Mục lục

Mục lục 2

Lời nói đầu 4

Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển kinh tế tư nhân 8

1.1 Kinh tế tư nhân trong nền kinh tế thị trường 8

1.1.1 Một số vấn đề lý luận về sở hữu trong nền kinh tế chuyển đổi 8

1.1.2 Khái niệm kinh tế tư nhân 12

1.1.3 Vai trò của kinh tế tư nhân trong nền kinh tế thị trường 13

1.2 Phát triển kinh tế tư nhân ở một số nền kinh tế chuyển đổi 17

1.2.1 Kinh nghiệm của Hungary 17

1.2.2 Kinh nghiệm của Trung Quốc 23

1.2.3 Một số bài học rút ra cho Việt Nam 33

Chương 2: Thực trạng kinh tế tư nhân trong thời kỳ đổi mới ở Việt Nam 36

2.1 Chuyển biến nhận thức về vai trò của kinh tế tư nhân trong thời kỳ đổi mới 36

2.1.1 Quá trình phát triển kinh tế tư nhân trước thời kỳ đổi mới 36

2.1.2 Chính sách phát triển kinh tế tư nhân trong thời kỳ đổi mới 38

2.2. Kinh tế tư nhân trong thời kỳ đổi mới ở Việt Nam 46

2.2.1 Thực trạng kinh tế tư nhân giai đoạn 1986 - 2000 46

2.2.2 Tình hình kinh tế tư nhân từ năm 2000 đến nay 59

2.2.3 Đánh giá chung 64

Chương 3: Một số kiến nghị về phát triển khu vực kinh tế tư nhân ở Việt Nam hiện nay 87

3.1 Phát triển khu vực kinh tế tư nhân trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế và khu vực. 87

3.1.1 Các cam kết của Việt Nam trong quá trình hội nhập và toàn cầu hoá 87

3.1.2 Những thách thức đối với khu vực kinh tế tư nhân ở Việt Nam. 88

3.2 Quan điểm phát triển kinh tế tư nhân ở Việt Nam 89

3.2.1 Quan điểm chỉ đạo về phát triển khu vực kinh tế tư nhân 89

3.2.2 Mục tiêu và nhiệm vụ về phát triển khu vực kinh tế tư nhân 91

3.3 Một số kiến nghị cụ thể 92

3.3.1 Những thay đổi về nhận thức 92

3.3.2 Thay đổi quan niệm xã hội về nghề nghiệp và địa vị xã hội 96

3.3.3 Xây dựng chiến lược, quy hoạch, kế hoạch cùng với cơ chế, chính sách để định hướng, dẫn dắt sự phát triển của kinh tế tư nhân 97

3.3.4 Tiếp tục xây dựng và hoàn thiện hệ thống các văn bản pháp luật 98

3.3.5 Bổ sung, sửa đổi một số cơ chế, chính sách 99

3.3.6 Tiếp tục hoàn thiện tổ chức quản lý của Nhà nước 105

3.3.7 Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng 105

Kết luận 107

Phụ lục A: Một số số liệu về kinh tế tư nhân của Trung Quốc 109

Phụ lục B: Một số số liệu về kinh tế tư nhân của Việt Nam 113

Tài liệu tham khảo 118

Lời nói đầu

I. Tính cấp thiết của đề tài

Trong quá trình chuyển đổi nền kinh tế ở Việt Nam, các thành phần kinh tế ngoài quốc doanh nói chung và thành phần kinh tế dựa trên sở hữu tư nhân và sở hữu cá thể về tư liệu sản xuất nói riêng đã được khuyến khích phát triển. Do vậy, chỉ trong vòng hơn 10 năm, khu vực kinh tế tư nhân đã khẳng định vai trò quan trọng của mình trong phát triển kinh tế quốc dân. Kinh tế tư nhân đã phát triển rộng khắp trong cả nước, góp phần quan trọng vào phát triển kinh tế, huy động các nguồn lực vào sản xuất kinh doanh, tạo thêm nhiều việc làm, cải thiện đời sống nhân dân, tăng tích luỹ, góp phần giữ vững ổn định chính trị – xã hội. Nhưng sự phát triển của khu vực kinh tế tư nhân trong nước là quá trình diễn ra rất chậm chạp. Điều này một phần do môi trường kinh doanh và chính sách kinh tế vẫn tiếp tục có thiên hướng ưu ái hơn đối với khu vực kinh tế nhà nước. Trong một vài năm gần đây, Việt Nam đã có sự nỗ lực đáng kể nhằm hoàn thiện môi trường pháp lý và kinh doanh cho khu vực kinh tế tư nhân, do đó đã góp phần thúc đẩy phát triển khu vực tư nhân trong nước. Tuy nhiên, thực tế cho thấy khu vực kinh tế tư nhân của Việt Nam vẫn còn nhiều hạn chế, yếu kém: phần lớn có quy mô nhỏ, vốn ít, công nghệ sản xuất lạc hậu, trình độ quản lý yếu kém, hiệu quả và sức cạnh tranh yếu, ít đầu tư vào lĩnh vực sản xuất . Do vậy, việc nghiên cứu thực trạng kinh tế tư nhân để tìm ra những giải pháp phát triển khu vực này là một vấn đề cấp thiết. Vì thế, tôi đã chọn đề tài “Kinh tế tư nhân Việt Nam: Thực trạng và giải pháp” cho luận văn cao học của tôi.

II. Mục tiêu và phạm vi nghiên cứu của đề tài

Mục tiêu: Xem xét thực trạng phát triển của khu vực kinh tế tư nhân ở Việt Nam trong thời kỳ đổi mới, trên cơ sở đó kiến nghị các biện pháp sửa đổi chính sách nhằm tạo ra một môi trường kinh doanh định hướng thị trường, từ đó thúc đẩy phát triển khu vực kinh tế tư nhân ở Việt Nam.

Phạm vi: Thực trạng phát triển kinh tế tư nhân ở Việt Nam có thể được nhìn nhận dưới nhiều góc độ khác nhau. Tuy nhiên, đề tài giới hạn phân tích thực trạng của khu vực kinh tế tư nhân ở các khía cạnh như số lượng doanh nghiệp, số vốn đăng ký và thực hiện, vai trò và những đóng góp của khu vực kinh tế tư nhân trong nền kinh tế và tình hình các cơ sở sản xuất, kinh doanh tư nhân nói chung. Ngoài ra, những số liệu và những phân tích, đánh giá trong đề tài về khu vực kinh tế tư nhân được giới hạn đối với các doanh nghiệp trong nước trừ bộ phận kinh tế phi nông nghiệp ngoài quốc doanh. Khu vực này bao gồm các hộ sản xuất kinh doanh cá thể, doanh nghiệp tư nhân, công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty cổ phần, công ty hợp danh và không bao gồm bộ phận kinh tế nông nghiệp ngoài quốc doanh.

III. Phương pháp nghiên cứu

Luận văn vận dụng các phương pháp duy vật biện chứng, phương pháp duy vật lịch sử của Chủ nghĩa Mác – Lê nin và các phương pháp nghiên cứu khoa học khác như tổng hợp, phân tích, thống kê, so sánh vv . dựa trên các nguồn tài liệu thu thập được về kinh tế tư nhân.

IV. Tình hình nghiên cứu

Phát triển kinh tế tư nhân là một vấn đề nổi cộm trong quá trình chuyển đổi kinh tế ở Việt Nam. Trong thời kỳ kế hoạch hoá tập trung, mô hình kinh tế xoá bỏ kinh tế tư nhân, cá thể, tập thể hoá mọi hoạt động kinh tế đã đưa đất nước lâm vào cuộc khủng hoảng kinh tế – xã hội từ cuối những năm 70. Do vậy, trong quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế thị trường, việc đề cao vai trò của kinh tế tư nhân được đặc biệt quan tâm. Đã có rất nhiều công trình nghiên cứu về kinh tế tư nhân dưới dạng đề tài nghiên cứu khoa học, luận án, bài báo . Ví dụ như:

1. MPDF, 1997: Khu vực kinh tế tư nhân mới nổi lên và sự nghiệp công nghiệp hoá ở Việt Nam.

2. GS. Trần Ngọc Hiên: “Chính sách phát triển thành phần kinh tế tư bản tư nhân theo định hướng XHCN (đến năm 2010)”. Hà Nội, tháng 1 năm 1999.

3. TS. Trần Tiến Cường: “Phân tích sự tác động qua lại giữa cải cách doanh nghiệp nhà nước và phát triển kinh tế ngoài quốc doanh ở Việt Nam”. Bộ Kế hoạch và Đầu tư, 2000.

4. Nguyễn Văn Hưởng: “Phân tích các chính sách và biện pháp hỗ trợ đầu tư theo luật khuyến khích đầu tư trong nước đối với khu vực kinh tế ngoài quốc doanh”. Bộ Kế hoạch và Đầu tư, tháng 2 năm 2001.

5. CIEM-JIBIC: Kỷ yếu Hội thảo "Sự phát triển khu vực kinh tế tư nhân: rào cản pháp lý và giải pháp”, tháng 2 năm 2001.

6. Trần Ngọc Bút: “Phát triển kinh tế tư nhân định hướng xã hội chủ nghĩa”. Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, 2002.

Những bài viết này đề cập tới nhiều khía cạnh khác nhau trong phát triển kinh tế tư nhân ở Việt Nam. Tuy nhiên, việc nghiên cứu sâu và cập nhật về thực trạng phát triển kinh tế tư nhân ở Việt Nam cùng với những so sánh và bài học kinh nghiệm từ các nền kinh tế chuyển đổi vẫn luôn luôn cần thiết và mang tính thời sự đối với phát triển kinh tế Việt Nam hiện nay. Chính vì vậy, tôi đã chọn đề tài cho luận văn cao học của mình là “Kinh tế tư nhân Việt Nam: thực trạng và giải pháp”.

V. Dự kiến đóng góp

Trên cơ sở những bài học kinh nghiệm về phát triển kinh tế tư nhân ở các nền kinh tế chuyển đổi và những phân tích, đánh giá về thực trạng khu vực kinh tế tư nhân Việt Nam, luận văn sẽ trình bày quan điểm về phát triển kinh tế tư nhân ở Việt Nam và kiến nghị một số giải pháp nhằm thúc đẩy phát triển khu vực kinh tế này, đặc biệt trong bối cảnh toàn cầu hoá và hội nhập kinh tế quốc tế.

VI. Nội dung đề tài

Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và Phụ lục, luận văn được bố cục trong 3 chương:

Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển kinh tế tư nhân

Trong chương này, luận văn sẽ tập trung trình bày cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển kinh tế tư nhân. Cụ thể là: vấn đề lý luận về sở hữu, khái niệm và vai trò của kinh tế tư nhân trong nền kinh tế thị trường và kinh nghiệm phát triển kinh tế tư nhân ở các nền kinh tế chuyển đổi là Hungary và Trung Quốc.

Chương 2: Thực trạng kinh tế tư nhân trong thời kỳ đổi mới ở Việt Nam

Trong chương này, luận văn phân tích thực trạng kinh tế tư nhân ở Việt Nam trong thời kỳ đổi mới. Trong đó, luận văn trình bày tiến trình chính sách đối với phát triển kinh tế tư nhân, phân tích và đánh giá tình hình phát triển kinh tế tư nhân ở Việt Nam trong thời kỳ đổi mới.

Chương 3: Một số kiến nghị về phát triển khu vực kinh tế tư nhân ở Việt Nam hiện nay

Trong chương này, luận văn trình bày bối cảnh phát triển khu vực kinh tế tư nhân, nêu những quan điểm về phát triển khu vực này, trên cơ sở đó đưa ra một số giải pháp kiến nghị nhằm thúc đẩy phát triển khu vực kinh tế tư nhân ở Việt Nam