MỞ ĐẦU

1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI

Đại hội đảng lần thứ VII (1991) nhất trí thông qua nghị quyết lấy “ chủ nghĩa Mác – Lê nin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm kim chỉ nam cho hành động”. Tư tưởng Hồ Chí Minh là kết quả sự vận dụng sáng tạo của chủ nghĩa Mác - Lênin vào điều kiện cụ thể của nước ta .

Thực hiện nghị quyết của đảng, việc giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh cho thanh niên – học sinh trở thành một nội dung quan trọng trong nhà trường, nơi đào tạo những lớp người có sứ mệnh xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội. Muốn thế giáo dục phải nhằm mục tiêu hình thành và phát triển toàn diện nhân cách cho thế hệ trẻ, trong đó thanh niên phải được quan tâm giáo dục về nhân cách, bản lĩnh và lý tưởng theo phương châm sống, học tập theo gương Bác Hồ vĩ đại.

Một trong những con đường thực hiện mục tiêu trên trong dạy học lịch sử ở trường PTTH là tổ chức cho học sinh được học tập, nghiên cứu tác phẩm của Hồ Chí Minh. Qua tác phẩm học sinh hiểu rõ thêm những diễn biến lịch sử, nhất là lịch sử Việt Nam từ đầu thế kỷ XX đến nay; hiểu vai trò và sự nghiệp của Người. Trên cơ sở ấy, sẽ tiến hành giáo dục tư tưởng Hồ Chí Minh, nâng cao hiệu quả của việc dạy học lịch sử. Đồng thời giúp học sinh biết sử dụng sách giáo khoa và tài liệu tham khảo để thu nhận kiến thức hoàn thiện vốn hiểu biết lịch sử của mình.

Để nâng cao hiệu quả bài dạy lý luận dạy học hiện đại cho rằng cần đa dạng hoá nguồn thông tin bằng nhiều phương tiện dạy học. Tài liệu tham khảo là một nguồn thông tin không thể thiếu được, thông qua việc sử dụng tài liệu sẽ hình thành và rèn luyện cho học sinh tính tư duy logic các vấn đề lịch sử.

Tác phẩm của Hồ Chí Minh là tài liệu tham khảo quan trọng trong quá trình dạy – học lịch sử. Trong những tác phẩm của người có rất nhiều nội dung lịch sử, để dạy học lịch sử đạt hiệu quả cao nhất là dạy học khoá trình lịch sử Việt Nam lớp 12 giáo viên cần khai thác nội dung lịch sử trong tác phẩm của Hồ Chí Minh để phục vụ cho việc dạy học nhằm giúp học sinh hiểu rõ và nhận thức đúng về lịch sử dân tộc từ đó nâng cao hiệu quả của môn học.

Khoá luận tốt ngiệp GVHD: Th.S Nhữ Thị Phương Lan

SVTH: Lê Thị Thuỷ 8

Sử dụng tư liệu lịch sử trong các tác phẩm của Hồ Chí Minh trong dạy học lịch sử nói chung và trong dạy học lịch sử Việt Nam lớp 12 nói riêng là một việc làm thiết thực, cụ thể, góp phần nâng cao chất lượng của việc dạy và học lịch sử. Thực trạng dạy và học sử hiện nay đang là một vấn đề lo ngại, đăt ra yêu cầu đối với các nhà quản lý giáo dục, đội ngũ nhà giáo, đó là phải làm sao nâng cao chất lượng bộ môn. Chất lượng tuyển sinh đại học trong những năm qua, đặc biệt là bộ môn lịch sử đã làm bàng hoàng không chỉ các thầy cô giáo, các em học sinh mà cả xã hội. Theo thống kê, kết quả tuyển sinh đại học trong kì thi tuyển sinh đại học cao đẳng năm 2005 là rất thấp: Đại học sư phạm Hà Nội : 5399 thí sinh dự thi có 4038 thí sinh đạt từ điểm 3 trở xuống . Đại học sư phạm TP Hồ Chí Minh: 9008 thí sinh dự thi, có 7269 thí sinh 2 điểm trở xuống, trong đó có khoảng 29% bài bị điểm 0. Đại học sư phạm Đà Lạt : 7807 thí sinh dự thi, có 4650 thí sinh 1 điểm trở xuống. Đại học sư phạm Đồng Tháp : 1374 thí sinh dự thi, có 1052 thí sinh đạt từ điểm 3 trở xuống.

Không riêng gì các trường sư phạm, các trường đại học, cao đẳng khác cũng có kết quả tương tự.1Không chỉ năm 2005 mà các năm tiếp theo 2006, 2007,2008 kết quả thi tuyển sinh môn sử cũng rất thấp. Trước thực trạng học sử như vậy, vai trò của người giáo viên càng khó khăn, nặng nề hơn. Người giáo viên cần phải làm cho học sinh yêu thích lịch sử, có hứng thú khi học tập lịch sử, từ đó những kiến thức lịch sử mới khắc sâu trong tâm trí học sinh. Có như vậy mới nâng cao hiệu quả dạy học lịch sử.

Để nâng cao hiệu quả dạy học lịch sử, giáo viên ở các trường phổ thông đã từng bước tiến hành đổi mới phương pháp dạy học, kết hợp nhiều phương pháp dạy học, đồng thời các quan niệm dạy học hiện đại như lấy học sinh làm trung

1 Nguyễn Thị Kim Dung- Cao Thị Lan Chi(tháng 11-2005), Một vài ý kiến về thực trạng dạy học, kiểm tra, đánh giá và vị trí của môn lịch sử ở bậc phổ thông trung học hiện nay, Kỷ yếu hội thảo khoa học “ Thực trạng – giải pháp nâng cao chất lượng dạy và học môn lịch sử trong trường phổ thông theo hướng đổi mới phương pháp dạy học

Khoá luận tốt ngiệp GVHD: Th.S Nhữ Thị Phương Lan

SVTH: Lê Thị Thuỷ 9

tâm, dạy học nêu vấn đề, dạy học liên môn đã và đang được vận dụng vào giảng dạy bộ môn. Thực hiện đổi mới phương pháp trong dạy học lịch sử, đề tài khoá luận của tôi hướng đến việc sử dụng phương pháp khai thác tư liệu lịch sử trong dạy học lịch sử. Qua thực tế dạy học ở trường phổ thông hiện nay tôi thấy phương pháp sử dụng tư liệu trong dạy học lịch sử, đặc biệt tư liệu của Hồ Chí Minh chưa được giáo viên sử dụng nhiều. Là một giáo viên tương lai tôi thấy những tư liệu lịch sử trong các tác phẩm của Hồ Chi Minh có thể sử dụng vào dạy học lịch sử với tư cách là một nguồn tài liệu tham khảo. Sử dụng nguồn tư liệu này kết hợp với những phương pháp dạy học khác sẽ nâng cao hiệu quả dạy học lịch sử ở trường phổ thông. 2 .LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ

Việc nghiên cứu phương pháp sử dụng tác phẩm của Hồ Chí Minh được đặt ra lần đầu tiên trong Quyển “Phương pháp dạy học lịch sử” - Phan Ngọc Liên – Trần văn Trị. Các tác giả đã đánh giá cao vị trí, ý nghĩa tác phẩm của Hồ Chí Minh trong dạy học lịch sử khi cho rằng “ có thể nói hầu hết tài liệu của Hồ Chủ Tịch đều có thể trích dẫn và sử dụng trong việc học tập các khoá trình lịch sử dân tộc và lịch sử thế giới”2. Tuy nhiên trong khuôn khổ một giáo trình, phương pháp sử dụng nguồn tài liệu này cũng chỉ được xem xét trong mối quan hệ với các loại tài liệu tham khảo khác, mà chưa trình bày cụ thể cách sử dụng. Trong tác phẩm “Hồ Chí Minh bàn về lịch sử” do Phan Ngọc Liên chủ biên, NXB Hà Nội 1995 các tác giả đã sưu tầm trích dẫn trong các tác phẩm của Hồ Chí Minh (toàn tập 10 tập ) những đoạn có liên quan đến tài liệu sự kiện, khái quát – lý luận lịch sử, phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu sử học, để giúp người đọc nhận thức đúng và sâu sắc hơn lịch sử quá khứ của dân tộc và trên thế giới. Trên cơ sở ấy nắm được quy luật phát triển của lịch sử trong hiện tại và tương lai, tin tưởng vào tiền đồ cách mạng của chúng ta. Các tác giả đã coi việc sử dụng tác phẩm của người là một biện pháp tích cực nhằm nâng cao hiệu quả việc dạy học bộ môn.

2 Phan Ngọc Liên- Trần Văn Trị(2004), Phương pháp dạy học lịch sử, NXB giáo dục, tr 152

Khoá luận tốt ngiệp GVHD: Th.S Nhữ Thị Phương Lan

SVTH: Lê Thị Thuỷ 10

Tuy nhiên các tác giả chỉ mới trích dẫn ra những tư liệu lịch sử trong tác phẩm của Hồ Chí Minh, nhưng chưa đưa ra được phương pháp sử dụng vào từng bài học cụ thể.

Giáo sư Phan Ngọc Liên có bài “ Tài liệu Hồ Chí Minh trong dạy học lịch sử ở trường phổ thông” trong tác phẩm “ Bách khoa thư Hồ Chí Minh tập 1”. Tác giả đã viết trong tác phẩm của Hồ Chí Minh chúng ta có thể rút ra nhiều tài liệu lịch sử, dùng để dạy học, nghiên cứu lịch sử. Tuy nhiên trong khuôn khổ của một bài nghiên cứu tác giả chưa làm rõ được việc sử dụng tác phẩm của Hồ Chí Minh vào giảng dạy như thế nào cho từng bài học cụ thể.

Cũng trong “ Bách khoa thư Hồ Chí Minh tập 1”, Trần Vĩnh Trường – Đặng Văn Hồ có bài viết “Sử dụng tài liệu Hồ Chí Minh để tạo biểu tượng trong dạy học lịch sử ở trường THPT”. Tác giả đả chỉ ra trong tài liệu của Hồ Chí Minh có thể tạo biểu tượng cho học sinh về những nhân vật lịch sử .Tác giả cho rằng tài liệu của Hồ Chí Minh được sử dụng trong mọi khâu của hoạt động ngoại khoá, chủ yếu việc tạo biểu tượng hình thành khái niệm, kiểm tra đánh giá. Sử dụng tác phẩm của Hồ Chí Minh để tạo biểu tượng cho học sinh góp phần phát huy tính tích cực của học sinh trong học tập lịch sử, nâng cao chất lượng môn học. Tuy nhiên hai tác giả chưa đi sâu vào việc hướng dẫn tạo biểu tượng về nhân vật ở từng bài học cụ thể mà chỉ mới chỉ ra chung chung.

Như vậy sự dụng tác phẩm của Hồ Chí Minh vào dạy học lịch sử đã được nhiều tác giả quan tâm nghiên cứu. Tuy nhiên các công trình nghiên cứu chưa chỉ ra được cách sử dụng tác phẩm của Hồ Chí Minh vào một giai đoạn lịch sử cụ thể để phục vụ việc giảng dạy lịch sử ở trường THPT theo chương trình SGK mới . Trong khoá luận của mình người viết đã kế thừa những công trình nghiên cứu trên để thực hiện đề tài “ Khai thác nội dung lịch sử trong các tác phẩm phục vụ dạy học lịch sử Việt Nam lớp 12 ban cơ bản”. Với đề tài này người viết tiến hành khai thác những tư liệu lịch sử trong các tác phẩm của Hồ Chí Minh sử dụng vào dạy học lịch sử Việt Nam 1945- 1954 lớp 12 ban cơ bản.

Khoá luận tốt ngiệp GVHD: Th.S Nhữ Thị Phương Lan

SVTH: Lê Thị Thuỷ 11

3. PHưƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

Trong khoá luận người viết vận dụng phương pháp logic và phương pháp lịch sử, nghiên cứu tác phẩm của Hồ Chí Minh để rút ra từ những tác phẩm đó những nội dung liên quan đến lịch sử phục vụ cho việc dạy học lịch sử Việt Nam giai đoạn 1945- 1954.

Đồng thời người viết cũng tiến hành dạy thực nghiệm ở trường PTTH.

4. PHẠM VI NGHIÊN CỨU

Trong khoá luận của mình người viết chỉ nghiên cứu việc sử dụng tác phẩm của Hồ Chí Minh phục vụ cho việc dạy học lịch sử Việt Nam lớp 12 giai đoạn 1945 – 1954 (ban cơ bản)

5. BỐ CỤC CỦA ĐỀ TÀI

Chương 1 : Cở sở lý luận

1.1. Bộ môn lịch sử ở trường phổ thông.

1.2. Các phương pháp dạy học lịch sử ở trường phổ thông.

1.3. Thực trạng dạy học lịch sử và vấn đề đổi mới nội dung, phương pháp dạy học lịch sử ở trường PTTH hiện nay.

1.4. Hướng dẫn học sinh khai thác tư liệu lịch sử qua các tác phẩm của Hồ Chí Minh góp phần nâng cao chất lượng bộ môn.

Chương 2. Tiếp cận nguồn tư liệu lịch sử trong các tác phẩm của Hồ Chí Minh phục vụ dạy học lịch sử Việt Nam lớp 12 giai đoạn 1954- 1954.

2.1. Hồ Chí Minh – con người và sự nghiệp

2.2. Một số tác phẩm sử học tiêu biểu của Hồ Chí Minh

2.3 . Mục đích của việc sử dụng tư liệu lịch sử trong các tác phẩm của Hồ Chí Minh phục vụ dạy học lịch sử

2.4. Khai thác nội dung lịch sử trong các tác phẩm của Hồ Chí Minh phục vụ việc dạy học lịch sử Việt Nam lớp 12 giai đoạn 1945- 1954

Chương 3. Vận dụng khai thác nội dung lịch sử trong các tác phẩm của Hồ Chí Minh vào những bài học cụ thể trong chương trình lịch sử Việt Nam lớp 12 giai đoạn 1945 – 1954

3.1. Lý do chọn bài 17: Nước Việt Nam Dân chủ cộng hoà từ sau ngày 2-9-1945 đến trước ngày 19-12-1946( lớp 12 ban cơ bản)

Khoá luận tốt ngiệp GVHD: Th.S Nhữ Thị Phương Lan

SVTH: Lê Thị Thuỷ 12

3.2. Giáo án giảng dạy bài 17

3.3.Hướng dẫn sử dụng tư liệu lịch sử trong các tác phẩm của Hồ Chí Minh để giảng dạy bài “Nước Việt Nam Dân chủ cộng hoà từ sau ngày 2-9-1945 đến trước ngày 19-12-1946” (SGK lịch sử Việt Nam lớp 12 ban cơ bản)

Kết luận

MỤC LỤC

LỜI CẢM ƠN .4

NHẬN XÉT CỦA GVHD . . 5

NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN PHẢN BIỆN . . 6

MỞ ĐẦU 7

1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI 7

2 .LỊCH SỬ NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ . 9

3. PHưƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 11

4. PHẠM VI NGHIÊN CỨU . 11

5. BỐ CỤC CỦA ĐỀ TÀI 11

Chương 1 : CƠ SỞ LÝ LUẬN . . 13

1.1. BỘ MÔN LỊCH SỬ Ở TRưỜNG PHÔNG THÔNG .13

1.2. CÁC PHưƠNG PHÁP DẠY HỌC LỊCH SỬ Ở TRưỜNG

PHÔ THÔNG 14

1.2.1 Phương pháp trình bày miệng . 14

1.2.2 Phương pháp sử dụng đồ dùng trực quan 15

1.2.3 Phương pháp sử dụng sách giáo khoa 16

1.2.4 Phương pháp sử dụng tài liệu lịch sử . 17 1.2.5 Phương pháp sử dụng tài liệu văn học . 18

1.3. THỰC TRẠNG DẠY HỌC LỊCH SỬ VÀ VẤN ĐỀ

ĐỔI MỚI NỘI DUNG, PHưƠNG PHÁP DẠY HỌC LỊCH SỬ Ở

TRưỜNG PTTH HIỆN NAY 20

1.3.1.Thực trạng dạy và học lịch sử hiện nay ở trường

phổ thông . . 20

1.3.2. Vấn đề đổi mới nội dung, phương pháp dạy học lịch sử

ở trường PTTH hiện nay 24

1.4. HưỚNG DẪN HỌC SINH KHAI THÁC Tư LIỆU LỊCH SỬ

QUA CÁC TÁC PHẨM CỦA HỒ CHÍ MINH GÓP PHẦN NÂNG CAO CHẤT LưỢNG BỘ MÔN . 25

1.4.1. Đặc điểm nhận thức của học sinh đối với việc khai thác

tư liệu lịch sử qua các tác phẩm của Hồ Chí Minh sử dụng trong

Khoá luận tốt ngiệp GVHD: Th.S Nhữ Thị Phương Lan

SVTH: Lê Thị Thuỷ 2

dạy học lịch sử . 25

1.4.2 .Hướng dẫn học sinh khai thác tư liệu lịch sử qua các

tác phẩm của Hồ Chí Minh . 27

CHưƠNG 2. TIẾP CẬN NGUỒN Tư LIỆU LỊCH SỬ TRONG CÁC

TÁC PHẨM CỦA HỒ CHÍ MINH PHỤC VỤ DẠY HỌC LỊCH SỬ

VIỆT NAM LỚP 12 GIAI ĐOẠN 1954- 1954 . 31

2.1. HỒ CHÍ MINH – CON NGưỜI VÀ SỰ NGHIỆP . 31

2.2. MỘT SỐ TÁC PHẨM SỬ HỌC TIÊU BIỂU CỦA

Hồ CHÍ MINH 38

2.3 . MỤC ĐÍCH CỦA VIỆC SỬ DỤNG Tư LIỆU LỊCH SỬ

TRONG CÁC TÁC PHẨM CỦA HỒ CHÍ MINH PHỤC VỤ

DẠY HỌC LỊCH SỬ . 44

2.3.1 Cũng cố và nâng cao kiến thức lịch sử . 44

2.3.2 Giáo dục tư tưởng đạo đức cho học sinh 46

2.3.3 Góp phần hình thành cho học sinh phương pháp học tập

khoa học khi học tập lịch sử . 47

2.4. KHAI THÁC NỘI DUNG LỊCH SỬ TRONG CÁC TÁC PHẨM

CỦA HỒ CHÍ MINH PHỤC VỤ VIỆC DẠY HỌC LỊCH SỬ

VIỆT NAM LỚP 12 GIAI ĐOẠN 1945- 1954 . . 49

2.4.1 Những tác phẩm của Hồ Chí Minh được sử dụng để

khai thác phục vụ dạy học lịch sử Việt Nam giai đoạn 1945- 1954 . 49

2.4.2. Khai thác nội dung lịch sử trong các tác phẩm của

Hồ Chí Minh phục vụ dạy học lịch sử Việt Nam giai đoạn 1945 – 1954 . 52

CHưƠNG 3. VẬN DỤNG KHAI THÁC NỘI DUNG LỊCH SỬ

TRONG CÁC TÁC PHẨM CỦA HỒ CHÍ MINH VÀO MỘT

BÀI HỌC CỤ THỂ TRONG CHưƠNG TRÌNH LỊCH SỬ

VIỆT NAM LỚP 12 GIAI ĐOẠN 1945 – 1954 . .64

3.1. LÝ DO CHỌN BÀI 17: “NưỚC VIỆT NAM DÂN CHỦ

CỘNG HOÀ TỪ SAU NGÀY 2-9-1945 ĐẾN TRưỚC

NGÀY 19-12-1946” (LỚP 12 BAN CƠ BẢN) 64

3.2. GIÁO ÁN GIẢNG DẠY BÀI 17 . 65

Khoá luận tốt ngiệp GVHD: Th.S Nhữ Thị Phương Lan

SVTH: Lê Thị Thuỷ 3

3.3.HưỚNG DẪN SỬ DỤNG Tư LIỆU LỊCH SỬ TRONG CÁC

TÁC PHẨM CỦA HỒ CHÍ MINH ĐỂ GIẢNG DẠY BÀI

“NưỚC VIỆT NAM DÂN CHỦ CỘNG HOÀ TỪ SAU NGÀY 2-9-1945 ĐẾN TRưỚC NGÀY 19-12-1946” (LỚP 12 BAN CƠ BẢN) . 81

KẾT LUẬN 86

TÀI LIỆU THAM KHẢO 8