Phép biện chứng giữa phát triển kinh tế với bảo vệ môi trường sinh thái trong điều kiện nước ta hiện nay

Lời mở đầu

Con người từ khi sinh ra đến khi chết đi đều có nhu cầu thiết yếu nhu cầu được ăn nhu cầu ở sinh hoạt các nhu cầu đó muốn được đáp ứng thì con người phải sản xuất ra của cải vật chất mà vật chất lại không tự nhiên sinh ra mà vật chất lại là thế giới tự nhiên tồn tại xung quanh con người con người muốn tồn tại phát triển thì phải tác động vào giới tự nhiên cải tạo tự nhiên nhưng qua quá trình tác động vào tự nhiên lại nay sinh ra một vấn đề rằng là bản thân tự nhiên là một khối hoàn hảo thống nhất liên quan chặt trẽ đến nhau bao gồm nhiều yếu tố liên kết thành những mắt xich chặt chẽ nếu một trong những yếu tố mất đi sẽ gây ra phản ứng dây truyền đến các yếu tố khác gây mât cân bằng sinh thái dẫn đến những thảm hoạ thiên nhiên mà con người ngày nay đang phải chịu cướp đi sinh mạng con người cũng như thiệt hại về kinh tế mà con người đang phải chịu như: Sóng thần, lũ lụt, hiệu ứng nhà kính . đó là mặt trái của phát triển kinh tế mang lại là môi trường bị tàn phá.

Đó là mâu thuẫn căn bản nhất của phát triển kinh tế và môi trường

Mặc dù đó là hai mặt mâu thuẫn đối lập nhau nhưng mâu thuẫn đó nếu được giải quyết tốt sẽ là động lực để phát triển xã hội để giải quyết mâu thuẫn này thì cách tốt nhất là phát triển kinh tế đi đôi với bảo vệ môi trường đó là hướng phát triển bền lâu do đó em trọn đề tài: Phép biện chứng giữa phát triển kinh tế với bảo vệ môi trường sinh thái trong điều kiện nước ta hiện nay”

Phạm vi của đề tài là rất rộng, tuy nhiên trong phạm vi của một bài tiểu luận em chỉ xem xét, giải quyết một số vấn đề sau:

- Quan hệ phép biện chứng giữa phát triển kinh tế với bảo vệ mi trường sinh thái.

- Thực trạng phát triển kinh tế với môi trường sinh thái ở nước ta trong thời gian qua.

- Một số giải pháp kết hợp giữa mục tiêu kinh tế với bảo vệ môi trường sinh thái.

Với đề tài rộng và không đơn giản nhưng được sự hướng dẫn của PGS. TS - Đoàn Quang Thọ và nguồn tài liệu của trung tâm thư viện trường ĐH Kinh tế Quốc dân nên em đã hoàn thành được đề tài. Mặc dù vậy bài viết của em không tránh khỏi những sai sót và hạn chế. Rất mong được sự đóng góp ý kiến của các thầy cô giáo.

Em xin chân thành cảm ơn!

NỘI DUNG

I. QUAN HỆ PHÉP BIỆN CHỨNG GIỮA PHÁT TRIỂN KINH TẾ VỚI BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG SINH THÁI

1. Khái niệm cơ bản

1.1 Sự phát triển kinh tế

Sự phát triển kinh tế, thực chất đó là một quá trình lớn lên (hay tăng tiến ) về mọi mặt của nền kinh tế trong một thời kỳ nhất định. Trong đó, bao gồm cả sự tăng thêm về quy mô, sản lượng và sự tiến bộ về cơ cấu kinh tế- xã hội. Phát triển kinh tế là yếu tố cơ bản, quan trọng nhất của sự phát triển nói chung. Nhưng phát triển kinh tế không phải là mục đích tự thân và cũng không thể là vô hạn. Nó phải phục vụ, thúc đẩy mục tiêu chung của sự phát triển. Chúng ta không nên nhầm lẫn giữa “phát triển kinh tế “và “tăng trưởng kinh tế”. Bởi vì, tăng trưởng kinh tế, theo cách hiểu hiện đại thì đó là việc mở rộng sản lượng quốc gia tiềm năng của một nước, sự tăng lên không ngừng GNP tiềm năng thực. Như vậy, tăng trưởng kinh tế chưa phải là phát triển kinh tế. Tăng trưởng kinh tế, mặc dù rất quan trọng nhưng đó mới chỉ là điều kiện cần của phát triển kinh tế. Điều kiện đủ của phát triển kinh tế là trong quá trình tăng trưởng kinh tế phải bảo đảm được tính cân đối, tính hiệu quả, tính mục tiêu, và tăng trưởng kinh tế trước mắt phải bảo đảm tăng trưởng kinh tế trong tương lai.

1.2 Môi trường

Trên thế giới có nhiều định nghĩa về môi trường. Chương trình môi trường của UNEP định nghĩa: “ Môi trường là tập hợp các yếu tố vật lý, hoá học, sinh học, kinh tếiax hội, tác động lên từng cá thể hay cả cộng đồng”.

Theo từ điển Bách khoa Larouse, thì khái niệm môi trường: “ môi trường là tất cả những gì bao quanh chúng ta hoặc sinh vật. Nói cụ thể hơn, đó là các yếu tố tự nhiên và nhân tạo diễn ra trong không gian cụ thể, nơi đó có thể có sự sống hoặc không có sự sống. Các yếu tố đều chịu ảnh hưởng sâu sắc của những định luật vật lý, mang tính tổng quát hoặc chi tiết như luật hấp dẫn vũ trụ, năng lượng phát xạ, bảo tồn vật chất Trong đó hiện tượng hoá học và sinh học là những đặc thù cục bộ . Môi trường bao gồm tất cả những nhân tố tác động qua lại trực tiếp hoặc gián tiếp với sinh vật và quần xã sinh vật”.

Ngày nay, người ta đã thống nhất với nhau về định nghĩa: “môi trường là các yếu tố vật chất tự nhiên và nhân tạo, lý học, hoá học, sinh học cùng tồn tại trong một không gian bao quanh con người. Các yếu tố đó quan hệ mật thiết, tương tác lẫn nhau và tác động lên các cá thể sinh vật hay con người để cùng tồn tại và phát triển. Tổng hoà của các chiều hướng phát triển của từng nhân tố này quyết định chiều hướng phát triển của cá thể sinh vật của hệ sinh thái và của xã hội con người”.

1.3 Ô nhiễm môi trường

Ô nhiễm môi trường là hiện tượng suy giảm chất lượng môi trường quá một giới hạn cho phép, đi ngược lại mục đích sử dụng môi trường, ảnh hưởng đến sức khoẻ của con người và sinh vật.

1.4 Bảo vệ môi trường

Bảo vệ môi trường được hiểu là bao gồm những hoạt động, những việc làm trực tiếp, tạo điều kiện giữ cho môi trường trong lành sạch đẹp, cải thiện điều kiện vật chất, cải thiện điều kiện sống của con người, sinh vật ở trong đó, làm sức sống tốt hơn, duy trì cân bằng sinh thái, tăng đa dạng sinh học. Bảo vệ môi trường gồm các chính sách chủ trương, các chỉ thị nhằm ngăn chặn hậu quả xấu của con người đối với môi trường, các sự cố môi trường do con người và thiên nhiên gây ra. Bảo vệ môi trường bao hàm cả ý nghĩa sử dụng hợp lý tài nguyên thiên nhiên.

1.5 Kinh tế môi trường

Kinh tế môi trường là một khoa học thuộc môi trường học, kinh tế môi trường chuyên nghiên cứu các quy luật phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường. Nó đánh giá tầm quan trọng về mặt kinh tế của sự suy thoái môi trường, tìm nguyên nhân kinh tế gây nên sự suy thoái đó vá đưa ra các biện pháp kinh tế khả thi để làm chậm lại hay chấm dứt, thậm chí đảo ngược các quá trình suy thoái đó.

2. Quan hệ biện chứng giữa phát triển kinh tế với bảo vệ môi trường sinh thái ở Việt Nam

Vai trò của môi trường sinh thái ở những giai đoạn lịch sử khác nhau được thể hiện một cách khác nhau.

Ở trình độ mông muội, khi con người chỉ biết chủ yếu hái , lượm những sản phẩm có sẵn trong tự nhiên thì hầu như con người bị giới tự nhiên hoàn toàn thống trị. Cuộc sống của xã hội phụ thuộc chủ yếu vào môi trường tự nhiên.

Ở trình độ văn minh cao hơn, nhất là khi khoa học phát triển thì con người đã từng bước chế ngự được tự nhiên, biết khai thác tự nhiên phục vụ cho nhu cầu của mình. Nhiều ngành nghề được hình thành từ những điều kiện có sẵn của môi trường tự nhiên như: nông nghiệp, lâm nghiệp, ngư nghiệp, Song nhìn chung , môi trường tự nhiên vẫn giữ vai trò to lớn trong việc tổ chức , phân công lao động, phân bố lực lượng sản xuất và vẫn tạo điều kiện thuận lợi hoặc gây khó khăn cho quá trình sản xuất , do đó ảnh hưởng đến năng suất lao động, đến tốc độ phát triển của xã hội, và do đó ảnh hưởng đến quá trình phát triển kinh tế ở nước ta. Để có chủ trương , chính sách hợp lý cho sự nghiệp phát triển kinh tế , Đảng và nhà nước ta phải xác định được một số mâu thuẫn tiêu biểu:

- Sự tác động tích cực của xã hội vào tự nhiên thông qua quá trình lao động sản xuất: Trong quá trình lao động , con người một mặt khai thác những cái đã có sẵn trong tự nhiên , mặt khác tái tạo tự nhiên làm cho bộ mặt tự nhiên biến đổi:

Nếu con người tác động vào tự nhiên theo quy luật của nó để tái tạo lại tự nhiên thì bộ mặt tự nhiên ngày càng phong phú, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho sản xuất và đời sống của con người , hay nói cách khác là tạo điều kiện thuận lợi cho việc phát triển kinh tế