"L�o Hạc" của Nam Cao ra mắt bạn đọc năm 1943. C�u chuyện về số phận th� thảm của người n�ng d�n Việt Nam trong bối cảnh đe doạ của nạn đ�i v� cuộc sống c�ng t�ng đ� để lại x�c động s�u xa trong l�ng độc giả. Đặc biệt, t�c giả đ� diễn tả tập trung v�o t�m trạng nh�n vật ch�nh - l�o Hạc - xoay quanh việc b�n ch� đ� gi�p ta hiểu th�m tấm l�ng của một người cha đ�ng thương, một con người c� nh�n c�ch đ�ng qu� v� một sự thực phũ ph�ng phủ chụp l�n những cuộc đời lương thiện.

Con ch� - cậu V�ng như c�ch gọi của l�o l� h�nh ảnh kỷ niệm duy nhất của đứa con. Hơn thế, cậu V�ng c�n l� nguồn an ủi của một �ng l�o c� đơn. L�o cho cậu ăn trong b�t, chia xẻ thức ăn, chăm s�c, tr� chuyện với cậu như với một con người. Bởi thế, c�i � định "c� lẽ t�i b�n con ch� đấy" của l�o bao lần chần chừ kh�ng thực hiện được. Nhưng rồi, cuối c�ng cậu V�ng cũng đ� được b�n đi với gi� năm đồng bạc.

Cậu V�ng bị b�n đi! C� lẽ đ� l� quyết định kh� khăn nhất đời của l�o. Năm đồng bạc Đ�ng Dương kể ra l� một m�n tiền to, nhất l� giữa buổi đ�i deo đ�i dắt. Nhưng l�o b�n cậu kh�ng phải v� tiền, bởi "gạo th� cứ k�m m�i đi" m� một ng�y lo "ba h�o gạo" th� l�o kh�ng đủ sức. Cậu V�ng trở th�nh g�nh nặng, nhưng b�n cậu rồi l�o lại đau khổ d�y v� ch�nh m�nh trong t�m trạng nặng trĩu.
Khoảnh khắc "l�o cố l�m ra vui vẻ" cũng kh�ng giấu được khu�n mặt "cười như mếu v� đ�i mắt l�o ầng ậng nước". Nỗi đau đớn cố k�m n�n của l�o Hạc như cắt nghĩa cho việc l�m bất đắc dĩ, khiến �ng gi�o l� người được b�o tin cũng kh�ng tr�nh khỏi cảm gi�c �i ngại cho l�o. �ng gi�o hiểu được t�m trạng của một con người phải b�n đi con vật bầu bạn trung th�nh của m�nh. Cảm gi�c �n hận theo đuổi d�y v� l�o tạo n�n đột biến tr�n gương mặt: "Mặt l�o đột nhi�n co r�m lại. Những vết nhăn x� lại với nhau, �p cho nước mắt chảy ra. C�i đầu l�o ngoẹo về một b�n v� c�i miệng m�m m�m của l�o mếu như con n�t. L�o hu hu kh�c...". Những suy nghĩ của một �ng l�o suốt đời sống lương thiện c� thể l�m người đọc phải chảy nước mắt theo: "Th� ra t�i gi� bằng n�y tuổi đầu rồi c�n đ�nh lừa một con ch�". Bản chất của một con người lương thiện, t�nh c�ch của một người n�ng d�n ngh�o khổ m� nh�n hậu, t�nh nghĩa, trung thực v� gi�u l�ng vị tha được bộc lộ đầy đủ trong đoạn văn đầy nước mắt n�y. Nhưng kh�ng chỉ c� vậy, l�o Hạc c�n trải qua những cảm gi�c chua ch�t tủi cực của một kiếp người, � thức về th�n phận của một �ng l�o ngh�o khổ, c� đơn cũng từ li�n tưởng giữa kiếp người - kiếp ch�: "Kiếp con ch� l� kiếp khổ th� ta ho� kiếp cho n� để n� l�m kiếp người, may ra c� sung sướng hơn một ch�t... kiếp người như kiếp t�i chẳng hạn". Suy cho c�ng, việc b�n ch� cũng xuất ph�t từ tấm l�ng của một người cha thương con v� lu�n lo lắng cho hạnh ph�c, tương lai của con. Tấm l�ng ấy đ�ng được tr�n trọng! Hiện thực thật nghiệt ng� đ� dứt đứa con ra khỏi v�ng tay của l�o, c�i đ�i c�i ngh�o lại tiếp tục cướp đi của l�o người bạn cậu V�ng. Bản th�n l�o như bị dứt đi từng mảng sự sống sau những biến cố, d� cho cố "cười gượng" một c�ch kh� khăn nhưng l�o dường như đ� nh�n thấy trước c�i chết của ch�nh m�nh. Những lời gửi gắm v� m�n tiền trao cho �ng gi�o giữ hộ sau l�c b�n ch� c� ngờ đ�u cũng l� những lời trăng trối. Kết cục số phận của l�o Hạc l� c�i chết được b�o trước nhưng vẫn khiến mọi người bất ngờ, thương cảm. Quyết định dữ dội t�m đến c�i chết bằng bả ch� l� giải ph�p duy nhất đối với l�o Hạc, để l�o đứng vững tr�n bờ lương thiện trước vực s�u tha ho�. Kết th�c bi kịch cũng l� thật sự chấm dứt những dằn vặt ri�ng tư của l�o Hạc, nhưng để lại bao suy ngẫm về số phận những con người ngh�o khổ lương thiện trong x� hội cũ.