Đặt vấn đề

Thị trường vốn hữu hiệu là một trong những giả thuyết cơ bản của kinh tế học tài chính. Giả thuyết này cho rằng “giá cả chứng khoán điều chỉnh nhanh chóng khi có thông tin mới xuất hiện trên thị trường, và do đó, giá cả hiện hành của chứng khoán sẽ phản ánh lại mọi thông tin liên quan đến chứng khoán này”1. Trong vòng

40 năm trở lại đây, rất nhiều nhà kinh tế tài chính học đã nghiên cứu liệu giả thuyết này có đúng không. Việc phát triển các nghiên cứu này là điều rất quan trọng vì nó là nhân tố quyết định việc định giá và đầu tư của các nhà đầu tư trong thực tế. Vì xem xét tác động của thông tin đến giá cả chứng khoán, nên giả thuyết thị trường hữu hiệu là cơ sở trong việc phân tích cơ bản và phân tích kỹ thuật mà hầu hết các nhà đầu tư sử dụng hàng ngày trên thị trường.

Lý thuyết thị trường vốn hữu hiệu được phát triển trên cơ sở 3 giả định cơ bản. Thứ nhất, có một số lượng khá lớn người mua bán chứng khoán trên thị trường. Thứ hai, thông tin mới liên quan đến chứng khoán có trên thị trường là quá trình ngẫu nhiên. Thứ ba, các nhà đầu tư cạnh tranh với nhau trên thị trường bằng cách điều chỉnh giá cả chứng khoán một cách nhanh chóng để phản ánh lại các thông tin mới vừa được công bố.

Bởi vì tất cả các nhà đầu tư tìm kiếm cùng một lượng thông tin cho cùng một mục đích, nên giá chứng khoán sẽ phản ánh lại tất cả các thông tin này. Một điều quan trọng của giả thuyết này là thông tin liên quan đến việc định giá của các khoản vay, chứng khoán, và các tài sản tài chính khác có sẵn cho tất cả người mua và người bán với những mức giá có thể thỏa thuận. Như vậy, tất cả thông tin trên thị trường được dùng để định giá các tài sản tài chính, và do đó, không có một thông tin nào là không cần thiết hay sử dụng sai. Do đó, không một nhà đầu tư nào với cùng một lượng thông tin có thể kiếm được lợi nhuận nhiều hơn mức lợi nhuận kỳ vọng chung của thị trường. Nếu giả thuyết thị trường vốn hữu hiệu đúng, bất cứ một khoản lợi nhuận nào vượt quá mức lợi nhuận kỳ vọng sẽ nhanh chóng bị loại bỏ vì các nhà đầu tư sẽ nhanh chóng cấu trúc lại danh mục đầu tư của họ.

Nếu họ nghĩ rằng, một số chứng khoán của họ bị định thấp hơn hay cao hơn giá thị trường, thì họ nhanh chóng mua hay bán đi các chứng khoán này. Khi có một thông tin mới xuất hiện, giá cả chứng khoán lập tức thay đổi. Điều này làm cho giá cả chứng khoán trên thị trường trở thành một yếu tố ngẫu nhiên: nếu thông tin về chứng khoán thay đổi, giá cả sẽ lập tức thay đổi. Vì là biến ngẫu nhiên, nên nhiều nhà đầu tư thành công trong quá khứ không thể đảm bảo rằng họ sẽ thành công trong tương lai. Giả thuyết thị trường vốn hữu hiệu cũng cho rằng, giá cả trên thị trường chỉ thay đổi khi những thông tin được công bố là mới. Đây là những ứng dụng quan trọng của giả thuyết này vào thực tiễn.