Lý do chọn đề tài

Vùng biển ven bờ Đông Bắc Việt Nam (gọi tắt VBVB Đông Bắc)

vừa có tiềm năng phát triển kinh tế cao, vừa có giá trị bảo tồn lớn với

sự đa dạng về sinh vật cũng nh cảnh quan. Sự gia tăng dân số và các

hoạt động kinh tế đa dạng đã và đang gây sức ép đến môi trường và

tài nguyên, làm suy thoái các hệ sinh thái và đa dạng sinh học, ảnh

hưởng ngày càng lớn tới sự phát triển bền vững của vùng. Do vậy,

cần phải có những đánh giá khách quan về mức độ, xu thế biến động

tài nguyên và môi trường tại đây. Để có các kết quả như vậy, cần có

các chỉ thị (indicators) môi trường mà hiện tại chưa được đề cập và

đầu tư nghiên cứu ở cấp vùng. Đây là cơ sở quan trọng phục vụ trực

tiếp cho việc sử dụng hợp lý tài nguyên thiên nhiên VBVB Đông Bắc.

Đó cũng là lý do đề tài luận án được xác lập, với tiêu đề “Nghiên cứu

sử dụng hợp lý tài nguyên thiên nhiên vùng biển ven bờ Đông Bắc

Việt Nam trên cơ sở xây dựng chỉ thị môi trường”.

Mục tiêu

(1) Đánh giá hiện trạng và xác định được các đặc trưng cơ bản của hệ

thống tài nguyên thiên nhiên và các hoạt động phát triển ở VBVB

Đông Bắc.

(2) Đề xuất các chỉ thị môi trường làm cơ sở đánh giá biến động tài

nguyên và đề xuất giải pháp sử dụng hợp lý và bảo vệ tài nguyên

thiên nhiên trong vùng nghiên cứu.

Nhiệm vụ

1) Xác định các đặc trưng tài nguyên thiên nhiên biển trong vùng

nghiên cứu, trên cơ sở phân tích hệ thống, kết hợp tiếp cận địa lý với

tiếp cận sinh thái nhân văn.

2) Phân tích các hoạt động phát triển trong vùng và tác động của

chúng tới tài nguyên thiên nhiên.

3) Xác lập các luận chứng khoa học để xây dựng các chỉ thị môi

trường để đánh giá biến động và sử dụng hợp lý tài nguyên thiên

4

nhiên.

4) Đề xuất một số giải pháp góp phần sử dụng hợp lý tài nguyên

thiên nhiên vùng nghiên cứu trên cơ sở phân tích các chỉ thị môi

trường.

Phạm vi địa lý và vấn đề nghiên cứu

1) Nghiên cứu được thực hiện trong phạm vi VBVB Đông Bắc, từ

Móng Cái (Quảng Ninh) đến Đồ Sơn (Hải Phòng). Giới hạn phía lục

địa là đường mực nước triều cao và phía biển là các đảo chắn ngoài từ

Vĩnh Thực qua đảo Ba Mùn, Quán Lạn đến Long Châu và Hòn Dấu

hoặc đến độ sâu 20 m.

2) Đối tượng nghiên cứu là các loại hình tài nguyên thiên nhiên phân

bố trong phạm vi từ vùng triều đến độ sâu 20 m.

Cơ sở tài liệu thực hiện luận án

Tài liệu chính được sử dụng từ các công trình nghiên cứu khoa

học gồm 7 đề tài cấp nhà nước, 9 đề tài cấp bộ, ngành và hợp tác

quốc tế do nghiên cứu sinh chủ trì hoặc tham gia từ 1986-2006. Các

công trình đã được công bố trên các tạp chí khoa học, các ấn phẩm

trong và ngoài nước và các nguồn tài liệu do Viện Tài nguyên và Môi

trường Biển và các cơ quan chuyên ngành khác thực hiện cũng được

sử dụng,

Các luận điểm bảo vệ

Luận điểm 1: Hệ thống tài nguyên thiên nhiên VBVB Đông Bắc có

các đặc trưng cơ bản của sáu phân hệ tài nguyên thiên nhiên tương

ứng với sáu hệ sinh thái biển.

Luận điểm 2: Phân tích và tổ hợp các đặc trưng của hệ thống tài

nguyên thiên nhiên VBVB Đông Bắc thông qua việc áp dụng mô

hình Động lực - Sức ép – Hiện trạng - Tác động – Phản hồi là cơ sở

cho việc xây dựng ba mươi chỉ thị môi trường bao gồm chín chỉ thị

sức ép, mười tám chỉ thị hiện trạng và ba chỉ thị phản hồi.

Luận điểm 3: Trên cơ sở đánh giá tác động của các hành động phát

triển đến tài nguyên thiên nhiên thông qua các chỉ thị môi trường đã

được xác lập, đề xuất giải pháp sử dụng hợp lý các phân hệ tài

5

nguyên tiêu biểu là san hô, rừng ngập mặn và bãi triều trong hệ thống

tài nguyên thiên nhiên VBVB Đông Bắc.

Những điểm mới của luận án

1) Luận án đã xác lập được các đặc trưng cơ bản của tài nguyên thiên

nhiên biển VBVB Đông Bắc theo cách tiếp cận hệ thống sinh thái

nhân văn, coi tài nguyên thiên nhiên VBVB này nằm trong hệ thống

tài nguyên thiên nhiên đới bờ biển với sáu phân hệ tài nguyên thiên

nhiên tương ứng với các hệ sinh thái tự nhiên, bao gồm: san hô, cỏ

biển, rừng ngập mặn, bãi triều, bãi biển và biển nông ven bờ.

2) Luận án đã xây dựng được các chỉ thị môi trường cơ bản, gồm ba

mươi chỉ thị phục vụ quản lý và sử dụng hợp lý tài nguyên thiên

nhiên VBVB Đông Bắc.

3) Bước đầu lượng hoá một cách hệ thống các xu thế biến động tài

nguyên thiên nhiên VBVB Đông Bắc tiêu biểu, đó là các phân hệ san

hô, rừng ngập mặn và bãi triều, làm cơ sở đề xuất việc sử dụng hợp lý

tài nguyên thiên nhiên và bảo vệ môi trường vùng nghiên cứu.

ý nghĩa khoa học và thực tiễn

Bước đầu góp phần phát triển lý luận về quản lý đới bờ biển ở

VBVB Đông Bắc nói riêng và Việt Nam nói chung. Góp phần hình

thành các công cụ giúp cho các nhà khoa học, nhà quản lý và hoạch

định chính sách, cũng như cộng đồng có thể giám sát và đánh giá

khách quan về tác động của các chính sách, kế hoạch phát triển cũng

như bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và môi trường, đặc biệt góp phần

đánh giá những mục tiêu được đặt ra trong chiến lược bảo vệ môi

trường Quốc gia 2001-2010 của vùng.

Cấu trúc của luận án gồm 4 chương và các phần mở đầu, kết

luận và tài liệu tham khảo