Khi người ta chi tiêu vượt quá những gì người ta có thì người ta cũng phải tìm cách bù đắp sự thiếu hụt. Để bù đắp sự thiếu hụt không thể tự nhiên mà có cũng không thể đi ăn cướp , sự bù đắp này đến từ các khoản đi vay. Đối với ngân sách nhà nước cũng vậy, khi có sự thâm hụt ngân sách, nhà nước phải đi vay và phải có các khoản hoàn trả đi kèm với lãi suất hoặc các điều kiện kèm theo. Không có cái gì tự nhiên mà đến, cũng không có cái gì người ta đi cho không người khác. Các khoản đi vay này đến từ hai nguồn chính:1) vay trong nước. 2)vay ngoài nước.

Vay trong nước: vay trong nước là các khoản vay đến từ các tầng lớp dân cư, các doanh nghiệp, các tổ chức kinh tế xã hội trong nước. Việc vay này được thực hiện dưới hình thức các công cụ nợ của chính phủ(ngắn hạn, trung hạn, dài hạn) như các tín phiếu kho bạc nhà nước, tín phiếu chính phủ. Việc vay trong nước cho phép nhà nước ổn định và bù đắp thâm hụt ngân sách nhà nước, ít phụ thuộc vào bên ngoài nhưng nguồn vốn vay và hỗ trợ là tương đối nhỏ. Vì vậy nhà nước sẽ đến với nguồn vốn vay thứ hai: vay nước ngoài.

Vay nước ngoài: vay nước ngoài là một nguồn vốn vay quan trọng đối với việc bù đắp thâm hụt ngân sách nhà nước. Vay nước ngoài có thể đến từ các ngân hàng thương mại, tổ chức tín dụng toàn cầu. Đối với hình thức vay này, nhà nước cũng không khác gì các chủ thể đi vay khác, cũng phải có các tài sản để đảm bảo, hoàn thành các thủ tục của các tổ chức cho vay, không có một ưu đãi nào khác so với các tổ chức cá nhân khác. Vì vậy hình thức này là ít phổ biên với các nước đang phát triển. Đối với các nước này hình thức vay phổ biến là vay ODA(official development assistance: vốn hỗ trợ phát triển chính thức). Nguồn vốn ODA là các khoản cho vay mà các nước phát triển giành cho các nước đang phát triển thông thường giành cho phát triển cơ sở hạ tầng kinh tế-xã hội và môi trường. Nguồn vốn này có thể bao gồm vốn viện trợ không hoàn lại, các khoản vay ưu đãi với lãi suất thấp và các ưu đãi khác. Trong cuộc sống không có gì chỉ diễn ra theo một chiều, việc gì có đi thì cũng phải có lại, các nước khác cho mình vay ưu đãi vậy, họ sẽ nhận được điều gì? Bất cứ một khoản vay ODA nào cũng sẽ gắn với các điều kiện. Thông thường, với các khoản vay ưu đãi hiện nay sẽ đi kèm với các điều kiện kinh tế tức là hàng hóa, dịch vụ chúng ta mua để thực hiện dự án phải đến từ nước cho vay, nếu không được toàn bộ thì nó cũng phải chiếm một phần đáng kể. Nếu không phải gắn với điều kiện kinh tế thì cũng gắn với điều kiện chính trị tức người ta cho mình vay không hoàn lại nhưng nước đi vay phải cho nước cho vay đặt căn cứ quân sự tại nước mình.