ĐẶT VẤN ĐỀ

Vàng da do tăng bilirubin tự do (bilirubin gián tiếp) là một bệnh thường gặp ở trẻ sơ sinh, nhất là trẻ sơ sinh non tháng. Đa số các trường hợp vàng da sơ sinh là sinh lý, vàng da tăng bilỉubin bệnh lý khi có sự tăng sản xuất quá mức bilirubin trong những ngày đầu sau sinh tương ứng với nồng độ bilirubin tự do trong huyết thanh ≥ 13 mg/dl , . Biểu hiện này gặp 5 - 25% trẻ sơ sinh vào viện , .

Khi nồng độ bilirubin tự do trong huyết thanh > 20 mg/dl thì có thể dẫn tới biến chứng vàng nhân não trẻ dễ tử vong hoặc có sống cũng để lại di chứng thần kinh suốt đời (bại não, liệt chi, mắt mù, câm..). Vàng nhân não là một trong sáu nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở trẻ sơ sinh , , .

Tại Viện Nhi Trung ương, năm 2002 có 17,9% trẻ sơ sinh vào viện vì vàng da tăng bilirubin tự do, trong đó có 28,2% trẻ phải điều trị thay máu và

61,2% tổn thương thần kinh . Ở bệnh viện Nhi đồng 1 thành phố Hồ Chí Minh biến chứng vàng nhân não có xu hướng tăng dần năm 1995 (147 trường hợp), năm 1996 (158 trường hợp) và năm 1997 (238 trường hợp) .

Vàng da sơ sinh bệnh lý tuy thường gặp nhưng dễ bị bỏ qua, một số trường hợp khi phát hiện đã quá muộn. Xác định và điều trị được nguyên nhân là cần thiết, song việc điều trị triệu chứng vàng da rất quan trọng vì có thể diễn biến từ vàng da tăng bilirubin tự do nặng sang giai đoạn vàng nhân não thường xảy ra rất nhanh và phức tạp có khi chỉ trong vòng vài giờ. Mục đích của điều trị vàng da là làm giảm nhanh nồng độ bilirubin tự do trong máu xuống để tránh biến chứng vàng nhân não , , .

Tùy theo nồng độ bilirubin trong máu, tuổi xuất hiện vàng da, cân nặng của trẻ và điều kiện trang thiết bị có của cơ sở y tế đÓ áp dụng các biện phápđiều trị khác nhau như: chiếu đèn, dùng thuốc hoặc thay máu. Việc chiếu đènsớm ngay khi phát hiện vàng da tăng bilirubin tự do bệnh lý đơn giản và có hiệu quả cao, giảm được tỷ lệ thay máu và giảm nguy cơ biến chứng vàng nhân não cho bệnh nhân , , .

Tại khoa Nhi Bệnh viện Đa khoa Trung ương Thái Nguyên (ĐKTƯTN) chiếu đèn vẫn là biện pháp điều trị chính và có hiệu quả để điều trị vàng da tăng bilirubin tự do. Đã có một số đề tài nghiên cứu về vàng da tăng bilirubin tự do ở trẻ sơ sinh bằng điều trị chiếu đèn. Nhưng việc nghiên cứu, đánh giá một cách hệ thống và toàn diện về kết quả điều trị vàng da tăng bilirubin tự do ở trẻ sơ sinh bằng liệu pháp ánh sáng do sử dụng nhiều loại đèn và yếu tố ảnh hưởng đến kết quả điều trị tại khoa Nhi còn hạn chế. Vì vậy, chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài này nhằm mục tiêu:

1. Đánh giá kết quả điều trị vàng da tăng bilirubin tự do ở trẻ sơ sinh bằng liệu pháp ánh sáng tại khoa Nhi bệnh viện ĐKTƯTN.

2. Phân tích một số yếu tố ảnh hưởng đến kết quả điều trị vàng datăng bilirubin tự do ở trẻ sơ sinh bằng liệu pháp ánh sáng.

MỤC LỤC

Đặt vấn đề ... 1

Chương 1: Tổng quan

1.1. Vàng da ở trẻ sơ sinh . 3

1.1.1. Một số khái niệm 3

1.1.2. Sinh lý bệnh của vàng da tăng bilirubin tự do (gián tiếp) 3

1.1.3. Nguyên nhân gây vàng da tăng bilirubin tự do ở trẻ sơ sinh ... 9

1.1.4. Một số yếu tố gây vàng da .. 9

1.1.5. Điều trị vàng da tăng bilirubin tự do ở trẻ sơ sinh . 11

1.1.6. Tiên lượng bệnh ... 19

1.2. Tình hình nghiên cứu về vàng da sơ sinh do tăng bilirubin tự do . 19

1.2.1. Nghiên cứu ở trong nước .. 19

1.2.2. Nghiên cứu ở ngoài nước.. 22

Chương 2: Đối tượng và phương pháp nghiên cứu

2.1. Đối tượng nghiên cứu .. 25

2.2. Địa điểm và thời gian nghiên cứu 25

2.3. Phương pháp nghiên cứu . 25

2.4. Xử lý số liệu 30

Chương 3: Kết quả nghiên cứu

3.1. Một số đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu ... 31

3.2. Kết quả điều trị vàng da tăng bilirubin tự do bằng liệu pháp ánh sáng...33

3.3. Một số yếu tố ảnh hưởng đến kết quả điều trị vàng da tăng bilirubin tựdo bằng liệu pháp ánh sáng 39

Chương 4: Bàn luận

4.1. Tỷ lệ vàng da tăng birubin tự do bệnh lý ở trẻ sơ sinh . 42

4.2. Kết quả điều trị vàng da tăng bilirubin tự do ở trẻ sơ sinh bằng liệu

pháp ánh sáng tại khoa Nhi bệnh viện ĐKTƯTN ... 45

4.3. Một số yếu tố ảnh hưởng đến kết quả điều trị vàng da tăng bilirubin tự

do bằng liệu pháp ánh sáng 51

Kết luận. 55

Khuyến nghị . 57

Tài liệu tham khảo

Phụ lục