NỘI DUNG

[FONT=Times New Roman]Sau một thời gian ứng dụng Luật Doanh nghiệp (từ Luật Doanh nghiệp năm 1999 cho đến Luật Doanh nghiệp năm 2005 hiện hành), có nhiều ý kiến cho rằng cần xem xét lại một số nội dung quy định trong các văn bản này1. Trong đó, dựa trên cơ sở các chức năng của vốn, nhất là chức năng bảo đảm quyền lợi cho chủ nợ2, có ý kiến cho rằng, nên lặp lại quy định về điều kiện mức vốn tối thiểu khi thành lập doanh nghiệp đối với tất cả các trường hợp đầu tư kinh doanh. Cách thức tiếp cận này là hợp lý, cần được tham khảo. Tuy nhiên, theo chúng tôi, vấn đề cần được nhìn nhận từ vai trò, ý nghĩa của vốn ở từng vị trí của tất cả các bên có liên quan. Trước hết là vai trò của vốn đối với chính doanh nghiệp; thứ hai là ý nghĩa của vốn đối với các đối tác của doanh nghiệp - chủ nợ. Ngoài ra, cũng được nhìn nhận từ phía Nhà nước - với tư cách là chủ nợ lớn nhất và với chức năng điều hòa mối quan hệ giữa hai bên nói trên.

[FONT=Times New Roman]1. Đối với doanh nghiệp sở hữu vốn

[FONT=Times New Roman]Ở vị trí của doanh nghiệp, để định vị nội dung quy định của pháp luật về vốn điều lệ, ý nghĩa của vốn cần được nhìn nhận thông qua một số nội dung sau:

[FONT=Times New Roman]Thứ nhất, cần có cơ chế để doanh nghiệp tự xác định quy mô vốn theo nhu cầu và quy mô kinh doanh.

[FONT=Times New Roman]Trước hết, cần phân định rõ các khái niệm: vốn điều lệ - vốn gốc - vốn chủ sở hữu, vốn pháp định - vốn tối thiểu, vốn kinh doanh và tài sản của doanh nghiệp. Trong đó, khái niệm vốn kinh doanh và tài sản của doanh nghiệp cần được xác định lại vì tuy có sự khác biệt về mặt ngữ nghĩa nhưng lại có sự đồng nhất.

[FONT=Times New Roman]Nhà đầu tư thành lập doanh nghiệp là để tiến hành hoạt động sản xuất - kinh doanh. Muốn vậy, nhà đầu tư cần phải có vốn và vốn kinh doanh của doanh nghiệp sẽ là toàn bộ tài sản của doanh nghiệp, kể cả tài sản cố định hay tài sản lưu động. Trong những giai đoạn hoạt động tiếp sau của doanh nghiệp, khi giá trị tài sản của doanh nghiệp có tăng lên, thì vốn điều lệ của chủ sở hữu vẫn giữ ở mức cũ. Vì vậy, nhà đầu tư cần phải xác định rõ nhu cầu sử dụng vốn của mình khi bắt đầu tiến hành hoạt động kinh doanh để từ đó thiết lập quy mô vốn cũng như quy mô doanh nghiệp thích hợp. Nếu không làm được như vậy, có thể doanh nghiệp sau khi ra đời sẽ không có đủ vốn để hoạt động hoặc ngược lại, doanh nghiệp không sử dụng hết tài sản của mình cho hoạt động sản xuất thì sẽ lãng phí và chi phí làm ra sản phẩm sẽ rất cao do các khoản hạch toán chi phí, khấu hao tài sản không trực tiếp tham gia vào quy trình sản xuất.

[FONT=Times New Roman]Do đó, việc đặt ra yêu cầu về mức tối thiểu khi thành lập doanh nghiệp là không đi theo quy luật hiển nhiên của cuộc sống. Bởi vì, (i) Nhà nước đã ấn định quy mô vốn và quy mô doanh nghiệp cho nhà đầu tư trong khi chính họ mới biết được nhu cầu về vốn của mình là tới đâu. Không những thế, (ii) quan điểm pháp lý của chúng ta khi xây dựng Luật Doanh nghiệp là nhằm mở rộng quyền tự do kinh doanh của các chủ thể, trong đó có quyền tự do lựa chọn mô hình và xác định quy mô kinh doanh3. Việc ấn định mức vốn pháp định vô hình trung đã khống chế quyền tự do này của doanh nghiệp. Ngoài ra, với quy định về mức vốn pháp định trước đây, chúng ta còn thấy, mức vốn pháp định đặt ra với doanh nghiệp tư nhân thường thấp hơn các loại hình doanh nghiệp khác. Thực tế, đâu có phải cứ là doanh nghiệp tư nhân thì phải quy mô nhỏ, cứ là công ty thì quy mô và nhu cầu vốn lớn. Và như đã nói, (iii) việc pháp luật đưa ra mức vốn điều lệ bắt buộc, nhưng sau đó có thể doanh nghiệp sẽ không sử dụng hết nguồn vốn này, dẫn đến sự lãng phí, mà hậu quả chính doanh nghiệp phải gánh trong khi lỗi không thuộc về họ.

[FONT=Times New Roman]Thứ hai, bản thân doanh nghiệp có thể huy động vốn để thực hiện mục tiêu kinh doanh.

[FONT=Times New Roman]Như đã nói, vốn kinh doanh của doanh nghiệp là toàn bộ tài sản của doanh nghiệp, vì vậy, khối tài sản được sử dụng trong kinh doanh có thể là vốn của chủ sở hữu và cũng có thể là vốn vay. Để tìm kiếm lợi nhuận, doanh nghiệp sẽ tìm mọi cách để huy động vốn và sử dụng vốn hiệu quả, ví dụ: khi triển khai dự án mới, mở rộng quy mô kinh doanh, doanh nghiệp có thể huy động vốn bằng những phương thức hợp pháp. Chính vì vậy, không cần thiết phải bắt doanh nghiệp có một lượng vốn lớn khi thành lập.

[FONT=Times New Roman]

TÀI LIỆU

[FONT=Times New Roman](1) Xem: ThS. Trần Huỳnh Thanh Nghị, Quy định về vốn pháp định trong thành lập và hoạt động của doanh nghiệp, Tạp chí Nghiên cứu Lập pháp, số 01/2005; TS. Dương Anh Sơn, Có cần thiết phải có cơ chế giám sát vốn điều lệ hay không? Tạp chí Nghiên cứu Lập pháp, số 10/2006; TS. Phạm Duy Nghĩa, Giáo trình Luật kinh tế, NXB. Đại học quốc gia Hà Nội, năm 2006

[FONT=Times New Roman](2) TS. Dương Anh Sơn, Có cần thiết phải có cơ chế giám sát vốn điều lệ hay không? Tạp chí Nghiên cứu Lập pháp, số 10/2006.

[FONT=Times New Roman](3) Khoản 1, Điều 8 Luật Doanh nghiệp năm 2005.

[FONT=Times New Roman](4) Xem: Eugene F. Brigham, Joel F. Houston, Quản trị tài chính (Bản dịch của tập thể tác giả Khoa Kinh tế - Luật, ĐHQG TP.HCM), NXB Văn hóa Sài Gòn, năm 2009, tr. 714 - 773.

[FONT=Times New Roman](5) Khoản 2 Điều 88 Luật Doanh nghiệp năm 2005.

[FONT=Times New Roman](6) TS. Phạm Duy Nghĩa, Chuyên khảo Luật kinh tế, Nxb. ĐHQG Hà Nội, năm 2004, tr. 260.

[FONT=Times New Roman](7) Cũng có trường hợp lãi suất sẽ rất cao như hiện nay, lúc đó doanh nghiệp nếu muốn có lợi thì sẽ chọn phương án tăng vốn điều lệ. Cho nên, cơ chế tự điều chỉnh hành vi sẽ hướng dẫn doanh nghiệp có hành động hợp lý.

[FONT=Times New Roman](8) TS. Phạm Duy Nghĩa, Giáo trình Luật kinh tế, Nxb. ĐHQG Hà Nội, năm 2006, tr. 24.

[FONT=Times New Roman](9) Xem thêm khoản 2, khoản 3 Điều 30; khoản 1 Điều 60 Luật Doanh nghiệp năm 2005.

[FONT=Times New Roman](10) Có hiệu lực kể từ ngày 15/11/2010.

[FONT=Times New Roman](11) Điều 6 Nghị định 102/2010/NĐ-CP ngày 01/10/2010 của Chính phủ.

[FONT=Times New Roman]