- Một ông già da trắng và một thằng bé da màu. Một cuộc tình cấm kỵ trong sa mạc hoang vu? Một cơn ác mộng loạn luân trên đồi gió hú? Một mối căm thù khôn nguôi giữa hai dân tộc? Bức xúc tình dục để làm ẩn dụ cho thuộc địa? Hay chỉ là một bài thơ tình thù rực rỡ, một giấc mơ phiêu lưu, một chuyện tình dị thường, dị chủng trong một vườn địa đàng hoang sơ, một luận án về sức mạnh của ngôn từ, trong đầu một gã da trắng?
CỐT TRUYỆN: Một tướng về hưu xa nhân loại và thế giới, hay chính xác hơn, một tá về chiều, cô đơn, dưới một mái nhà hoang liêu. Ngài đại tá không chờ thư, mà chỉ đợi chờ, suốt đời, một thiên thần da màu bé bỏng sẽ mang tình yêu chân chất tới hiến dâng. Cuối cùng thiên thần cũng đã tới, trong một đêm trăng: một chú nhỏ quê mùa, mồ côi, cô đơn, ngây thơ, man dại. Một nhà thơ, một nghệ nhân, một thiên thần chỉ có đôi cánh mỏng vạn dặm dưới gót chân du tử lang thang. Và lòng căm thù người da trắng trong quả tim non, để trao tặng. Phần còn lại là lịch sử và định mệnh. Mà cũng có thể chỉ là mộng mơ thôi! Như Emily Brontë, cô con gái hiền từ của một vị linh mục, đã mơ mộng để viết Đồi gió hú. Ông già đôi khi chỉ là một đứa con nít, thằng bé thì có khi lại nghiêm chỉnh hơn người lớn. “Những giọt máu của người đàn ông đó cũng là những giọt máu của tôi, dù tôi không dám thú nhận nó là máu huyết của tôi tới mức độ nào... Đối với ông già ấy, có phải tôi chỉ là một giấc mơ đến từ một quá khứ rất xa xăm”, thằng bé viết.
HUYỀN THOẠI: Vào khoảng đầu thập niên 50, vài nhà văn, nhà thơ được ưu ái của nước Pháp, như André Gide, René Étiemble, Yves Bonnefoy... thỉnh thoảng có nhận được vài tập sách nhỏ, rất lạ lùng, với nhan đề chung LE VIEILLARD ET L’ENFANT (Ông già và thằng bé). Các tập này, in trên giấy màu và đầy những chỗ gạch xoá sửa chữa, đều ghi tên tác giả là Abdallah Chaamba, và được gởi đi từ vùng sa mạc Bắc Phi. Nhà văn André Gide cảm thấy “một niềm vui sướng tột đỉnh và lạ kỳ” khi ông đọc đi đọc lại các trang viết đó. Tác giả hình như là một cậu bé người Angiêri hay Marốc, mới tập viết tiếng Pháp, do đó văn chương đôi khi vụng về, nhưng cũng nhờ vậy mà thêm thi vị. Cuối cùng, trong năm 1954, nhà Minuit đã thâu gom các tập đó lại và in chung thành một cuốn tiểu thuyết mang cùng tựa đề, với khổ lớn, 272 trang.
SỰ THẬT: Năm 1963, nhà Minuit tái bản cuốn tiểu thuyết này với khổ nhỏ, gồm một bài dẫn nhập — “ZIRARA” — do chính tay tác giả viết, và bốn chương. Ấn bản mới này được cả thảy là 84 trang, ghi tên tác giả đã được sửa đổi lại như sau: FRANÇOIS AUGIÉRAS (ABDALLAH CHAAMBA). Bởi lẽ tác giả cuốn tiểu thuyết này thật ra là một người Pháp, sinh năm 1925 tại Rochester, Mỹ. Mẹ ông là người Ba-lan. Người cha đã đem gia đình sang Mỹ để dạy nhạc tại trường Eastman ở Rochester (New York), và đột ngột qua đời năm 1925. Sự rút ngắn cuốn tiểu thuyết đầu tay đã được tác giả giải thích minh bạch trong lời tựa. [Tiếc thay, vì trong ấn bản đầu tiên của nhà Minuit có nhiều đoạn về các đồn lính Pháp trong sa mạc và các sinh hoạt của thổ dân rất hấp dẫn. Tôi đã mua ấn bản đầu tiên này (giá hạ) ở tiệm sách Xuân Thu năm 1958-59, sau có thuê đóng bìa cứng để mang theo ra hải ngoại]. Ông đại tá và trang trại / viện bảo tàng có thật. Ông này là bác ruột của Augiéras mà cũng là một bạn thân của tướng de Gaulle
“Ngài Đại Tướng” trong Ông già và thằng bé. Tướng de Gaulle có tới thăm viện bảo tàng một lần. Cậu bé trong tiểu thuyết chính là tác giả, nhưng “bé” đã hai mươi tuổi khi đến El Goléa (1945) sống với bác để tìm một liên hệ cha con và tình dục trong dịp nghỉ phép ba tháng (năm 1944 Auriégas đăng lính hải quân và được gởi sang Bắc Phi). Tất nhiên, đời sống thật chỉ được sử dụng vài phần, chỉ là cái cớ để khai sinh một tác phẩm văn chương thai nghén trước đó. Nếu mượn lời Proust để nói, thì cái tôi sáng tạo là cái tôi tinh tuý, thầm kín của Augiéras, khác hẳn cái tôi đời thường. Ngoài đời, người bác của Augiéras thật ra rất tốt, thỉnh thoảng có gởi tiền về cho người em dâu mẹ goá con côi ở Paris. François Augiéras có thư từ qua lại với André Gide, trong năm 1950 có được gặp mặt nhà văn tên tuổi này một lần ở Taormina, vài phút, ngay trước khách sạn Gide đã thuê phòng. Ông già và thằng bé được đánh giá là tác phẩm độc đáo nhứt của François Augiéras và là hình mẫu của những tác phẩm sau. Có người đã đọc nó như một ẩn dụ về đạo Thiên Chúa: Thượng Đế và Giêsu, cha và con, chỉ là một người duy nhất, và Thượng Đế đã đóng đinh / đã để mặc cho loài người đóng đinh đứa con yêu quý của mình. Năm 34 tuổi (1960), François Augiéras, một người đồng tính luyến ái, lập gia đình với một cô em họ 17 tuổi, và bị người vợ này ly dị năm 1967. Ông mất ngày 18 tháng 12, năm 1971 ở Périgueux (Pháp), trong sự cô đơn, túng thiếu. Chỉ có ba người bạn thân tiễn đưa ông đến nơi an nghỉ cuối cùng. Tới nay (1984) nơi chôn cất ông vẫn của ông vẫn chưa có bia mộ.[1] TÁC PHẨM: Le vieillard et l’enfant, 1954; Le voyage des morts, 1959; L’apprenti sorcier, 1964; Un vovage au mont Athos, 1970; Une adolescence au temps du Maréchal, 1968; Les Noces avec l'Occident, thơ văn xuôi, 1981; Domme ou L’essai d’occupation, 1982; Les Barbares d'Occident, 1990... v.v, và nhiều bức tranh giá trị dù chỉ sử dụng chất liệu thô sơ, phần lớn với kỹ thuật tranh thờ (icon) vẽ trên nền vàng kim đã học hỏi với các tu sĩ Hy Lạp trên núi Athos trong một chuyến viếng thăm vào năm 1956.[2]
