MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài:

Xu thế toàn cầu hóa diễn ra mạnh mẽ hiện nay làm cho lực lượng sản xuất phát triển. Kéo theo đó là sự phân công lao động quốc tế ngày càng lớn. Trong quá trình vận động, toàn cầu hóa lại trở thành nhân tố thúc đẩy ngược trở lại làm cho quá trình trên phát triển nhanh hơn. Chỉ vài thập kỷ trôi qua, thế giới đã thay đổi nhanh chóng. Không gian và thời gian không còn là rào cản, sự phụ thuộc chặt chẽ giữa các thị trường vốn quốc tế ngày càng mở rộng, hàng loạt các thương vụ sáp nhập, hợp nhất, liên doanh, liên kết theo đó cũng gia tăng. Chính vì lẽ đó, một nhu cầu thực tiễn đặt ra đó là cần phải có một hệ thống kế toán chất lượng cao toàn cầu, một chuẩn mực thống nhất để ghi nhận thông tin tài chính. Nhu cầu này chính là điều kiện để đảm bảo cho các doanh nghiệp, tổ chức trên toàn thế giới áp dụng các nguyên tắc thống nhất trong công tác báo cáo tài chính. Cũng vì nguyên nhân này mà Ủy ban chuẩn mực kế toán quốc tế (IASB) đã chuyển trọng tâm sang xây dựng các chuẩn mực phức tạp hơn, có thể bắt buộc các thị trường vốn trên toàn thế giới phải tôn trọng.

Một hệ thống chuẩn mực kế toán thống nhất chất lượng cao toàn cầu không chỉ gia tăng chất lượng báo cáo tài chính mà còn giảm đi chi phí vốn mà doanh nghiệp phải gánh chịu để lập báo cáo tài chính theo từng GAAP của quốc gia sở tại. Động thái này làm gia tăng niềm tin của nhà đầu tư quốc tế bởi nó gia tăng khả năng so sánh giữa các báo cáo tài chính của những công ty trên các thị trường vốn khác nhau. Với ưu thế rõ nét đó, ngày nay vấn đề đặt ra đối với các quốc gia không chỉ dừng lại ở việc hòa hợp chuẩn mực kế toán quốc tế mà phải là hội tụ với chuẩn mực kế toán quốc tế. Mỗi một quốc gia không ngừng nỗ lực để đạt đến hội tụ, không dừng ở góc độ thống nhấttiêu chuẩn thông tin tài chính mà còn thể hiện trách nhiệm với xã hội. Đây là xu hướng tất yếu khách quan nhưng con đường đi như thế nào là câu chuyện mà mỗi quốc gia phải tự tạo lập.

Với sự kiện trở thành thành viên chính thức của WTO vào năm 2006, Việt Nam càng không thể đi lệch khỏi xu hướng phát triển tất yếu đó. Để đáp ứng yêu cầu hội nhập cũng như nhu cầu thông tin của các đối tượng sử dụng trong nền kinh tế toàn cầu hóa đòi hỏi hệ thống kế toán Việt Nam cần phải có những bước đi thích hợp hơn. Do đó, tác giả đã lựa chọn đề tài: “Một số định hướng cho kế toán Việt Nam trong tiến trình hội tụ kế toán quốc tế” để nghiên cứu như là một yêu cầu do thực tiễn đặt ra đối với khoa học.

2. Mục tiêu, đối tượng và phạm vi nghiên cứu: Mục tiêu nghiên cứu

Mục tiêu của luận án là nhằm đưa ra một số định hướng cho kế toán Việt

Nam trong tiến trình hội tụ kế toán quốc tế.

Đối tượng nghiên cứu

Luận án nghiên cứu một số định hướng cho kế toán Việt Nam trong tiến trình hội tụ kế toán quốc tế trên cơ sở bài học kinh nghiệm của một số quốc gia trên thế giới.

Phạm vi nghiên cứu

Để đáp ứng mục tiêu nêu trên, luận án tập trung nghiên cứu hai vấn đề chính sau đây:

- Phân tích sự hội tụ kế toán quốc tế đang diễn ra hiện nay ở một số quốc gia trên thế giới, điển hình là thông qua các dự án hội tụ: IASB với Hoa Kỳ, IASB với EU, Trung Quốc, Malaysia;

3

- Phân tích quá trình xây dựng hệ thống chuẩn mực kế toán Việt Nam trong thời gian qua để đưa ra định hướng cho kế toán Việt Nam trong tiến trình hội tụ kế toán quốc tế.

3. Phương pháp nghiên cứu:

- Sử dụng phương pháp duy vật biện chứng chỉ đạo việc nghiên cứu;

- Sử dụng phương pháp quy nạp để nghiên cứu vấn đề lý luận và trình bày quan điểm về các vấn đề liên quan;

- Sử dụng phương pháp thống kê và phân tích để nghiên cứu vấn đề thựctiễn;

- Sử dụng phương pháp tổng hợp để đưa ra đề xuất theo mục tiêu đã định hướng.

4. Những đóng góp của luận án:

Những đóng góp chính của luận án bao gồm:

- Nghiên cứu xu thế hội tụ kế toán quốc tế đang diễn ra trên thế giới hiệnnay và rút ra bài học kinh nghiệm cho Việt Nam;

- Đưa ra một số định hướng cho kế toán Việt Nam trong tiến trình hội tụkế toán quốc tế.

5. Bố cục của luận án:

Luận án gồm 78 trang, 09 phụ lục. Nội dung luận án ngoài phần mở đầu và kết luận, danh mục bảng biểu – sơ đồ, tài liệu tham khảo, bao gồm ba chương:

Chương 1: Hội tụ kế toán quốc tế - xu hướng tất yếu của thời đại ngày nay

Chương 2: Tình hình kế toán doanh nghiệp Việt Nam trong bối cảnh toàncầu hóa kinh tế hiện nay

Chương 3: Một số định hướng cho kế toán Việt Nam trong tiến trình hội tụkế toán quốc tế

KẾT LUẬN

1. Quá trình toàn cầu hóa diễn ra với tốc độ phát triển nhanh chóng đã đặt ra yêu cầu phải nâng cao chất lượng thông tin tài chính. Điều này nhằm đảm bảo quyền lợi của nhà đầu tư và thị trường chứng khoán trên thế giới. Chuẩn mực kế toán quốc tế là điều kiện để đảm bảo các doanh nghiệp, tổ chức trên toàn cầu áp dụng các nguyên tắc thống nhất trong việc lập và trình bày báo cáo tài chính. Cùng với sự kiện tái cơ cấu vào năm 2001, IASB đã chuyển mục tiêu từ hòa hợp và nâng cao tính tuân thủ các chuẩn mực kế toán quốc tế sang mục tiêu hội tụ bộ duy nhất chuẩn mực kế toán toàn cầu chất lượng cao đáp ứng yêu cầu thông tin trên báo cáo tài chính là minh bạch và có thể so sánh. Việc vận dụng bộ chuẩn mực này hỗ trợ không chỉ cho những người tham gia trên thị trường vốn quốc tế mà còn giúp các đối tượng sử dụng khác ra quyết định kinh tế.

Ngày nay, chuẩn mực báo cáo tài chính quốc tế đã được sử dụng trên

100 quốc gia/vùng lãnh thổ và con số này không dừng tại đây. Bằng chứng là các quốc gia trên thế giới đang không ngừng nỗ lực và cam kết áp dụng IFRSs. Từ nền kinh tế siêu cường là Hoa Kỳ đến nền kinh tế phát triển mạnh và ảnh hưởng lớn trên thế giới là Trung Quốc và cả liên minh châu âu đều hướng về IFRSs. Thế giới đang dần trở nên hợp nhất và mở ra kỷ nguyên mới “Kỷ nguyên của bộ chuẩn mực kế toán toàn cầu chất lượng cao”.

2. Hệ thống kế toán Việt Nam đã trải qua nhiều giai đoạn phát triển và không ngừng hoàn thiện để đáp ứng nhu cầu thực tiễn đặt ra. Tuy nhiên, so với thế giới, kế toán Việt Nam dường như còn quá ‘non trẻ’. Khoảng cách nền tảng kiến thức về lĩnh vực này giữa Việt Nam với thếgiới khá xa. Trong khi thế giới ngày nay không ngừng thay đổi, làn sóng toàn cầu hóa và các giao dịch xuyên quốc gia ngày càng phát triển mạnh mẽ. Sự kiện Việt Nam trở thành thành viên chính thức của WTO cùng với các cam kết mở cửa thị trường dịch vụ, tài chính, ngân hàng…càng thúc đẩy sự minh bạch cũng như sự phát triển của hệ thống kế toán. Xu hướng hòa hợp đã chuyển sang hội tụ kế toán quốc tế và xu hướng hội tụ kế toán quốc tế trở thành tất yếu khách quan. Vì vậy hội tụ với kế toán quốc tế chỉ là vấn đề “sớm hay muộn” đối với Việt Nam. Tuân thủ IFRSs là xu thế tất yếu tại Việt Nam. Vì vậy, chủ động tiếp cận là việc làm cần thiết. Điều đó sẽ giúp chúng ta chuẩn bị hành trang tốt hơn, có được phương án tốt hơn và có thể giúp chúng ta “về đích” nhanh hơn.

3. Tiến trình hội tụ kế toán quốc tế ở Việt Nam là một quá trình hài hòa giữa hiện tại và xu hướng thay đổi của tương lai nhưng không nằm ngoài mục tiêu – có được tiếng nói chung cho nghề nghiệp, một khuôn khổ chung. Và để có được điều đó Việt Nam phải theo một lộ trình như các nước trên thế giới vẫn đang làm. Con đường duy trì, mở rộng quan hệ hợp tác với các nước và tổ chức nghề nghiệp quốc tế để xây dựng chuẩn mực quốc gia sao cho phải phù hợp với thông lệ chung được thừa nhận nhằm đạt được sự công nhận trên toàn cầu. Tiến trình này đòi hỏi nỗ lực từ phía nhà nước, doanh nghiệp, hội nghề nghiệp và nhà trường.

- Về phía nhà nước, có thể học tập từ quốc gia láng giềng Trung Quốc. Đó là xây dựng các chuẩn mực kế toán Việt Nam về cơ bản dựa trên IFRSs. Thực hiện hợp tác với các tổ chức nghề nghiệp ở các quốc gia tiên tiến. Điều này không chỉ là học hỏi kinh nghiệm xây dựng chuẩn mực mà còn có thể nhận chuyểngiao kỹ thuật, giảm đi nhiều chi phí nghiên cứu và đầu tư xây dựng “cơ sở hạ tầng”. Ngoài ra để có thể tiếp thu được nhiều phương diện phức tạp của IFRSs, nhà nước phải thực hiện chính sách đào tạo đội ngũ kế toán viên và tài chính đủ năng lực. Trách nhiệm này, nhà nước có thể giao cho nhà trường và hội nghề nghiệp.

- Về phía doanh nghiệp, đó là thiện chí áp dụng IFRSs thông qua sự hỗ trợ của Hội đồng quản trị. Vì áp dụng IFRSs đòi hỏi doanh nghiệp cần thiết lập hệ thống và quy trình để đảm bảo tuân thủ các chuẩn mực kế toán áp dụng. Việc quản lý báo cáo tài chính, trong đó đặt ra yêu cầu tăng cường tuân thủ và kiểm toán nội bộ nhằm đảm bảo tính trung thực của báo cáo tài chính.

- Về phía nhà trường, quá trình này cũng đòi hỏi phải tích cực nghiên cứu và chủ động xây dựng chương trình đào tạo phù hợp với thực tiễn hành nghề. Ngoài ra nhà trường còn giữ vai trò định hướng nên phải trang bị cho sinh viên những kỹ năng cần thiết để thích ứng với xu hướng phát triển của tương lai – xu hướng hội tụ kế toán quốc tế.

- Hội nghề nghiệp đóng vai trò là một diễn đàn để các thành viêntrao đổi và chia sẻ kinh nghiệm chuyên môn.

Tóm lại, chiến lược hội tụ chuẩn mực kế toán tại Việt Nam đòi hỏi phải lập ra lộ trình bao gồm nâng cao nhận thức, đào tạo và xây dựng hệ thống kế toán. Bởi vì, hội tụ là một quá trình học hỏi và lắng nghe từ nhiều phía, giữa các bên luôn được đặt trong quá trình vận động và tương tác. Hội tụ không phải vì mục đích hội tụ mà là vì nâng cao chất lượng của báo cáo tài chính.