Bài điều kiện                                                                  Lịch sử Mỹ thuật Việt Nam

Phần mở đầu

Sự phát triển Phật giáo vào Việt Nam, tín ngưỡng thờ tự ăn nhập dần trong không gian văn húa Việt. Chùa chiền là chốn thờ tự cũng dần định hình kiểu thức kiến trúc cho phù hợp với văn húa bản địa, ban đầu chỉ là tỳp lều tranh rồi chuyển sang kiểu kiến trúc quy mô hơn. Khuôn viên ngôi chùa cũng được quy hoạch cho phù hợp với điều kiện sống và sinh họat tín ngưỡng. Tiếp nhận và cải biến là mô hình chung trong hệ thống kiến trúc Phật giáo Trung quốc cũng như Việt Nam. Cả thời kì trung đại, Phật giáo Việt phát triển không ngừng. Thời Lí - Trần, đạo Phật trở thành quốc giáo, phát triển và ảnh hưởng mạnh trong chốn cung đình. Thời Lê - Trịnh về sau, không còn là quốc giáo, vị trí độc tôn nhường cho Nho giáo, tuy nhiên đạo Phật vẫn âm thầm và chiếm lĩnh vị trí quan trọng trong chính quyền Đại Việt cũng như được sự ưu ái của vua chúa quan lại triều đình. Có thể nói, sự di cư chùa chiền từ chốn kinh kì - trung tâm đô thị về những nơi làng quê xóm nhỏ là xu thế thích hợp cho đạo Phật thời Đại Việt. Không gian rộng hơn, kiến trúc dần quy mô hơn, hệ thống tín ng ưỡng dân nhiều hơn và phát triển mạnh mẽ hơn. Trong điều kiện đó, kiến trúc cũng dần phù hợp với điều kiện mới. Chùa gồm hệ thống điện thờ, lầu chuụng gác trống, hành lang giải vũ.... tạo nên những chỉnh thể trong một tổng thể kiến trúc và tín ngưỡng. Trong không gian của ngôi chùa, tháp chùa là thành phần không thể thiếu trong tổng thể kiến trúc.

Chùa - Tháp là hai hình thức kiến trúc độc đáo biểu trưng cho Phật giáo: nơi nào có Chùa - Tháp thì nơi đó có Phật giáo, nước nào nhiều Chùa - Tháp là nhân dân nước đó thâm tín Phật giáo, địa phương nào bảo tồn được cảnh chùa ngôi tháp cổ lâu đời thì Phật giáo địa phương đó rễ sâu gốc bền trong tâm linh của nhân dân địa phương.

Trong bài viết này tôi trực tiếp đề cập đến hệ thống tháp Việt được dựng lên trong các chùa chiền miền bắc bởi sự truyền nhập và phát triển của Phật giáo qua triều đại phong kiến nhà Trần.

Trịnh Thanh Hoa – K55B VNH                                           Trường ĐHSP Hà Nội