MỞ ĐẦU

Roman Jakobson (1896-1982) là nhà ngôn ngữ học gốc Nga, định cư ở Mỹ. Từ 1915, Ông đã tích cực đóng góp vào trường phái hình thức Nga, và là một trong ba lãnh tụ Câu Lạc Bộ Ngôn Ngữ học Praha. Năm 1960 tại hội nghị liên ngành về Phong cách họp tại trường đại học Indiana, trong bài diễn văn bế mạc Roman Jakobson đã phác họa những mối quan hệ giữa lí luận thi ca và ngôn ngữ học. Ý kiến đặc sắc của Roman Jakobson đã được nhiều công trình nghiên cứu lí luận thi ca và ngôn ngữ học trích dẫn. Bài diễn văn đã được in trong tập kỷ yếu Style in Language do T.A Sebeok biên tập (New York 1960).

Dưới đây là bản tóm tắt nội dung chủ yếu ý kiến của Roman Jakobson:

Ngôn ngữ phải được nghiên cứu trong tất cả các chức năng khác nhau của nó. Trước khi bắt tay vào chức năng thi ca, ta phải xác định xem vị trí của nó giữa các chức năng khác của ngôn ngữ như thế nào. Để có được một khái niệm về các chức năng đó, cần trình bày sơ lược những nhân tố cấu thành của mọi sự kiện ngôn ngữ, của mọi hành động giao tiếp bằng ngôn ngữ. Người gửi gửi một thông điệp cho người nhận, để đạt hiệu quả, cần:

1) Thông điệp phải có một bối cảnh được nó bàn đến - gọi la chu cảnh- bối cảnh này có thể được người nhận lĩnh hội, nó có tính chất ngôn ngữ hoặc có thể ngôn ngữ hóa.

2) Thông điệp đòi hỏi một cái mã chung cho cả người gửi và người nhận (cho người lập mã và người giải mã thông điệp), có thể là chung toàn bộ hay ít nhất cũng chung một phần

3) Thông điệp đòi hỏi một sự tiếp xúc, một đường kênh thể chất và một sự tiếp cận tâm lý giữa người gửi và người nhận. Sự tiếp xúc này cho phép họ xác lập và duy trì sự giao tiếp.

Những nhân tố hữu cơ khác nhau này của việc giao tiếp ngôn ngữ có thể trình bày bằng một lược đồ như sau: