NGND TRỊNH TRÚC LÂMGS – TS KH NGUYỄN VĂN HỘỨNG XỬ SƯ PHẠMNHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘILỜI NÓI ĐẦUĐể nâng cao năng lực sư phạm cho giáo viên, việc đi sâu tìm hiểu những tri thứcsư phạm là rất cần thiết, đặc biệt là hệ thống những tri thức và kỹ năng giao tiếp sưphạm trong hoạt động thường nhật của người giáo viên. Ở nước ta đã không ít các tácgiả đề cập tới vấn đề này, từ các sách giáo khoa giảng dạy ở các bậc học(1) cho đếnsách chuyên khảo và cả những cuốn sách mang tính ứng dụng trong các lĩnh vực hoạtđộng nghề nghiệp khác nhau(2).Tuy nhiên, do tính chất đặc biệt đa dạng và tế nhị trong hoạt động giao tiếp, mỗicuốn sách vẫn chỉ bao gồm một phần nhỏ trong tri thức và các kỹ năng có liên quantới vấn đề. Cho dù như vầy, song trong thực tế, mỗi cuốn sách đã bổ sung thêm khảnăng tư1duy sư phạm, tạo ra nhiều cơ sở khoa học cho các hoạt động thực tiễn củangười làm công tác giáo dục. Với ý nghĩa đó của sự tìm kiếm, chúng tôi cũng cô gắngđưa ra một hệ thống kiến thức sư phạm về một bộ phận của hoạt động giao tiếp giữachủ thể (giáo viên) với một chủ thể khác (học sinh) trong quá trình giải quyết các tìnhhuống sư phạm, đó là hoạt động ứng xử. Những vấn đề mà chúng tôi đề cập tới trongcuốn sách sẽ không đi sâu tìm hiểu các cơ sở triết học, tâm lý học hoạt động ứng xửmà chủ yếu sẽ tập trung làm sáng tỏ bản chất của ứng xử trong giao tiếp giữa thầy vàtrò theo quan điểm hoạt đông và giáo dục, đồng thời cũng chỉ ra một số khó khăn màgiáo viên thường gặp phải khi giải quyết các tình huống sư phạm trong hoạt động ứngxử. Do giới hạn về kinh nghiệm, chúng tôi chỉ đề cập tới ứng xử sư phạm trong nhàtrường PTTH, giữa thầy và trò trong hoạt động giáo dục và giáo dưỡng ở trường học.Chắc chắn trong quá trình biên soạn cuốn sách, chúng tôi không tránh khỏi nhữngkhiếm khuyết về nội dung và hình thể tập thể tác giả chúng tôi mong được các bạn đọcvà đồng nghiệp góp ý chúng tôi xin chân thành cảm ơn.PGS - TSKH Nguyễn Văn HộNGND PGS - TSKH Trịnh Trúc Lâm(1) Giao tiếp sư phạm. PGS.PTS Ngô Công Hoàn - PGS. PTS Hoàng Anh (Giáo trình đàotạo giáo viên THCS Hệ CĐSP). NXB GD - 1998.(2)  Giao  tiếp  và  ứng  xử  sư  phạm.  Ngô  Công  Hoàn  (dùng  cho  GV  mầm  non).  ĐHSP  -ĐHQG Hà Nội - 1997; Tâm lý học ứng xử Lê Thị Bằng - Hải Vang, NXB GD - 1997.2Phần I:GIAO TIẾP VÀ ỨNG XỬ3I. KHÁI NIỆM VỀ GIAO TIẾPTrong cuộc sống, con người có nhiều nhu cầu hoạt động để tồn tại và phát triển.Có những nhu cầu mang tính sinh tồn như ăn, ở, sinh nở.v.v... song có những nhu cầuvượt ra khỏi tính bản năng của động vật đó là nhu cầu giao tiếp. Đành rằng ở động vậtcao cấp, hành động giao tiếp vẫn tồn tại (nhu cầu sống với cha mẹ, bầy đàn), song chấtlượng giao tiếp và phạm vi giao tiếp thì không một loài động vật nào có thể so sánhvới con người. Để có được sự khác biệt này trong giao tiếp người khi so sánh với độngvật là nhờ vào kết quả của sự phát triển xã hội. Con người trong quá trình hoàn thiệnmình, một mặt phải thích ứng dần với tính đa dạng, phong phú và phức tạp của tựnhiên, mặt khác để có thể tồn tại và phát triển, phải có sự liên kết giữa các cá thể theonhững chuẩn mực nhất định, chính trong quá trình liên kết này đã tạo nên tính xã hộicủa con người. Do đó có thể nói, cùng với lao động, hoạt động giao tiếp được coi làmột trong những đặc trưng nổi bật, cơ bản tạo nên tính người, phản...