�

Thuở khởi nguy�n, thế giới kh�ng phải c� một ch�ng v� một n�ng m� l� hai g� đ�n �ng, hay đ�ng hơn, hai người v� t�nh. Ađam v� Eva của người T�y Nguy�n, theo truyền thuyết, l� oung Khuot oung Kho (�ng nội Khuot v� �ng nội Kho). Kh�ng chịu nổi sự c� đơn, thế l� họ đi mượn giới t�nh ở những con vật. Người đi mượn ở con thằn lằn v� trở th�nh đ�n �ng, người đi mượn của con c�c trở th�nh đ�n b�. Thần C�y đa dạy cho họ sinh con đẻ c�i an to�n m� kh�ng phải lấy c�i x� gạc mổ bụng lấy con ra...

Người T�y Nguy�n đ� bắt đầu cuộc sống hiện thực nh�o lẫn huyền thoại hoang d� của m�nh bằng một quan niệm mang t�nh vũ trụ quan đầy si�u h�nh như thế. Dambo (Jacques Dournes), nh� T�y Nguy�n học người Ph�p đ� sống ở T�y Nguy�n suốt 30 năm, đi qua hầu hết c�c bu�n l�ng v� am hiểu tập tục tập qu�n, đời sống, th�ng thạo ng�n ngữ của họ v� viết h�ng chục c�ng tr�nh nghi�n cứu gi� trị. Miền đất huyền ảo c�ng với Rừng, đ�n b�, đi�n loạn, h�nh tr�nh qua miền mơ tưởng Giarai l� hai cuốn s�ch v� gi�, l� kho tư liệu d�n tộc học đầy t�nh khoa học v� bay bổng văn chương của �ng (đều đ� được nh� văn Nguy�n Ngọc dịch v� xuất bản tại Việt Nam).

Với một hệ thống thần linh kh� gi�u c�, người d�n tộc T�y Nguy�n được h�t thở trong một m�i trường t�m linh phong ph�, định hướng cho những g� tốt đẹp trong t�m hồn (dĩ nhi�n, cũng nảy sinh những luật tục h� khắc v� đầy d� man được gạn lọc, điều chỉnh qua thời gian). Những gi� trị t�m hồn ấy toả s�ng, nhưng mong manh v� đang đương đầu với những thử th�ch trước c�i đội mũ văn minh v� hiện đại đầy thực dụng đang tr�n v�o.

Việc l�m bật l�n ch�n dung từng d�n tộc l� chuyện kh�, t�c giả đ� kh�o l�o với những b�i k� mắt thấy tai nghe hay ghi qua lời kể của những cố đạo, gi� l�ng... ph�c thảo (tương đối) của c�c cộng đồng với những chuyện kể th� vị: người Raglai (nơi nhạc sĩ Trần Tiến viết b�i h�t Giấc mơ Chapi) ở đ�ng-nam T�y Nguy�n sống hiếu kh�ch v� thuận ho�, th�ch giao lưu, người Sr� cao nguy�n Kontum hướng ngoại v� dễ bị nền văn minh t�c động, người Cil ở cao nguy�n Lang Biang ngh�o đ�i cam phận, người �đ� ở v�ng �ồng Nai thượng v� cao nguy�n �ak Lak th� đầy � chỉ học hỏi, v.v... N� như những đoạn phim t�i liệu qu� đầy t�nh gợi tả tr�n c�i nền khảo cứu khoa học tinh tế, nhạy cảm qua c�c chương khảo s�t tr�n c�c b�nh diện nh�n chủng, văn ho�, đời sống...

Nếu bạn quan t�m đến v�ng văn ho� T�y Nguy�n, n�n đọc s�ch n�y c�ng chuyến du khảo đến miền đất huyền ảo