Kể từ đầu quí 4-2008, với tình trạng suy giảm của kinh tế toàn cầu bắt đầu hiện ra bên cạnh những khó khăn từ chính sách thắt chặt tiền tệ được áp dụng nhằm kiềm chế lạm phát, xuất khẩu của nước ta đã giảm mạnh.

Tình trạng này đã dẫn tới việc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) thực hiện điều chỉnh chính sách tỷ giá theo hướng giảm giá đồng tiền Việt Nam so với đô la Mỹ nhằm tạo thuận lợi cho xuất khẩu. Cụ thể, biên độ tỷ giá đồng Việt Nam/đô la Mỹ đã được nới rộng lên mức ±3% vào đầu tháng 11-2008 sau khi đã duy trì mức ±2% kể từ cuối tháng 6-2008. Mức này sau đó đã được nâng lên ±5% vào ngày 23-3-2009 và đến nay vẫn giữ nguyên.

Chính sách nới rộng biên độ tỷ giá (thực chất là giảm giá tiền đồng so với đô la) trong đó có mục đích tạo thuận lợi hơn cho xuất khẩu bởi nó gián tiếp “hạ giá thành quốc tế” của các sản phẩm Việt Nam và tạo sức cạnh tranh với hàng ngoại về giá cả ở phạm vi trong nước cũng như trên thị trường nước ngoài.

Bên cạnh đó, việc áp dụng chính sách này cũng hướng tới mục tiêu hạn chế nhập khẩu các mặt hàng không cần thiết, góp phần cải thiện cán cân thương mại và cán cân thanh toán cũng như tạo hiệu ứng kích thích dùng hàng nội địa.

Về lý thuyết, mục tiêu là như vậy. Song trên thực tế, qua số liệu thống kê về xuất nhập khẩu cho thấy, việc giảm giá tiền đồng dường như cũng chưa thấy tác động đối với xuất khẩu. Bởi trải qua ba lần nới rộng biên độ tỷ giá, xuất khẩu của Việt Nam dường như không được cải thiện.

Số liệu thống kê năm tháng đầu năm cho thấy xuất khẩu giảm 6,8% so với cùng kỳ năm ngoái. Tìm hiểu sự thật vì sao xuất khẩu giảm mặc dù đã có chính sách tạo thuận lợi cho lĩnh vực này, có lẽ không mấy khó khăn để kết luận rằng, việc suy giảm cầu tiêu thụ đang xảy ra ở mức độ rất lớn tại hầu hết các thị trường xuất khẩu của Việt Nam là yếu tố quan trọng gây ra tình trạng nói trên.

Một nguyên nhân nữa dẫn đến việc không thể có tín hiệu vui cho xuất khẩu mặc dù tiền đồng đã được giảm giá so với đô la là các mặt hàng xuất khẩu hiện nay của Việt Nam chiếm tỷ trọng lớn là dầu thô, thủy sản, nông sản, cà phê, hồ tiêu, dệt may, gỗ...

Trong những năm giá xuất khẩu tăng liên tục thì khối lượng xuất khẩu các mặt hàng này cũng không tăng (một số mặt hàng giảm) và vì thế, giá trị xuất khẩu cũng không tăng đáng kể.

Số liệu của Tổng cục Thống kê cho thấy, trong năm 2008, mặc dù giá các sản phẩm xuất khẩu của Việt Nam đã tăng mạnh so với năm 2007 nhưng khối lượng xuất khẩu của nhiều mặt hàng vẫn không tăng đáng kể, thậm chí một số mặt hàng đã giảm khối lượng (dầu thô giảm 7,3%; than đá giảm 38,3%; cà phê giảm 18,3%; cao su giảm 5,4%; chè giảm 30%).

Nguyên nhân là do hầu hết các mặt hàng xuất khẩu như đã nói đều phát huy hết công suất sản xuất và không thể khai thác tiếp nhằm đảm bảo tính bền vững dài hạn (như dầu thô, than đá...) hay một số nhóm hàng phụ bị tác động quá nhiều của thời tiết (như nông sản, thủy sản, cà phê...). Chính vì thế, mặc dù chính sách nới rộng biên độ tỷ giá đã được áp dụng, song khó có thể kỳ vọng vào việc tăng lượng xuất khẩu từ các mặt hàng này.

Trong khi đó, các mặt hàng dệt may, gia dày, điện tử lắp ráp, ô tô lắp ráp... lại thực sự khó khăn khi tiền đồng giảm giá bởi các doanh nghiệp này phải nhập khẩu nguyên liệu đầu vào và chỉ thực hiện gia công, lắp ráp.

Kết cấu đề tài:

Phần 1: Những kiến thức chung về tỷ giá

Phần 2: Tác động của tỷ giá đến nền kinh tế Việt Nam

Phần 3: Nhận xét về tính hiệu quả của chính sách tỷ giá đối với nền kinh tế Việt Nam