Lời mở đầu

V.I.Lênin là người Mac-Xit đầu tiên đã có công nghiên cứu sâu sắc vấn đề Chủ nghĩa tư bản Nhà nước trong rất nhiều tác phẩm của mình, xay dựng nên những nền tảng lý luận về Chủ nghĩa tư bản Nhà nước trong điều kiện chuyên chính vô sản. Và đã áp dụng lý luận này vào nước Nga sau thời kỳ cộng sản thời chiến.

Sau khi thấy rõ sự thất bại trong cái ý định dùng phương pháp “xung phong”, nghĩa là dùng con đường ngắn nhất, nhanh nhất, trực tiếp nhất để thực hiện việc sản xuất và phân phối theo nguyên tắc xã hội chủ nghĩa, cùng với tình hình chính trị lúc đó Lênin nhận thấy cần phải rút lui về vị trí của chủ nghĩa tư bản Nhà nước, cần phải chuyển từ “xung phong” sang “bao vây”. Sự chuyển đổi ấy được đánh dấu bằng chính sách kinh tế mới (N.E.P).

Khi chuyển sang NEP, Lênin đã thẳng thắn thừa nhận “Toàn bộ quan điểm chủ chúng ta về chủ nghĩa xã hội đã thay đổi về cơ bản”. Lênin nhấn mạnh rằng, chủ nghĩa tư bản Nhà nước ở trong một nước mà chính quyền thuộc về tư bản, và chủ nghĩa tư bản Nhà nước ở trong một Nhà nước mô sản, đó là hai khái niệm khác nhau. Lênin còn chỉ rõ chủ nghĩa tư bản Nhà nước trong điều kiện Nhà nước vô sản không những là một hiện tượng mới mà còn là “Một điều hết sức bất ngờ”, “Không ai dự kiến”. Người nói : “Trong một nước tiểu nông, trước hết các đồng chí phải bắc những chiếc cầu nhỏ vững chắc, đi xuyên qua chủ nghĩa tư bản Nhà nước tiến lên chủ nghĩa xã hội”, đây là một bước lìu chiến lược, đúng hơn là trở lại con đường phát triển hợp kinh tế.

Bằng nhiều luận cuả Lênin đi tới sự khẳng định rằng chủ nghĩa tư bản Nhà nước dưới chính quyền Xô viết Nga thời ấy là điều cần thiết và có lợi, chẳng những “Không đáng sợ, mà đáng mong đợi” đến mức nếu không nói đến nó thì “Đó không phải vì chúng ta mạnh và thông minh, mà vì chúng ta kém và dốt”.