MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Nghèo đói là nỗi bất hạnh của con người và loài người, là một nghịch lý trên con đường phát triển. Thực tế gần 1/ 3 dân số thế giới, tức là khoảng 1, 3 tỷ người sống trong nghèo khổ ở các nước đang phát triển, trong đó gần 800 triệu người vẫn không đủ ăn và khoảng 500 triệu người thiếu ăn thường xuyên. Ở các nước phát triển cũng có hơn 100 triệu người sống dưới mức nghèo khổ và hơn 5 triệu người không có nhà ở.

Nghèo đói đã và đang diễn ra trên khắp các châu lục với những mức độ khác nhau. Đặc biệt là ở các nước lạc hậu, chậm phát triển, nghèo đói đang là một vấn đề nhức nhối, một thách thức đối với sự phát triển hay tụt hậu của một quốc gia, thậm chí có thể dẫn tới sự diệt vong của cả một dân tộc.

Ở nước ta, sau gần 15 năm đổi mới, nền kinh tế đang từng bước khởi sắc và đã đạt được những thành tựu to lớn. Bên cạnh khối dân cư giàu có và trung lưu ngày mét gia tăng, vẫn còn mét bộ phận lớn dân cư nghèo đói. Tỷ lệ nghèo đói ở Việt Nam còn rất cao 13,8% năm 1999. Đây đang là vấn đề thách thức đối với sự phát triển và trở thành mối quan tâm chung của toàn xã hội phải giải quyết. Do đó giải quyết vấn đề giảm nghèo trở thành cấp bách và xuyên suốt tiến trình phát triển. Sự thành công hay thất bại trong chiến lược phát triển, mức độ thành công đến đâu là tùy thuộc vào việc giải quyết vấn đề giảm nghèo. Chính điều này làm cho việc nghiên cứu giảm nghèo ở Việt Nam trở nên cấp thiết và "Vấn đề giảm nghèo trong nền kinh tế thị trường ở Việt Nam hiện nay" được chọn làm đề tài luận án của tác giả.

2. Tình hình nghiên cứu

Nghèo là vấn đề được nhiều người quan tâm nghiên cứu dưới các góc độ khác nhau. Bởi nó tác động đến sự phát triển đi lên hay tụt hậu của một quốc gia, vùng, miền hay của mỗi người.

Trong kho tàng kinh điển mác-xít, vấn đề nghèo đã được Mác, Ăngghen đề cập tới dưới góc độ kinh tế - chính trị ở nhiều tác phẩm như: " Bản thảo kinh tế - triết học năm 1844", " Tình cảnh giai cấp công nhân ở Anh", Tuyên ngôn của Đảng cộng sản", " Lao động làm thuê và Tư bản", bé " Tư bản"... Hai ông đã đề cập nhiều lần đến tình cảnh của những người lao động làm thuê, đặc biệt vấn đề "lao động bị tha hóa".

Trong mét sè tác phẩm, Lênin đã đề cập đến thực trạng của giai cấp công nhân và nông dân: " Gửi nông dân nghèo", " Sù phát triển chủ nghĩa tư bản ở Nga", " Những biến đổi mới về kinh tế trong đời sống nông dân". Đặc biệt Lênin đã thành công giải quyết nạn đói trong những năm đầu mới dành được chính quyền, thực hiện chính sách kinh tế.

Hồ Chí Minh đề cập đến tình trạng nghèo đói của đa số dân cư ở một nước thuộc địa, bị áp bức, bóc lột bởi chủ nghĩa thực dân đầu thế kỷ XX. Đáng chú ý là tư tưởng của Người: " Làm cho người nghèo thì đủ ăn, người đủ ăn thì khá giàu, người khá giàu thì giàu thêm", " tăng gia sản xuất, thực hành tiết kiệm", trong cách mạng xã hội chủ nghĩa.

Trong chủ nghĩa tư bản hiện đại, nghèo là vấn đề đã được đề cập ở nhiều tác phẩm của các tác giả khác nhau. Trong " Kinh tế học" của Samuelson, trong " Kinh tế học" của David Begg và trong " Kinh tế học công cộng" của Joseph E. Stiglitz nghèo được đề cập dưới góc độ kinh tế học phúc lợi. Còn trong " Chủ nghĩa tư bản chống chủ nghĩa tư bản" của Michel Albert và " Mét thế giới không thể chấp nhận được" của Rơ Nê Đuy Mông, nghèo khổ vẫn tồn tại và gia tăng ở các nước tư bản phát triển, đây là điều không thể chấp nhận được.

Chantal Euzeby trong tác phẩm " Mười vấn đề lớn về kinh tế hiện đại" cho rằng nghèo có nhiều định nghĩa, có bốn phương diện chủ yếu của nghèo. Phác thảo một lịch sử phát triển tồi trong " Những thành công và những thất vọng về phát triển trong thế giới thứ ba", Oliver de Solages đã đưa ra những lời cảnh báo về " hiệu ứng Mát thêu". Sự thần kỳ kinh tế không phải là không kèm theo những bóng tối. Trong " Hai mươi kiến nghị xóa đói giảm nghèo trong thời kỳ chuyển đổi nền kinh tế Trung Quốc" đã nhấn mạnh để công tác xóa đói giảm nghèo có kết quả phải đẩy mạnh việc duy trì tốc độ tăng trưởng kinh tế và điều hòa giữa khu vực thành thị, nông thôn trong quan hệ phân phối.

Có nhiều công trình, bài viết của các tác giả trong và ngoài nước nghiên cứu về nghèo đói ở Việt Nam. Đáng chú ý mét sè công trình, bài viết sau:

Các công trình và bài viết của người nước ngoài:

Trong "Việt Nam cải cách kinh tế theo hướng rồng bay", các tác giả cho rằng nghèo đói tại Việt Nam không đồng đều ở tất cả các vùng và nguyên nhân của nã còng