Trước khi đi vào tìm hiểu ruộng đất tư hữu thời Lý-Trần ta tìm hiểu thế nào là “ruộng đất tư hữu”.

Ăng ghen viết “Quyền sở hữu tự do và hoàn toàn về ruộng đất không những chỉ có nghĩa là có thể chiếm hữu ruộng đất một cách không điều kiện hay không bị hạn chế gì, mà cũng còn có nghĩa là có thể đem nhượng nó đi”

Lê nin nói “Tự do chân chính của loại chế độ tư hữư (ruộng đất nhỏ) ấy, không có tự do mua bán ruộng đất thì không thể được” . Từ những quan điểm trên ta nhận thấy mua bán ruộng đất là một tiêu chuẩn của quyền tư hữu ruộng đất. Tuy nhiên cũng phải đặt những quan điểm trên trong một hoàn cảnh lịch sử cụ thể. Bởi vì theo Mac “Trong mỗi thời đại lịch sử, chế độ tư hữu đ• phát triển một cách khác và trong một loạt những quan hệ x• hội hoàn toàn khác”. Vì vậy có thể ở mỗi thời đại lịch sử khác quan niệm, tính chất của ruộng đất tư hữu cũng có mang những nét không tương đồng. Câu nói của Ăng ghen nói về giai đoạn tan r• của x• hội thị tộc. Câu nói của Lênin nói về giai đoạn tư bản chủ nghĩa. Vởy đặt quan điểm trên về tư hữu ruộng đất trong lịch sử phong kiến Việt Nam thì cí đúng không. Theo Phan THị Tâm – Hà Văn Trấn trong bài viết “Vài nhận xét về ruộng đất tư hữu ở Việt Nam thời Lý – Trần đăng trên tạp chí nghiên cứu lịch sử số 52-1964 thì tiêu chuẩn mua bán ruộng đất, tiêu chuẩn của quyền tư hữu ruộng đất là mua bán ruộng đất “có thể áp dụng cho thời kỳ phong kiến Việt Nam”. Tất nhiên ở đây, chúng ta quan niệm tư hữu ruộng đất không phải là tự do tuyệt đối như trong thời kỳ cận đại”.

Để làm rõ khái niệm về tư hữu ruộng đất mà ta đ• bàn ở trên. Sau đây, tôi xin trích dẫn quan điểm của nhà sử học Trương Hữu Quýnh về vấn đề ruộng đất giả định nào đó đối với một bộ phận ruộng đất nhất định, do đó, có quyền thu hoạch toàn bộ sản phẩm của lao động mà mình bỏ ra trên bộ phận ruộng đất đó hoặc một phần sản phẩm của nó nếu đem nó phát cả cho người khác. Dĩ nhiên nhân vật đó có thể phải nộp bớt một phần sản phẩm của nó nếu đem nó phát canh cho người khác. Dĩ nhiên, nhân vật đó có thể phải nộp bớt một phần nhỏ sản phẩm với tư cách thức cho nhà nước, nếu sự việc diễn ra trong hoàn cảnh một quốc gia có chính quyền. ở đây, trong x• hội trung đại, có một nhà nước trung ương tập quyền bên trên, chế độ tư hữu tư nhân, như Mác nói, còn nhiều “tạp chất” và bị bao bởi một cái “mạng che chính trị – x• hội ” do đó phải chịu một sự hạn chế nhất định. Nhà nước quân chủ chuyên chế với tư cách người đại diện của cả nước, có thể có một số quyền hạn nhất định đối với toàn bộ ruộng đất trong nước, nhất là khi mà tư tưởng pháp lý chứ phát triển.