Bốn vấn đề này có liên quan mật thiết với nhau, tác động lẫn nhau theo cả chiều thuận và chiều nghịch. Tuy nhiên, nếu xét về mặt mối quan hệ nhân quả thì dân số chính là một trong những nguyên nhân chủ yếu của ba vấn đề còn lại. Bởi con người một mặt là sản phẩm của lịch sử (của hoàn cảnh tự nhiên và xã hội). Mặt khác là chủ thể sáng tạo ra chính quá trình lịch sử đó.

Với vai trò là chủ thể sáng tạo ra lịch sử - Con người là những tác nhân tích cự chủ động tích luỹ vốn, khai thác tài nguyên thiên nhiên, xây dựng tổ chức thiết lập xã hội, kinh tế và chính trị, đưa sự nghiệp của một quốc gia đi lên. Trong khi đó tài nguyên thiên nhiên và tiền vốn chỉ là những yếu tố thụ động trong sản xuất.

Mặc dù với vai trò hết sức to lớn như vậy nhưng trong những thập kỷ cuối của thế kỷ 20 này cả thế giới loài người đã gióng lên một hồi chuông khẩn thiết về việc hạn chế sự gia tăng dân số và tạo dựng một cuộc sống tốt đẹp hơn. Sự gia tăng dân số hiện nay chủ yếu là ở các nước đang phát triển, đó là hậu quả của sự nghèo đói và ít học. Dường như cái vòng luẩn quẩn này không bao giờ bẻ gãy được.

Cùng trong bối cảnh này. Nước ta với 80% dân số là ở nông thôn, 52% trong đó là phụ nữ với mức sinh là 2,8 trong khi ở thành thị là 1,9 Theo số liệu TCTK 1997). Các chỉ số này đã giảm đáng kể so với cách đây hơn 5 năm (1985-1989 TFR là 4,1). Với quy mô dân số lớn như vậy, thêm vào đó mức sinh vẫn thuộc vào dạng cao thì đây quả thực là một vấn đề hết sức bức xúc. Muốn phá vỡ cái vòng luẩn quẩn này thì đầu tiên nhất và quan trọng nhất chính là nâng cao trình độ học vấn, đặc biệt là ở nông thôn. Đối tượng đầu tiên phải là phụ nữ bởi họ là trung tâm của sự phát triển. Họ kiểm soát hầu hết nền kinh tế không thị trường (Nông nghiệp, sinh đẻ, nuôi dạy con cái, nội trợ .v.v...) và họ cũng giữ vị trí quan trọng trong nền kinh tế tiền tệ. Mối quan hệ giữa mức sinh và trình đã được quan tâm và chứng minh rất nhiều. Hiện nay khi mà mức sinh của thành thị đã đạt tới gần mức sinh cho phép (TFR < 1,8) thì mức sinh ở nông thôn đang là một mối quan tâm lớn của nhiều ngành, nhiều người.