Chế độ tài sản giữa vợ và chồng trong tư pháp quốc tế là một vấn đề hết sức phức

tạp. Cho đến nay, quan điểm của các tác giả luật học về vấn đề này vẫn chưa thống

nhất. Công ước ngày 14 tháng 3 năm 1978 của Hội nghị La Hay (sau đây gọi tắt là

Công ước 78) là biểu hiện của một sự thỏa hiệp sau những cuộc tranh luận hết sức sôi

nổi về chủ đề này. Trong tham luận này, Công ước 78 sẽ được sử dụng như một nguồn

tham khảo.

I. QUY PHẠM XUNG DỘT VỀ CHẾ DỘ TAI SẢN GIỮA VỢ VA CHỒNG

Trong phần này sẽ đề cập đến 2 vấn đề : Vấn đề định danh quan hệ tài sản giữa vợ và

chồng(A) và vấn đề xác định luật áp dụng (B).

A. KHÁI NIỆM "CHẾ ĐỘ TÀI SẢN GIỮA VỢ VÀ CHỒNG" VÀ VẤN ĐỀ ĐỊNH DANH QUAN

HỆ TÀI SẢN GIỮA VỢ VÀ CHỒNG

Chế độ tài sản giữa vợ và chồng là những mối quan hệ đặc biệt về tài sản phát sinh từ

quan hệ hôn nhân: Hành vi kết hôn có hậu quả là khiến cho tài sản riêng của vợ và

chồng trở thành tài sản chung (tùy theo từng trường hợp cụ thể), khiến cho mỗi người

phải có trách nhiệm về những khoản nợ của người kia hoặc ít ra tài sản riêng của mỗi

người trở thành vật bảo lãnh cho các khoản nợ của người kia. Thông thường, những

khoản nợ của người vợ hoặc người chồng chỉ phát lộ ra khi người đó rơi vào tình trạng

phá sản hoặc mất khả năng trả nợ.

Kết hôn: trong thời gian gần đây, một số nước chấp nhận những hình thức chung sống

gần giống kết hôn dựa trên cơ sở "thỏa thuận tổ chức cuộc sống chung". Đây là một

hình thức cho phép hai người khác giới hoặc cùng giới đăng ký sống chung với nhau.

Một số nước phương Tây còn tiến xa hơn trong việc mở rộng áp dụng “hôn nhân” cho

các hình thức chung sống này. Thoe đó, họ đưa vào khái niệm “hôn nhân” cả các

trường hợp kết hôn giữa những người đồng giới. Chúng ta sẽ không phân tích hệ quả

pháp lý của hiện tượng này bởi nó không nằm trong chủ đề của bài viết.

Pháp luật của các nước đều ít nhiều chứa các quy định tối thiểu về quan hệ tài sản

giữa vợ và chồng. Tập hợp các quy định tối thiểu này tạothành chế định "chế độ tài

sản cơ bản giữa vợ và chồng". Trong Tư pháp quốc tế, có một xu hướng rất rõ nét coi

chế định này là một chế định riêng, bao gồm các nghĩa vụ tài sản cơ bản của người

này đối với người kia. Tức là mỗi người phải có nghĩa vụ đáp ứng các nhu cầu của

người kia và phải có trách nhiệm đối với những khoản nợ của gia đình do người kia

cam kết.

Cần phải phân biệt quan hệ tài sản giữa vợ và chồng với quan hệ cấp dưỡng giữa vợ

và chồng. Ranh giới phân biệt hai lĩnh vực này đôi khi không rõ ràng, nhất là trong

trường hợp xảy ra ly hôn. Khi đó, thẩm phán có thẩm quyền xác định, và nếu thấy cần

thiết sẽ giao tài sản của người này cho người kia hoặc giao tài sản chung của hai vợ

chồng cho một người với lý do để thực hiện nghĩa vụ cấp dưỡng (theo pháp luật của

Anh). Nếu trên thực tế hai vợ chồng đã sống ly thân và đưa đơn ra tòa xin ly hôn thì

nghĩa vụ cấp dưỡng không thuộc phạm vi quan hệ tài sản giữa vợ và chồng