CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN VỀ TÍN DỤNG NGÂN HÀNG VÀ HOẠT ĐỘNG TÍN DỤNG NGÂN HÀNG ĐỐI VỚI

DOANH NGHIỆP VỪA VÀ NHỎ

1.1.1 Khái niệm về tín dụng

Từ “tín dụng” có gốc la tinh từ chữ “creditium” có nghĩa là lòng tin, sự

tín nhiệm; vì tín dụng thực chất chủ yếu dựa trên cơ sở của sự tín nhiệm. Người

chủ sở hữu khi cho vay luôn tin tưởng rằng người đi vay sẽ hoàn trả đầy đủ khi

đến hạn.

Tín dụng là một phạm trù kinh tế khách quan nhằm phản ánh mối quan

hệ giao dịch giữa hai chủ thể, trong đó bên chủ thể sở hữu giao một lượng giá

trị bằng tiền hoặc tài sản cho bên kia sử dụng và chủ thể sử dụng có nhiệm vụ

hoàn trả với một lượng giá trị lớn hơn lượng giá trị ban đầu sau một thời gian

xác định.

Cùng với nền kinh tế hàng hóa, tín dụng phát triển lâu đời qua các hình

thái kinh tế xã hội khác nhau với những hình thức tồn tại khác nhau. Ban đầu là

quan hệ tín dụng chủ yếu bằng hiện vật và dưới hình thức cho vay nặng lãi trên

cơ sở của nền sản xuất hàng hóa nhỏ kém phát triển. Sang các thời kỳ Chiếm

hữu nô lệ và chế độ Phong kiến, quan hệ tín dụng phát triển chậm trên cơ sở

nền sản xuất hàng hóa nhỏ. Chỉ khi phương thức sản xuất Tư bản chủ nghĩa ra

đời với nền sản xuất hàng hóa lớn, nền sản xuất Đại công nghiệp thì quan hệ

tín dụng mới thật sự phát triển mạnh mẽ; tín dụng bằng hiện vật nhường chỗ

cho tín dụng hiện kim, cho vay nặng lãi nhưỡng chỗ cho các hình thức tín dụng

tiến bộ hơn như: tín dụng ngân hàng, tín dụng chính phủ

Quan hệ tín dụng có thể diễn tả theo mô hình sau:

Giá trị tín dụng

Giá trị tín dụng + Lãi

Như vậy, hiểu theo nghĩa hẹp, tín dụng là quan hệ vay mượn và sử dụng

vốn lẫn nhau giữa người đi vay và người cho vay trong một thời gian nhất định

trên nguyên tắc có hoàn trả cả vốn lẫn lãi. Hiểu theo nghĩa rộng, tín dụng là sự

vận động vốn, điều tiết vốn từ nơi thừa sang nơi thiếu, đáp ứng nhu cầu vốn

cho nền kinh tế.

Người cho vay Người đi vay

1.1.2 Bản chất và chức năng của tín dụng

1.1.2.1 Bản chất của tín dụng

Tín dụng là một quan hệ vay mượn lẫn nhau dựa trên nguyên tắc có

hoàn trả cả vốn lẫn lãiù. Trong quan hệ tín dụng, người cho vay chuyển nhượng

quyền sử dụng vốn cho người đi vay trong một thời gian nhất định, nhưng do

người đi vay không có quyền sở hữu số vốn ấy nên phải hoàn trả lại khi đến

thời hạn đã thỏa thuận. Mặt khác sự hoàn trả này không chỉ là sự bảo toàn về

mặt giá trị mà còn được tăng thêm dưới hình thức lợi tức.

Tín dụng là một phạm trù kinh tế hàng hoá ra đời, tồn tại và phát triển

qua nhiều hình thái kinh tế xã hội. Tuy nhiên, dù tồn tại và vận động ở phương

thức sản xuất nào, đối tượng vay mượn là hàng hoá hay tiền tệ thì tín dụng

cũng mang 3 đặc trưng cơ bản sau:

- Chỉ thay đổi quyền sử dụng mà không thay đổi quyền sở hữu tín dụng.

- Thời hạn tín dụng được thoả thuận giữa người cho vay và người đi

vay.

- Người sở hữu vốn tín dụng được nhận một phần thu nhập dưới hình

thức lợi tức.

Từ những phân tích trên cho thấy bản chất của tín dụng là hệ thống các

quan hệ kinh tế phát sinh giữa người đi vay và người cho vay, nhờ quan hệ ấy

mà các nguồn vốn trong xã hội được vận động từ chủ thể này sang chủ thể

khác để sử dụng cho các nhu cầu khác nhau trong nền kinh tế xã hội.

1.1.2.2 Chức năng của tín dụng

Tín dụng có ba chức năng:

-Chức năng tập trung và phân phối lại vốn tiền tệ trong nền kinh tế. Đây

là chức năng cơ bản của tín dụng. Tập trung và phân phối lại vốn tiền tệ là hai

mặt thống nhất của hoạt động tín dụng và đều được thực hiện trên nguyên tắc

hoàn trả và có lãi. Sự có mặt của tín dụng được xem như chiếc cầu nối giữa

cung và cầu về vốn trong nền kinh tế. Ở mặt tập trung vốn tiền tệ, nhờ sự hoạt

động của hệ thống tín dụng mà các nguồn tiền tạm thời nhàn rỗi từ dân cư, các

tổ chức kinh tế hoặc các tổ chức đoàn thể xã hội được tập trung lại. Ở mặt

phân phối lại vốn tiền tệ, bằng nguồn vốn đã tập trung được, tín dụng có thể

đáp ứng nhu cầu vốn sản xuất kinh doanh cho các cơ sở kinh tế, nhu cầu tiêu

dùng của các tầng lớp dân cư

-Chức năng tiết kiệm tiền mặt và chi phí lưu thông cho xã hội. Hoạt động

tín dụng trước hết tạo điều kiện cho sự ra đời của các công cụ lưu thông tín

dụng như: hối phiếu, kỳ phiếu thương mại, các loại séc, thẻ tín dụng, cho

phép thay thế một số lượng lớn tiền mặt lưu hành. Nhờ đó, làm giảm bớt các

chi phí có liên quan đến việc sử dụng tiền mặt như: in tiền, đúc tiền, vận

chuyển và bảo quản tiền. Với hoạt động tín dụng, các nguồn tiền mặt nhàn rỗi

trong xã hội, số lượng tiền mặt tạm thời rời khỏi lưu thông, sẽ được nhanh

chóng đưa trở lại vào lưu thông, nhờ đó làm tăng tốc độ vòng quay của tiền tệ,

góp phần giảm nhu cầu tiền tệ trong lưu thông. Đặc biệt, hoạt động tín dụng

được thực hiện thông qua ngân hàng mở ra một khả năng lớn trong việc mỡ tài

khoản và giao dịch thanh toán qua ngân hàng dưới các hình thức chuyển khoản

hoặc bù trừ cho nhau, qua đó phát huy tác dụng của số nhân tiền tệ.

-Chức năng phản ánh và kiểm soát các hoạt động trong nền kinh tế. Sự

vận động của vốn tín dụng thường gắn liền với sự vân động của vật tư, hàng

hóa, chi phí hoạt động sản xuất kinh doanh trong các tổ chức kinh tế và của

các cá nhân trong nền kinh tế. Vì vậy, qua sự vận động đó, tín dụng không

những là tấm gương phản ánh hoạt động kinh tế mà còn cho phép kiểm soát

các hoạt động kinh tế nằm ngăn chặn các hiện tượng tiêu cực, lãng phí, vi

phạm pháp luật Thông qua việc tổ chức thanh toán không dùng tiền mặt và

cùng với việc kiểm tra tình hình tài chính, tình hình sử dụng vốn tín dụng, các

ngân hàng có thể tăng cường khả năng kiểm soát quá trình hình thành và sử

dụng vốn của các cá nhân và tổ chức trong nền kinh tế.

1.1.3 Vai trò của tín dụng

Tín dụng vừa có tác động tích cực vừa có những tác động tiêu cực đến

nền kinh tế. Những tác động tiêu cực xuất hiện khi hoạt động tín dụng không

được kiểm soát đúng mức. Cụ thể, nếu hoạt động tín dụng phát triển tràn lan,

không kiểm soát được thì có thể tạo ra tình trạng lạm phát, gây lủng đoạn nền

kinh tế. Ngược lại, nếu hoạt động tín dụng bị kiềm chế và kiểm soát quá chặt

chẽ thì tín dụng không thể mở rộng và nền kinh tế cũng không phát triển được.

Chỉ khi hoạt động tín dụng được kiểm soát và phát triển hợp lý thì nó mới phát

huy hết vai trò tích cực của mình trong nền kinh tế, đó là:

-Đáp ứng nhu cầu vốn để duy trì và thúc đẩy sản xuất và lưu thông hàng hóa

phát triển.

-Góp phần ổn định tiền tệ, ổn định giá cả và hạn chế lạm phát.

-Góp phần ổn định đời sống, tạo công ăn việc làm và ổn định trật tự xã hội.

1.1.4 Các hình thức tín dụng

Trong nền kinh tế thị trường, căn cứ vào chủ thể tham gia thì tín dụng

tồn tại dưới 4 hình thức chủ yếu, đó là:

1.1.4.1 Tín dụng thương mại

Đây là quan hệ mua bán chịu giữa các chủ thể có tham gia trực tiếp

trong quá trình sản xuất kinh doanh hoặc tiêu dùng bao gồm các tổ chức hoạt

động sản xuất kinh doanh hoặc các cá nhân với các công cụ đặc trưng của nó

là thương phiếu (gồm hối phiếu và lệnh phiếu). Đối tượng của tín dụng thương

mại không phải là tiền tệ mà là hàng hóa. Tín dụng thương mại tồn tại và phát

triển dựa trên sự tín nhiệm trong mối quan hệ về cung cấp hàng hóa, dịch vụ

giữa những người sản xuất với nhau hoặc với người tiêu dùng. Đây là hình thức

tín dụng phát triển rộng rãi, sự vận động và phát triển của nó gắn liền với sự

phát triển của nền sản xuất trao đổi hàng hóa lâu đời, nhưng tín dụng thương

mại không phải là hình thức tín dụng chuyên nghiệp.

1.1.4.2 Tín dụng ngân hàng

Tín dụng Ngân hàng là quan hệ tín dụng mà trong đĩ bên cho vay là các

TCTD và bên đi vay là các chủ thể trong nền kinh tế xã hội