VẬN DỤNG TƯ TƯỞNG NHÂN QUẢ CỦA PHẬT GIÁO QUA CÁC

CÂU CHUYỆN CỔ TÍCH VIỆT NAM ĐỂ ĐỊNH HƯỚNG GIÁO DỤC VĂN

HÓA ỨNG XỬ CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG HIỆN NAY

APPLYING THE CAUSE AND EFFECT LAW IDEA OF BUDDISM EMBEDDED IN

VIETNAMESE FAIRY TALES TO ORIENT CULTURAL AND BEHAVIOURAL

EDUCATION FOR HIGH SCHOOL STUDENTS

SVTH: Nguyễn Thị Thảo

Lớp 06SGC, Khoa Giáo dục Chính trị, Trường Đại học Sư Phạm

GVHD: Lê Hữu Ái

Khoa Lý luận Chính trị, Trường Đại học Kinh Tế

TÓM TẮT

Với ảnh hưởng từ tư tưởng Nhân quả của Phật giáo trong các câu chuyện cổ tích Việt

Nam, chúng ta có thể định hướng giáo dục văn hóa ứng xử cho học sinh trung học phổ thông hiện

nay một số nội dung: lòng nhân ái và chia sẻ; tinh thần nhân văn, hướng thiện; lòng vị tha và

khoan dung; tinh thần đoàn kết hợp tác trong lao động và học tập, giúp các em hoàn thiện nhân

cách của mình.

ABSTACT

With the influence of the cause and effect law of Buddism embedded in Vietnamese fairy

tales, we can orient the behavioural education for high school students in some aspects: humanity

and sharing spirit, inclination to the good, forgiveness and toleration, solidarity in studying and

working. These virtues can help students to perfect their personality.

1. MỞ ĐẦU

Hiện nay, không khó để chúng ta nhận ra những dấu hiệu suy thoái về văn hóa,

nhất là văn hóa ứng xử trong cộng đồng dân cư. Nó là hệ quả của lối sống gấp, lối sống

hưởng thụ của nền kinh tế thị trường. Xét về mặt lịch sử, trong mỗi chặng đường phát triển

của đất nước, Phật giáo đã hòa vào lòng dân tộc, dung hợp với tín ngưỡng bản địa cùng với

các tư tưởng khác tham gia vào việc xây dựng và bảo vệ đất nước. Từ đó, hình thành cho

mình một nền văn hóa phong phú, sinh động đậm đà bản sắc dân tộc. Một trong những triết

lý ảnh hưởng lớn đến đời sống văn hóa của người Việt là triết lý Nhân quả. Người Việt

Nam vẫn thường nói: “Gieo nhân nào gặp quả ấy” và luôn tin ở hiền sẽ gặp lành, gieo gió

ắt gặp bão, vì họ giàu thiện tâm và chịu ảnh hưởng sâu sắc từ thuyết Nhân quả của nhà

Phật.

Ảnh hưởng từ tư tưởng Nhân quả của Phật giáo đến nhân sinh quan người Việt

được biểu hiện trước hết trong những câu chuyện cổ tích, bởi nó phản ánh nhiều mặt đời

sống tinh thần của nhân dân ta suốt hàng nghìn năm lịch sử của dân tộc. Đó là, sản phẩm

sáng tạo của quần chúng nhân dân, chủ yếu là những tầng lớp bình dân trong xã hội. Vì

thế, trước hết, nó đề cập đến cách đối nhân xử thế của con người trong cuộc sống đời

thường. “Người làm thiện, gặt tốt. Kẻ gây tội, quả xấu” – triết lý của nhà Phật hay “thiện

giả thiện báo, ác giả ác báo” – nhân sinh quan của ông cha là những bài học cùng chung

âm hưởng được gửi gắm trong các câu chuyện cổ tích Việt Nam đã thấm nhuần trong tâm

hồn con trẻ, đặc biệt là ở cách ứng xử trong đời sống hằng ngày.

2. NỘI DUNG

2.1. Tư tưởng Nhân quả của Phật giáo

2.1.1. Vài nét về lịch sử hình thành Phật giáo

a. Tiểu sử Phật Thích Ca

Đức Phật Thích Ca nguyên tên là Tất Đạt Đa, sinh vào ngày mùng 8 tháng 4 năm

263 trước Tây lịch. Ngài là Hoàng tử con vua Tịnh Phạn và hoàng hậu Ma Da. Năm 29

tuổi Ngài xuất gia và đã chứng được đạo quả Vô Thượng Đại Bồ Đề, hiệu là Thích Ca

Mâu Ni vào năm Thái tử 35 tuổi.

b. Quá trình hình thành và phát triển của Phật giáo

Từ khi hình thành đến khi Đức Phật nhập niết bàn, Phật giáo đã trải qua 4 kì kết tập

với sự phân phái diễn ra ngày càng mạnh mẽ. Song song với sự phân phái, Phật giáo không

ngừng phát triển và được truyền bá rộng rãi ra bên ngoài trong đó có đất nước Việt Nam

chúng ta. Một trong những giáo lý góp phần làm cho sức sống của đạo Phật trường tồn và

có ảnh hưởng mạnh mẽ ra bên ngoài đó chính là giáo lý Nhân quả.

2.1.2. Nội dung cơ bản về thuyết Nhân quả của Phật giáo

a. Khái niệm thuyết Nhân quả

Mỗi tôn giáo, mỗi học thuyết nói chung đều có những quan niệm khác nhau về

thuyết Nhân quả. Giáo lý Phật giáo cho rằng: nhân là nguyên nhân, quả là kết quả. Trong

thế giới tương quan của hiện tượng, mỗi hiện hữu đều có nguyên nhân của nó. Nguyên

nhân của sự có mặt của các hiện hữu gọi là nhân và hiện hữu gọi là quả. Mỗi hiên tượng

vừa là kết quả vừa là nguyên nhân Tương quan Nhân quả ấy gọi là tương quan duyên

sinh.

b. Nội dung thuyết Nhân quả

Nhân thế nào thì quả thế ấy: Một người chủ nông trại nọ muốn mình thu hoạch

được nhiều đậu thì tất nhiên phải gieo trồng hạt giống đậu.

Một nhân không thể sinh ra quả: Sự vật trong vũ trụ nầy đều là sự tổ hợp của nhiều

nhân duyên. Cho nên không có một nhân nào, có thể tự tác thành kết quả được, nếu không

có sự giúp đỡ của nhiều nhân khác.

Trong nhân có quả, trong quả có nhân: Trong nhân đã có sẵn mầm giống của quả.

Mỗi vật, vì thế, đều có thể gọi là nhân hay quả được: đối với quá khứ, thì nó là quả, nhưng

đối với tương lai thì nó là nhân. Nhân và quả là sự tiếp nối và đắp đổi cho nhau.

Sự chuyển biến từ nhân thành quả có lúc nhanh nhưng cũng có lúc chậm, chứ

không phải bao giờ cũng đồng nhất trong một khoảng thời gian nhất định. Vì thế, các nhà

nghiên cứu đã phân loại Nhân quả thành Nhân quả đồng thời và Nhân quả khác thời.

2.1.3. Ảnh hưởng của thuyết Nhân quả trong nhân sinh quan người Việt

a. Quá trình Phật giáo du nhập vào Việt Nam

Đạo Phật được truyền bá vào nước ta rất sớm, từ đầu công nguyên. “Công lao lú