Ngay từ buổi bình minh đầu tiên của nhân loại cho đến nay con người đã trải qua 5 hình thái kinh tế xã hội, từ thời kỳ mông muội đến lúc hiện đại như ngày nay. Đó là cả một quá trình biến đổi phát triển đi lên kế tiếp nhau của các thời kỳ : Công xã nguyên thủy, chiếm hữu nô lệ, phong kiến, tư bản chủ nghĩa và xã hội chủ nghĩa. ở mỗi thời kỳ đó con người đều phải tiến hành lao động sản xuất vật chất để tồn tại và phát triển để thoả mãn thị yếu của mình và chính những phương thức sản xuất nhất định của quá trình lao động sản xuất vật chất đó đã tạo lên một hình thái kinh tế xã hội nhất định. Vậy mỗi hình thái kinh tế xã hội sẽ được quy định bởi một phương thức sản xuất nhất định và đó chính là nét đặc trưng cho mỗi xã hội đồng thời cũng là yếu tố quyết định sự phát triển hình thái kinh tế của mỗi xã hội. Sự thay thế kế tiếp nhau của các phương thức sản xuất đó trong lịch sử đã quyết định sự phát triển của từng xã hội từ thấp đến cao, và qua nghiên cứu lại cho thấy trong mỗi một phương thức sản xuất nào thì cũng có sự thống nhất phù hợp giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất. Lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất luôn song song tồn tại và tác động lẫn nhau để hình thành lên một phương thức sản xuất. Đó là hai yếu tố quan trọng quyết định tính chất và kết cấu của xã hội, quyết định sự vận động và phát triển của xã hội. Mà theo Mác-Ănghen gọi nhận định đó là mối quan hệ "bản chất-tất yếu ".

Kết cấu đề tài:

I. Mối quan hệ biện chứng quan hệ sản xuất và lực lượng sản xuất

II. Vận dụng