảo lãnh phát hành . 62

3.2.4.3 Đối tượng đầu tư . 63

KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 . 64

CHƯƠNG 4: GIẢI PHÁP XÂY DỰNG ĐƯỜNG CONG LÃI SUẤT GIẢI PHÁP HỖ

TRỢ PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG TRÁI PHIẾU VIỆT NAM . 65

4.2 GIẢI PHÁP XÂY DỰNG ĐƯỜNG CONG LÃI SUẤT . 65

4.2.1 Dữ liệu . 65

4.2.1.1 Xây dựng các loại trái phiếu chuẩn 65

4.2.1.2 Phát hành trái phiếu theo lô lớn 66

4.2.1.3 Lãi suất 69

4.2.2 Phương pháp ước lượng 70

4.3 GIẢI PHÁP HỖ TRỢ PHÁT TRIỂN THỊ TRƯỜNG TRÁI PHIẾU VIỆT NAM . 71

4.3.1 Đa dạng hóa các công cụ trên thị trường 71

4.3.1.1 Trái phiếu chính phủ 71

4.3.1.2 Trái phiếu chính quyền địa phương . 72

4.3.1.3 Trái phiếu doanh nghiệp 73

4.3.1.4 Hợp đồng mua bán lại 73

4.3.2 Phát triển Các công cụ phái sinh liên quan đến trái phiếu 73

4.3.3 Đổi mới phương thức phát hành 74

4.3.4 Xây dựng và phát triển hệ thống định mức tín nhiệm (ĐMTN) . 74

4.3.5 Phát triển đội ngũ các nhà tạo lập thị trường . 75

4.3.6 Thực hiện công khai hóa thông tin . 76

4.3.8 Phát triển thị trường phi tập trung (OTC) . 76

4.3.9 Hoàn thiện khung pháp lý, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý, giám sát của Nhà

nước 76

4.3.12 Xem xét lại chính sách thuế đối với trái phiếu 77

KẾT LUẬN CHƯƠNG 4 . 77

KẾT LUẬN . 78

PHỤ LỤC 8