MỞ ĐẦU

Nghiên cứu lạm phát cần được hiểu và phân biệt rõ giữa lạm phát cơ bản và lạm phát theo chỉ số tăng giá hàng tiêu dùng - CPI. Lạm phát cơ bản là chỉ số lạm phát được Ngân hàng Trung ương các nước trên thế giới thường sử dụng để điều hành chính sách tiền tệ. Đó là chỉ số lạm phát đã được điều chỉnh sau khi loại bỏ bớt các yếu tố gây sức ép bên "cầu" cùng với những trông chờ kỳ vọng vào tương lai và loại bỏ những biến động lớn gây sốc bên "cung" vì các yếu tố này chỉ gây thay đổi tạm thời mức giá và sẽ biến mất sau đó mà không tạo ra được xu hướng của lạm phát về cơ bản và lâu dài. Trong thực tế chỉ số CPI không thể đo lạm phát chính xác, bởi vì nó bị tác động của một số yếu tố gây sai lệch rổ hàng hoá được quy định trước. Theo một nghiên cứu tại Mỹ: (Boskin và cộng sự - 1995) dự báo lạm phát theo CPI thường cao hơn lạm phát cơ bản trung bình là 1,1%.

Cũng từ phương pháp tính lạm phát đã giải thích cho một thực tế là tại sao trên thị trường thế giới, giá dầu mỏ, sắt thép, gạo, cà phê, cao su, đường, bông, nguyên liệu nhựa, phân bón,…; tỷ giá giữa đô la Mỹ, Euro, yên Nhật, ... nhiều khi biến động lớn và thất thường, nhưng chỉ số lạm phát của các nước vẫn ổn định! Lý do giải thích cho vấn đề này là phương pháp tính chỉ số lạm phát của các nước khác với Việt Nam và một số quốc gia trong khu vực khi chọn chỉ số CPI. Một là Các nước đó thường loại trừ giá lương thực, dầu mỏ ra khi tính toán,...; Hai là, giá đó là giá giao dịch mua buôn, bán buôn trên thị trường hàng hoá của các nhà kinh doanh, còn giá bán lẻ cho người tiêu dùng đối với nhiều mặt hàng thì vẫn ổn định; Ba là, các mặt hàng đó chiếm tỷ trọng nhỏ trong các nhóm hàng hoá và dịch vụ tính CPI.

Ở Việt Nam theo phương pháp tính CPI hiện nay, giá cả của nhóm hàng lương thực – thực phẩm chiếm quyền số lớn nhất, tới 47,9% trong rổ hàng hoá tính CPI. Trong các năm trước đây, mặc dù nhiều nhóm mặt hàng khác có biến động tăng đáng kể, nhưng nhóm mặt hàng lương thực, thực phẩm, nhất là giá lúa gạo, giá cao su, cà phê, hạt điều, thịt lợn, rau hoa quả,… biến động thất thường. Trong các năm 1991, 1993, 1994, 1998,... giá lương thực và thực phẩm tăng rất cao, kèm theo đó là chỉ số giá chung cũng tăng cao. Ngược lại, trong các năm 1997, 1999, 2000,...các mặt hàng lương thực, thực phẩm có giá bán giảm thấp, khó tiêu thụ, nên đã làm cho CPI ở mức rất thấp, thậm chí là âm. Nhưng năm 2004 nhóm mặt hàng này đã tăng tới …%; trong đó giá lương thực tăng …% và giá thực phẩm tăng …%, đã tác động mạnh làm gia tăng cao chỉ số CPI nói chung. Do đó nếu loại bớt được sự tăng giá đột biến gây những cú sốc trong tính toán, thì rõ ràng chỉ số lạm phát không cao như đã công bố.