MS: LVDL-DLH017

SỐ TRANG:143

TRƯỜNG: ĐHSP TPHCM

NGÀNH: ĐỊA LÝ

CHUYÊN NGÀNH: ĐỊA LÝ HỌC

NĂM: 2009

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết, ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài

Xu thế toàn cầu hoá đã và đang tạo điều kiện thuận lợi cho du lịch trên phạm

vi toàn cầu phát triển nhanh, đem lại nhiều lợi ích cho các quốc gia đồng thời cũng

góp phần làm trầm trọng hơn nạn ô nhiễm môi trường khiến các hệ sinh thái bị huỷ

hoại. Không những vậy, đôi khi du lịch còn là tác nhân gây mất ổn định về đời sống

văn hoá, xã hội. Chính vì vậy, các nhà du lịch thế giới đang tỏ ra quan tâm nhiều

đến việc nghiên cứu các tác động xấu do du lịch gây ra đối với môi trường và đề

xuất một chiến lược phát triển mới đảm bảo sự phát triển bền vững của môi trường.

Từ cuối những năm 80 của thế kỷ XX, du lịch ở Việt Nam được chú ý đầu tư

phát triển, góp phần quan trọng làm tăng trưởng kinh tế - xã hội của nước nhà.

Thành phố biển Nha Trang với tiềm năng và khả năng phát triển du lịch đã nhanh

chóng trở thành một điểm du lịch hấp dẫn không chỉ du khách trong nước mà cả du

khách nước ngoài. Tuy nhiên, sự phát triển đó cũng đồng thời kéo theo nhiều tác

động tiêu cực đối với môi trường. Do đó, để đạt tới sự hài hoà giữa phát triển mạnh

ngành du lịch mà không làm tổn hại đến môi trường sinh thái thì chúng ta đặt ra

mục tiêu phát triển du lịch bền vững. Đây là một đề tài nóng hổi trong giai đoạn

hiện nay và được nhiều người quan tâm, ủng hộ.

Xuất phát từ cơ sở lý luận và những bài học rút ra từ thực tiễn phát triển du

lịch bền vững trên thế giới nói chung, Việt Nam nói riêng, cũng như do tính cấp

thiết của vấn đề, chúng tôi chọn đề tài “Phát triển bền vững du lịch biển Thành

phố Nha Trang”.

2. Mục tiêu của đề tài

Đề tài tập trung vào việc vận dụng những vấn đề lý luận và thực tiễn về phát

triển bền vững du lịch trên thế giới và Việt Nam soi sáng cho việc đánh giá khả

năng phát triển loại hình du lịch này tại Nha Trang, góp phần phát triển du lịch tại

thành phố biển xinh đẹp này theo hướng bền vững.

3. Nhiệm vụ của đề tài

Đề tài tập trung giải quyết các vấn đề cơ bản sau:

- Tổng quan một số vấn đề lý luận và thực tiễn vế phát triển du lịch bền vững

trên thế giới và Việt Nam, vận dụng vào thực tế phát triển du lịch biển tại

thành phố Nha Trang.

- Phân tích tiềm năng, hiện trạng phát triển du lịch biển ở Nha Trang theo

hướng bền vững

- Trên cơ sở lý luận về phát triển du lịch bền vững, các định hướng chiến lược

phát triển kinh tế – xã hội của quốc gia, của khu vực, kiến nghị một số giải

pháp phát triển du lịch bền vững ở thành phố Nha Trang.

4. Nội dung nghiên cứu

Luận văn tập trung vào việc tổng quan các cơ sở lý luận cho việc phát triển bền

vững du lịch biển thành phố Nha Trang. Phân tích tiềm năng, hiện trạng và đề xuất

một số giải pháp để phát triển bền vững du lịch biển ở thành phố Nha Trang.

5. Phạm vi nghiên cứu

Luận văn tập trung nghiên cứu vấn đề du lịch biển trên địa bàn thành phố Nha

Trang từ năm 2000 đến nay trên quan điểm phát triển bền vững.

6. Lịch sử nghiên cứu vấn đề

6.1. Trên thế giới

Ngay từ những năm 1980, khi các vấn đề về phát triển bền vững bắt đầu được đề

cập đã có nhiều nghiên cứu khoa học được thực hiện nhằm phân tích những ảnh

hưởng của du lịch đến sự phát triển bền vững. trọng tâm của các nghiên cứu này

nhằm giải thích cho sự cần thiết phải đảm bảo tính vẹn toàn của môi trường sinh

thái trong khi tiến hành các hoạt động khai thác tài nguyên phục vụ phát triển du

lịch tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững. Krippendorf (1975) và Jungk (1980) là

những nhà khoa học đầu tiên trên thế giới cảnh báo về những suy thoái do hoạt

động du lịch gây ra và đưa ra khái niệm “du lịch rắn” (hard tourism) để chỉ kiểu du

lịch ồ ạt và “du lịch mềm” (soft tourism) để chỉ một chiến lược du lịch mới tôn

trọng môi trường.

Ngày 14/6/1992, tại Hội nghị của Liên hiệp quốc về môi trường và phát triển

(UNCED) đã diễn ra hội nghị thượng định về Trái đất (The Earth summit). Tại hội

nghị này 182 chính phủ đã thông qua Chương trình nghị sự 21 (Agenda 21), một

chương trình hành động toàn diện nhằm đảm bảo một tương lai bền vững cho nhân

loại bước vào thế kỷ XXI. Chương trình nghị sự 21 đã nêu ra các vấn để liên quan

đến môi trường và phát triển có nguy cơ gây ra những tác động nguy hại về kinh tế

và sinh thái từ đó đề ra chiến lược nhằm hướng tới các hoạt động mang tính bền

vững hơn.

Từ đầu những năm 1990, nhiều nghiên cứu về phát triển du lịch bền vững nhằm

hạn chế các tác động tiêu cực của hoạt động du lịch, đảm bảo sự phát triển lâu dài.

Một số loại hình du lịch quan tâm đến môi trường đã bắt đầu xuất hiện như: du lịch

sinh thái, du lịch gắn với thiên nhiên, du lịch khám phá, du lịch thay thế, du lịch

mạo hiểm, … đã góp phần nâng cao hình ảnh về một loại hình du lịch có trách

nhiệm, đảm bảo sự phát triển bền vững.

Năm 1996, hưởng ứng chương trình Nghị sự Trái đất, ngành du lịch toàn cầu đại

diện bởi ba tổ chức quốc tế gồm: Hội đồng lữ hành du lịch thế giới (WTTC), Tổ

chức du lịch thế giới (WTO) và Hội đồng Trái đất (Earth council) đã ứng dụng

những nguyên tắc của Agenda 21 vào du lịch, phối hợp xây dựng một chương trình

hành động với tên gọi “Chương trình nghị sự 21 về du lịch: Hướng tới sự phát triển

về môi trường”. Chương trình này có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với các doanh

nghiệp du lịch, các chính phủ, các cơ quan du lịch quốc gia, các tổ chức thương mại

và người đi du lịch.

Chương trình nghị sự 21 về du lịch đã đưa ra các lĩnh vực ưu tiên hành động với

mục đích xác định và dự kiến các bước tiến hành. Chương trình này nhấn mạnh sự

cần thiết phối hợp hành động giữa các chính phủ, phân tích tầm quan trọng về chiến

lược và kinh tế của ngành du lịch, đồng thời nêu bật những lợi ích to lớn của việc

phát triển du lịch theo hướng bền vững.

6.2. Ở Việt Nam

Các công trình nghiên cứu về du lịch mới được quan tâm nhiều từ thập niên 90

của thế kỷ XX trở lại đây cùng với sự khởi sắc của du lịch nước ta. Các công trình

nổi bật như: Tổ chức lãnh thổ du lịch Việt Nam, Quy hoạch tổng thể phát triển du

lịch Việt Nam 1995 – 2000, Cơ sở địa lý du lịch, Địa lý du lịch, Du lịch sinh thái,…

và nhiều công trình khác, tập trung nghiên cứu cả lý luận và thực tiễn với quy mô và

phạm vi lãnh thổ khác nhau. Trong những năm gần đây, các tác động của du lịch

đối với môi trường tự nhiên và xã hội đã ngày càng trở nên nghiêm trọng và thu hút

sự quan tâm của các nhà nghiên cứu. Điều đó cũng cho thấy yêu cầu cấp thiết của

việc xây dựng và phát triển du lịch bền vững.

Các cuộc hội thảo như Hội thảo quốc tế về phát triển du lịch bền vững ở Việt

Nam do tổng cục Du lịch Việt Nam kết hợp với Quỹ Hanns Seidel (CHLB Đức) tổ

chức tại Huế (tháng 5/1997), Hội thảo về du lịch sinh thái với phát triển bền vững ở

Việt Nam (tại Hà Nội, tháng 4/1998),… du lịch bền vững đã được nhiều nhà nghiên

cứu trong nước và quốc tế đề cập, thảo luận.

Qua sơ lược lịch sử các nghiên cứu về các vấn đề liên quan đến phát triển du

lịch bền vững, chúng ta có thể khái quát thành những điểm sau:

- Trên thế giới, lĩnh vực du lịch và du lịch bền vững đã được nhiều nhà khoa

học và các tổ chức quốc tế quan tâm nghiên cứu. Các ấn phẩm về lý luận và

thực tiễn về vấn đề phát triển du lịch bền vững là những tài liệu bổ ích cho

việc nghiên cứu và vận dụng cho các quốc gia bắt đầu tham gia tìm hiểu về

loại hình du lịch này.

- Ở Việt Nam, du lịch bền vững là một lĩnh vực còn mới mẻ, các vấn đề về

lý luận của du lịch bền vững đang tiếp tục được thảo luận để đi đến thống

nhất về nhận thức và quan điểm trong các nhà nghiên cứu và điều hành du

lịch. Từ đó, tiến hành đánh giá tiềm năng và hiện trạng phát triển Việt Nam

nói chung và thành phố Nha Trang nói riêng dựa trên quan điểm phát triển

bền vững.

Tiếp thu các nghiên cứu đi trước, tôi mạnh dạn chọn hướng nghiên cứu còn khá

mới mẻ này: Phát triển bền vững du lịch biển Nha Trang với mong muốn được

đóng góp một phần nhỏ bé của mình, cũng như hy vọng đề tài của mình thực sự có

ý nghĩa thực tiễn nhằm làm cho du lịch ở thành phố quê hương phát triển ngày một

bền vững hơn, góp phần tạo nên sự phát triển bền vững của đất nước.

7. Cơ sở phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu

7.1. Cơ sở phương pháp luận

7.1.1. Quan điểm hệ thống

Hệ thống lãnh thổ du lịch được cấu thành bởi nhiều phân hệ khác nhau về

bản chất nhưng có mối quan hệ mật thiết với nhau. Quan điểm hệ thống giúp chúng

ta nắm bắt và điều khiển được hoạt động của mỗi phân hệ nói riêng và toàn bộ hệ

thống du lịch nói chung. Hệ thống lãnh thổ du lịch là một hệ thống phức tạp gồm

nhiều thành phần có mối quan hệ chặt chẽ với nhau. Đây là một dạng đặc biệt của

địa hệ mang tính chất hỗn hợp, có đầy đủ các thành phần: tự nhiên, kinh tế, xã hội

và chịu sự chi phối của nhiều quy luật cơ bản. Vì vậy, quan điểm hệ thống luôn

được quán triệt trong nghiên cứu luận văn.

Du lịch biển Nha Trang là một bộ phận hữu cơ trong hệ thống lãnh thổ du

lịch Việt Nam và đồng thời cũng chính là một hệ thống lãnh thổ du lịch gồm nhiều

thành phần.

7.1.2. Quan điểm tổng hợp lãnh thổ

Các đối tượng nghiên cứu của địa lý không thể tách rời một lãnh thổ cụ thể

với những đặc trưng riêng. Lãnh thổ du lịch được tổ chức như một hệ thống liên kết

không gian của các đối tượng du lịch và trên cơ sở các nguồn tài nguyên, các dịch

vụ cho du lịch. Quan điểm này được vận dụng vào luận văn thông qua việc phân

tích các tiềm năng và các tác động nhiều mặt đối với lãnh thổ du lịch Nha Trang,

kết hợp có quy luật trên cơ sở phân tích, tổng hợp các thành phần của hệ thống lãnh

thổ du lịch, phát hiện và xác định những điểm đặc thù của chúng.

7.1.3. Quan điểm lịch sử - viễn cảnh

Mọi sự vật, hiện tượng đều có sự vận động, biến đồi và phát triển. Nghiên

cứu quá khứ để có cơ sở cho việc đánh giá đúng hiện tại, phân tích nguồn gốc phát

sinh, phát triển tạo tiền đề cho việc dự báo tương lai, dự báo các xu hướng phát

triển. Quan điểm này được vận dụng trong quá trình phân tích các giai đoạn chủ yếu

của quá trình hình thành, phát triển hệ thống du lịch, các phân hệ cũng như xu

hướng phát triển của hệ thống lãnh thổ.

7.1.4. Quan điểm sinh thái và phát triển bền vững

Phát triển du lịch đi đôi với bảo vệ môi trường là một bộ phận không thể

thiếu của chính sách sinh thái toàn vẹn. Mục tiêu của du lịch bền vững là bảo vệ tài

nguyên và môi trường, tăng cường bảo tồn và đóng góp lợi ích cho cộng đồng, đảm

bảo sự phát triển bền vững.

Với quan điểm này, tính toàn vẹn lãnh thổ của hệ sinh thái phải được coi

trọng, trong đó các tác động của du lịch đối với khả năng chịu đựng của hệ sinh thái

cần được tính đến, đảm bảo sự phát triển du lịch trên cơ sở môi trường được bảo vệ

một cách có hiệu quả và bền vững.

7.2. Cơ sở phương pháp nghiên cứu

7.2.1. Phương pháp thống kê

Các tài liệu thống kê được khai thác từ nhiều nguồn khác nhau: tài liệu lưu

trữ quốc gia và trung ương, tài liệu của các cơ quan cấp tỉnh, của ngành du lịch và

các tài liệu có liên quan khác. Các tài liệu thống kê luôn được bổ sung, cập nhật và

được chọn lọc để thực hiện các nghiên cứu trong luận văn.

7.2.2. Phương pháp biểu đồ, bản đồ

Đây là phương pháp đặc thù của địa lý nói chung và địa lý du lịch nói riêng.

Phương pháp này được sử dụng từ khâu đầu tiên đến khâu cuối cùng của quá trình

tìm hiểu, khảo sát, nghiên cứu. Các mối liên hệ về thời gian, không gian, số lượng,

chất lượng của đối tượng địa lý du lịch được thể hiện trong luận văn được thể hiện

một cách rõ nét hơn thông qua ngôn ngữ phi lời của hệ thống các bản đồ, biều đồ.

7.2.3. Phương pháp khai thác thông tin địa lý (GIS)

Đây cũng là một trong những phương pháp đặc thù của địa lý. Phương pháp

này được sử dụng trong việc xây dựng các cơ sở dữ liệu, quản lý dữ liệu, cập nhật,

xử lý các dữ liệu và thiết kế các bản đồ phục vụ cho nội dung đề tài nghiên cứu.

7.2.4. Phương pháp điều tra thực địa

Đây cũng là một phương pháp truyền thống và đặc trưng của địa lý. Phương

pháp này được xem là đặc biệt quan trọng trong nghiên cứu khoa học nhằm tích luỹ

tư liệu thực tế về đặc điểm hình thành, phát triển của lãnh thổ du lịch. Trong quá

trình nghiên cứu đề tài, phương pháp này luôn được chú trọng thực hiện để đạt được

tính thực tiễn về đặc trưng của lãnh thổ. Trong nghiên cứu du lịch, các thông tin thu

thập được qua điều tra thực tế giúp các nhà nghiên cứu tổng hợp được nhiều ý kiến

và quan điểm của các du khách, các nhà quản lý du lịch một cách khách quan.

7.2.5. Phương pháp đánh giá tổng hợp

Các tài liệu đã được tác giả thu thập, điều tra, thống kê sẽ được tổng hợp,

phân tích với quan điểm hệ thống để làm cơ sở nghiên cứu nội dung đề tài.

7.2.6. Phương pháp điều tra và lấy ý kiến chuyên gia

Trong quá trình nghiên cứu tác giả luôn tranh thủ ý kiến của giáo viên hướng

dẫn đồng thời cũng tham khảo ý kiến của các chuyên gia về du lịch, các nhà điều

hành du lịch ở thành phố Nha Trang và tỉnh Khánh Hoà.

8. Những nội dung cơ bản của luận văn, dự kiến các chương mục

Phần mở đầu

Phần nội dung

Chương 1 : Cơ sở lý luận về phát triển du lịch bền vững

Chương 2 : Tiềm năng và thực trạng phát triển bền vững du lịch biển thành

phố Nha Trang

Chương 3 : Định hướng và một số giải pháp phát triển bền vững du lịch

biển ở thành phố Nha Trang

Kết luận và kiến ngh