Chia sẻ kinh nghiệm chọn sách và đọc sách hiệu quả
Sách báo, tài liệu (gọi chung là sách) là kho tàng tri thức nhân loại được lưu lại cho các thế hệ sau. Đó là nguồn tri thức rất quan trọng và vô tận đối với mọi người, đặc biệt là người trí thức - trong đó có các bạn. Mọi thành công của con ngừơi đều là sự kết hợp của nỗ lực sức lực với tri thức lĩnh hội được từ thầy, từ cuộc sống, từ sách vở.
Nếu các bạn đọc sách thường xuyên và có phương pháp khoa học thì các bạn sẽ:
- Mở rộng và đào sâu những tri thức đã lĩnh hội được, tiếp cận được với sự phát triển của khoa học và nghề nghiệp tương lai.
- Bồi dưỡng tư duy lôgic, phương pháp làm việc khoa học và nhất là tư duy sáng tạo trong hoạt động chuyên môn của mình.
- Bồi dưỡng tư tưởng, tình cảm, hứng thú học tập, nghiên cứu, lòng yêu nghề nghiệp và thái độ đúng đắn với thế giới xung quanh cũng như với bản thân mình. :
Giải quyết trọn vẹn vấn đề này là phức tạp. Song với sự nỗ lực của các bạn thì hiệu quả đọc sách sẽ dần được nâng lên. Các bạn cần chú ý tới các yêu cầu tối thiểu khi đọc sách sau đây:
1. Phải có mục đích đọc sách rõ ràng:
Mục đích đọc sách sẽ chi phối toàn bộ quá trình đọc sách. Xác định được mục đích đọc sách sẽ giúp các bạn tránh được đọc tràn lan, tốn công sức và thời gian. Mục đích đọc còn giúp các bạn có cách đọc hợp lí, phù hợp với nhiệm vụ và thời gian có thể dành cho đọc sách.
Xác định mục đích đọc sách là trả lời câu hỏi: Đọc để làm gì? Từ đó mới trả lời được câu hỏi: Đọc sách gì, chỗ nào, và đọc như thế nào? Mục đích đọc sách còn quyết định cả phương hướng khai thác vấn đề trong cùng một cuốn sách. Ví dụ, khi đọc "Truyện Kiều của Nguyễn Du, có người yêu thơ mà tìm những cách diễn đạt các sự vật, hiện tượng bằng thơ và những câu thơ lục bát hay. Có người tìm hiểu cuộc đời cô Kiều và cốt truyện. Có người lại qua đó mà hiểu biết đời sống văn hóa, phong tục, tập quán, lễ nghi phong kiến; Có người lại đi tìm sự phê phán những định kiến và luật lệ đã áp bức người phụ nữ...
Vì vậy xác định rõ mục đích đọc sách là việc làm quan trọng trước tiên đối với mỗi người chúng ta.
Mục đích đọc sách cần rõ ràng, cụ thể; Có mục đích lâu dài và mục đích trước mắt. Cần căn cứ vào nhiệm vụ cụ thể mà xác định mục đích đọc cho rõ ràng và hợp lí.
2. Chọn sách hợp lí:
Sách báo có vai trò quan trọng. Song, không phải gặp gì đọc nấy. Ngày nay, số luợng sách báo và tài liệu về mọi lĩnh vục là rất lớn và không ngừng tăng lên. Mỗi người không thể có đủ thời gian để đọc tất cả thậm chí ngay trong lĩnh vực chuyên môn của mình. Mặt khác, trong số sách báo hiện có, nhiều cuốn sách rất tốt, rất có ích. Nhưng cũng không ít những cuốn sách làm tốn công sức bạn đọc, đôi khi còn gây ảnh hưởng xấu. Vì vậy, phải chọn sách để cho phù hợp với sức mình, nhiệm vụ của mình. Khi chọn sách để đọc, các bạn phải xác định được các vấn đề sau:
- Xác định rõ mục đích của việc đọc: Đọc để giải quyết vấn đề gì
- Xác định rõ phạm vi các vấn đề cần phải giải quyết thông qua đọc.
- Xác định trình tự tìm hiểu nội dung các vấn đề cần giải quyết, trình tự đọc các cuốn sách và các phần trong cuốn sách đã chọn.
Từ đó có thể thấy, việc chọn sách phải dựa trên những căn cứ nhất định. Các bạn không chỉ chọn ra những cuốn sách có thể đọc mà phải chọn ra cả phần cần đọc trong một cuốn sách. Đưa ra căn cứ chọn sách sẽ giúp các bạn giải quyết được vấn đề nêu trên. Có ba căn cứ chọn sách sau đây:
2. 1. Từ yêu cầu của giáo viên:
Nhằm giúp các bạn nắm vững nội dung môn học, sau mỗi bài giảng, sau mỗi phần của chương trình dạy học và của mỗi môn học, giáo viên chỉ ra cho các bạn những vấn đề cần giải quyết, cần suy nghĩ tìm hiểu sâu thêm. Từ những nhiệm vụ này, các bạn phải tìm sách và những tài liệu có liên quan để hoàn thành những yêu cầu đó. Cũng có khi giáo viên chỉ ra cho các bạn tên cuốn sách, thậm chí trang sách phải đọc và nên đọc. Khi đó, chỉ theo hướng dẫn đó mà tìm ra chỗ cần đọc cho mình. Phải hết sức chú ý các sách mà giáo viên yêu cầu phải đọc, coi như điều kiện bắt buộc để bảo đảm tính hệ thống và sâu sắc của môn học, của bài giảng mà giáo viên đã trình bày. Những sách nên đọc nhằm giúp các bạn mở rộng và củng cố thêm kiến thức.
Hãy cố gắng đọc được càng nhiều càng tốt để các bạn có kiến thức phong phú và toàn diện.
2.2. Từ nhu cầu và hứng thú của bản thân:
Mỗi người có nhu cầu, hứng thú hiểu biết riêng. Vì vậy, ngoài những tài liệu và sách mà giáo viên qui định phải đọc, các bạn còn chủ động tìm kiếm thêm nhiều sách báo khác, phù hợp vói hứng thú hiểu biết của mình.
2.3. Từ nguồn tài liệu có thể cung cấp cho các bạn:
Nhu cầu đọc của các bạn chỉ có thể được thỏa mãn khi có thể tìm được các sách báo và tài liệu mong muốn. Nguồn sách tập trung chủ yếu trong các thư viện. Tuy nhiên, không phải thư viện nào cũng có đủ các sách báo bạn cần. Đôi khi không thể tìm được những cuốn sách viết về vấn đề của bạn thì phải thay thế nó bằng các tài liệu tương đương, thậm chí phải gom góp, "đãi cát tìm vàng" từ rất nhiều tài liệu và sách báo khác. Vì vậy, khi chọn sách, các bạn phải nắm được điều kiện của thư viện mà các bạn có thể tới được để việc đọc được thuận tiện và thỏa mãn nhu cầu đọc.
Các bạn cần nắm được cách phân loại thư mục trong các thư viện để việc tìm chọn sách được nhanh chóng và dễ dàng. Thông thường, các thư viện có các kiểu phân loại sau đây:
- Thư mục phân loại theo tên tác giả. Ở đây, các cuốn sách và tài liệu được sắp xếp theo vần chữ cái tên tác giả. Các bạn cần biết rõ cuốn sách đó hoặc biết tên tác giả thì mới sử dụng được các ô phích phân loại này.
- Thư mục phân loại theo từng lĩnh vực khoa học: ở các ô phích loại này, người ta sắp xếp tất cả các sách của tác giả khác nhau viết về cùng một lĩnh vực khoa học nhất định. Ví dụ: kinh tế, triết học, toán học, xây dựng".. Nếu thư viện lớn, mỗi lĩnh vực lại được phân ra thành những ngành hẹp hơn, Khi tìm sách cho từng vấn đề cụ thể thì hãy sử dụng kiểu phân loại này.
- Thư mục phân loại theo từng chuyên đề. Đây cũng là cách phân loại hẹp. Song nó đi vào các sách, tài liệu cho những vấn đề cụ thể hơn.
- Thư mục phân loại các bài báo.
Ngoài ra, nhiều thư viện, người ta còn phân loại sách theo năm xuất bản, thứ ngôn ngữ mà sách dùng, giới thiệu các công trình khoa học mới...
Trong một thư viện, có thể có tất cả các cách phân loại nói trên, hoặc chỉ có một số kiểu phân loại, tùy theo số lượng đầu sách có trong thư viện đó. Một cuốn sách có trong thư viện sẽ tìm thấy ở nhiều kiểu phân loại tương ứng. Hiểu điều đó để các bạn yên tâm tìm sách theo kiểu phân loại thích hợp với mình mà không sợ không tìm thấy nó trong thư viện.
3. Phương pháp đọc sách:
Bất kỳ công việc nào để đạt được kết quả tốt, đỡ tốn công sức và thời gian cũng cần có phương pháp khoa học. Đọc sách nhằm mục đích tự học càng cần có phương pháp. Đọc không có phương pháp sẽ phí thời gian và công sức vô ích, đôi khi còn có hại như trì trệ tư duy, giảm trí nhớ.
Có nhiều tác giả bàn về cách đọc sách. Mỗi người đọc lại có đặc điểm riêng, mục đích riêng. Cho nên không thể sử dụng máy móc phương pháp của người khác cho mình mà có lơi. Phương pháp đọc sách chỉ có thể hình thành và phát triển trên cơ sở sự tìm tòi, nỗ lực, rút kinh nghiệm của bản thân ngay trong quá trình đọc. Không đọc thì không bao giờ có phương pháp cả.
Để hình thành phương pháp đọc sách, bước đầu các bạn nên áp dụng qui trình sau đây, rồi vừa đọc, vừa tìm cho mình phương pháp phù hợp.
[b]Bước 1- Xác định mục đích đọc sách: [/b]Điều này đã nói ở trên. Đây là vấn đề rất quan trọng. X. I. Povarlin đã nói: "Phương pháp đọc tùy thuộc vào mục đích và hoàn toàn do mục đích qui định".(*)
[b]Bước 2- Tìm hiểu địa chỉ cuốn sách:[/b] Các bạn hãy đọc hai trang đầu của cuốn sách để biết tên cuốn sách, tác giả, nhà xuất bản, năm và lần xuất bản. Đọc lời giới thiệu hay lời tựa để biết cuốn sách đề cập tới vấn đề gì, đối tượng nào sử dụng cuốn sách có ích hơn cả, phương pháp đọc có hiệu quả.
[b]Bước 3- Xem mục lục:[/b] Mục lục cuốn sách phản ánh dàn ý chung và đơn giản của nội dung, đôi khi còn phản ánh cả dàn ý lôgic của nó. Bước này giúp các bạn giải đáp được câu hỏi: "cuốn sách có những nội dung gì, theo trật tự nào"
Bước 4 - Xem lời mở đầu:Lời mở đầu do tác giả cuốn sách viết. Qua lời mở đầu, các bạn dễ dàng hiểu được ý đồ của tác giả, hình dung được một cách khái quát vấn đề cơ bản được đề cập và tác dụng, mục đích của cuốn sách mà tác giả mong muốn; biết vấn đề quan trọng nhất cuốn sách sẽ trình bày. Đôi khi, qua lời mở đầu, bạn còn thu lượm được cả lời khuyên của tác giả nên tìm hiểu và nghiên cứu cuốn sách như thế nào.
Bước 5 - Xem lời kết luận và tóm tắt ở cuối sách:Mục đích của việc xem lời kết luận và tóm tắt của cuốn sách là để thấy rõ nội dung cô đọng nhất, những kết luận chính và sự khẳng định của tác giả đối với những vấn đề đã trình bày. Đồng thời, qua lời kết luận và tóm tắt còn thấy vấn đề chưa được giải quyết đầy đủ, phương hướng phát triển tiếp tục của chúng.
Bước 6 - Đọc một vài đoạn: Sau khi đã có được thông tin về nội dung và mục đích cuốn sách, hãy trực tiếp tìm hiểu vào nội dung chính bằng cách đọc qua một số đoạn, phát hiện những đoạn lí thú, có giá trị. Nhờ đọc qua một vài đoạn như vậy, những nhận định về nội dung cuốn sách sẽ dần được chính xác hóa, tạo điều kiện cho bước đọc sau.
Bước 7- Đọc thực sự (hay đọc đi sâu):Để lĩnh hội được những tri thức cần thiết, đạt được mục đích đọc sách, cần phải đi sâu nghiên cứu cuốn sách. Công việc này đòi hỏi các bạn phải có kĩ thuật đọc. Kỹ thuật đọc là năng lực chiếm lĩnh tri thức và trình độ kỹ năng đọc của mỗi người. Kĩ thuật đọc phụ thuộc vào mục đích đọc, thể hiện ra bằng cách đọc. Sau đây là một số cách đọc mà nhiều người sử dụng có hiệu quả, các bạn tham khảo và lựa chọn theo mục đích đọc của mình.
a/ Đọc lướt qua:Nhằm khái quát những khái niệm ban đầu và nội dung của nó trong cuốn sách. Vói những người có năng khiếu, chỉ bằng cách đọc lướt đã nắm được điều cốt yếu nhất như ý chính, sự việc chính... Khi đọc lướt, có thể bỏ qua một số trang, đoạn nào đó hoặc dừng lại ở một số ít trang, đoạn nào đó. Cách đọc này sử dụng khi đọc để tìm hiểu một vấn đề nào đó đã được chuẩn bị cần làm rõ thêm, khẳng định thêm; hoặc tìm những cách diễn đạt khác nhau cho một vấn đề nhất định.
b/ Đọc có trọng điểm (hay đọc từng phần):Là cách đọc từng đoạn, từng phần đã được lựa chọn từ trước nhằm tập trung sức lực và thời gian cho những nội dung cần thiết, cho một công việc đã được chuẩn bị.
c/ Đọc toàn bộ nhưng không nghiền ngẫm kĩ:Cách đọc này nhằm khái quát toàn bộ cuốn sách chứ không đi sâu vào những nội dung cụ thể. Khi đọc không bỏ qua trang nào cũng không dừng lại suy ngẫm ở nội dung nào mà chỉ nắm xem, điều đó đã được bàn tới, và bàn ở mức độ nào. Với các cuốn sách ta chỉ biết xu hướng tư tưởng, giá trị... cũng có thể đọc theo cách này.
d/ Đọc nghiền ngẫm nội dung cuốn sách:Đây là cách đọc quan trọng nhất, cần thiết nhất trong tự học để lĩnh hội đầy đủ nội dung cuốn sách. Từng nội dung, từng vấn đề được xem xét tìm hiểu cặn kẽ, có đối chiếu với kiến thức, kinh nghiệm và những cuốn sách khác về những vấn đề đã được đề cập trong đó. Những nội dung tư tưởng của cuốn sách người đọc đánh giá phê phán và hiểu đầy đủ, sâu sắc.
e/ Đọc thụ động:Cũng với cách đọc toàn bộ hay đọc lướt nhưng ngừơi đọc hoàn toàn theo sự dẫn dắt của tác giả, chấp nhận hoàn toàn, lấy đó làm những tín điều; nhìn nhận và xem xét vấn đề bằng con mắt của tác giả.
g/ Đọc chủ động:Là cách đọc mà khi xem xét những tư tưởng cuốn sách đề cập, người đọc luôn đối chiếu, đánh giá nó. Mọi sự chấp nhận hay phản đối đều được người đọc dựa trên cơ sở sự đánh giá, đối chiếu với kiến thức, kinh nghiệm; được nhận thức theo thế giới quan, tình cảm của mình. Từ những nhận thức đó mà rút ra những kết luận cần thiết cho bản thân người đọc.
h / Đọc nông:Chỉ khai thác nội dung, tư tưởng cuốn sách ở trình độ chấp nhận hoặc có phê phán chung chung mà chưa thể hiện được sự nghiền ngẫm cuốn sách một cách thấu đáo. Khi đọc những cuốn sách giải trí thì cách đọc nay là phù hợp, đỡ tốn công sức.
i/ Đọc sâu:Là cách đọc đòi hỏi phải nghiền ngẫm sâu sắc nội dung cuốn sách để hiểu cặn kẽ, lĩnh hội có phê phán những tư tưởng mà cuốn sách đề cập. Đây cũng là cách đọc quan trọng đượ sử dụng trong tự học.
Mỗi cách đọc sách trên đây có thể đáp ứng cho những mục đích đọc và loại sách khác nhau. Với các loại sách khoa học và kĩ thuật; đọc với mục đích học tập nghiên cứu phải đọc một cách chủ động, nghiền ngẫm sâu sắc, đi sâu vào nội dung từng vấn đề, trong sách. Như vậy, càng thấy rõ, các bạn cần có mục đích đọc sách rõ ràng trước khi bắt tay vào đọc.
Đọc sách khoa học nhằm mục đích học tập, nghiên cứu các bạn không chỉ đọc một lần, mà có khi phải đọc nhiều lần mới đạt được mục đích đã đề ra. Vì vậy, người ta còn chia việc đọc ra thành đọc lần đầu và đọc đi sâu.
Đọc lần đầu chỉ giúp các bạn có những cơ sở định hướng cho các lần đọc đi sâu đạt kết quả. Chính từ kết quả đọc lần đầu, các bạn có thể thấy được nội dung quan trọng và cần thiết với mình, lần đọc sau các bạn chỉ cần chú tâm vào đó. Mỗi lần như vậy lại khám phá sâu thêm nội dung cuốn sách, xác định điều cần tìm hiểu cho lần đọc đi sâu sau, thu hẹp dần phạm vi đọc. Cứ như vậy cho tới khi bạn thấu hiểu cuốn sách, hoàn thành mục đích đọc thì việc đọc đó mới dừng lại. V.I. Lênin đã khuyên chúng ta: "Sau lần đọc đầu tiên phải ghi lại những chỗ chưa hiểu hoặc chưa rõ ràng để trở lại đọc lần thứ hai, lần thứ ba, thứ tư..."
4. Tích cực tư duy khi đọc:
Đọc sách mà không tư duy tích cực thì chỉ làm phí tổn thời gian vô ích. Tích cực tư duy khi đọc là luôn hình dung những ý tưởng trong sách thành những biểu tượng, hình ảnh trong đầu; đối chiếu, so sánh chúng với nhau và với những hiểu biết đã có. Từ đó mà phát hiện cho được cái chủ yếu, cái không chủ yếu; cái bản chất và không bản chất, rút ra được kết luận cho bản thân mình. Trên cơ sở đó, các bạn sẽ có cái nhìn mới, cái nhìn toàn thể dưới góc độ mới và chất lượng mới.
Đọc có tư duy tích cực là qua đó phải rút ra ,được điều gì từ nội dung cuốn sách, bổ sung hiểu biểt gì, kinh nghiệm gì cho bản thân. Cần tránh lối đọc một chiều, lười suy nghĩ, lười ghi chép; đọc thụ động, chấp nhận tất cả, học thuộc máy móc. Nếu các bạn luôn tích cực tư duy khi đọc thì các bạn sẽ thực sự "lớn lên" qua mỗi trang sách và chắc chắn bạn sẽ trở thành nhà khoa học.
5. Phải tập trung chú ý cao độ khi đọc sách:
Tập trung chú ý là nỗ lực, cố gắng định hướng toàn bộ tâm trí một cách liên tục vào việc đọc nhằm suy nghĩ thấu đáo, tư duy tích cực và ghi nhớ nhanh những điều rút ra khi đọc. Đây là việc khó, đòi hỏi ở bạn một sự say mê, có nghị và mục đích thật rõ ràng. Các bạn đừng suy nghĩ tản mạn ra khỏi nội dung cuốn sách; đừng để ý tới những chi tiết vụn vặt như lối in ấn, câu chữ... Cố gắng không để những công việc khác, những tác động bên ngoài làm xao nhãng quá trình tư duy trong khi đọc. Khi gặp vấn đề khó hiểu thì đừng nản. Hãy cố gắng suy nghĩ hoặc ghi lại để tìm hiểu sau. Làm được như vậy thì việc đọc mới có hiệu quả.
6. Rèn luyện để có kĩ thuật đọc hợp lí:
Kĩ thuật đọc sách bao gồm từ khâu tổ chức, xác định phương pháp đọc và các thao tác đọc. Khâu tổ chức đọc sách trước hết là sự bố trí, sắp xếp và bảo đảm các điều kiện thuận lợi cho việc đọc có kết quả. Nơi đọc sách hãy cố gắng chọn nơi có thể tập trung tư tưởng cao và liên tục. Tránh những nơi ồn ào ánh sáng luôn thay đổi hoặc quá tối tăm. Nơi đọc sách cũng cần thoáng; mát, sạch sẽ và gọn gàng. Không nên đọc sách trong tư thế nằm, dễ ảnh hưởng đến trí nhớ. Tốt nhất là đọc tại bàn viết, ngồi thoải mái, để sách vừa tầm mắt. Bút, vở ghi chép và các dụng cụ cần thiết khác để bên cạnh, sao cho khi cần có thể lấy được ngay. Khi đọc, các bạn phải:
- Đọc bằng mắt và óc chứ không đọc bằng miệng;
- Tránh đọc nhảy trở lại quá nhiều;
- Cố gắng hiểu ý nghĩa cả đoạn văn, đừng để ý đến từ, đến câu;
- Tập đọc nhanh nắm và thâu tóm nhanh cái chủ yếu, cái cơ bản của vấn đề trình bày trong sách. Các bạn phải rèn luyện thường xuyên, nâng dần tới tốc độ đọc hợp lí.
Các bạn phải cố gắng từng bước để có thể đưa mắt trên trang sách và chụp ngay được "cái hồn" của cả một đoạn. Phải tập phán đoán khi đọc. Nếu có mục đích đọc để giải quyết hay khẳng định điều gì đó thì chỉ cần "lướt mắt" tìm tới chỗ viết về cái đó. Tuy nhiên cần hiểu là: đọc nhanh không phải đọc vội vàng, ngốn ngấu sách. Đọc như vậy chỉ có hại. Đọc nhanh là tóm lấy thật nhanh, thật đúng và đủ nội dung chứ không phải đưa mắt nhanh trên những chữ.
Để rèn luyện tốc độ đọc, các bạn hãy lấy một cuốn sách, chọn một trang, hay một phần trọn vẹn rồi đọc thật nhanh một lượt. Vừa đọc, vùa cố tóm lấy nội dung của nó. Sau đó suy nghĩ xem, nội dung của nó như thế nào. Làm lại lần nữa nhằm xác định xem nội dung vừa tóm được ở lần đọc trước đã đầy đủ chưa, chính xác chưa. Lần sau, hãy cố gắng nâng cao tốc độ đọc hơn lần trước. Đọc vài ba lượt như vậy cho tới khi khẳng định nắm được đầy đủ và đúng nội dung của phần đã đọc. Bằng cách đó, bạn vừa nâng dần tốc độ đọc vừa kiểm soát được chất lượng đọc tương ứng với tốc độ đó. Khi đã có tốc độ đọc vừa ý, phải thường xuyên rèn luyện, thường xuyên đọc sách để kĩ năng đã rèn luyện được không bị mai một đi.
Phải ghi chép một cách khoa học những điều đã đọc. Đọc sách có hiệu quả thể hiện ở kết quả ghi chép. Đọc sách không thể thiếu ghi chép.
Bài liên quan
