Lời nói đầu

Công nghệ lμ một yếu tố rất quan trọng không thể thiếu đ−ợc đối với quá trình

sản xuất trong các doanh nghiệp của mỗi quốc gia. Doanh nghiệp lμ nơi sử dụng

công nghệ để sản xuất ra hμng hoá, đồng thời cũng tại đây lμ nơi tạo ra công nghệ

mới, công nghệ hiện đại, đến l−ợt mình công nghệ lại có ảnh h−ởng mạnh mẽ đến

trình độ phát triển của lực l−ợng sản xuất vμ quan hệ sản xuất. Công nghệ lμ một

nhân tố có tính quyết định đến chất l−ợng vμ khả năng cạnh tranh của hμng hoá

trên thị tr−ờng.

Hiện nay công nghệ đang sử dụng trong các doanh nghiệp ở n−ớc ta nhìn chung

đang ở trình độ thấp, thậm chí ở nhiều doanh nghiệp công nghệ còn lạc hậu nên

chất l−ợng sản phẩm còn kém, chi phí sản xuất lớn, giá thμnh cao dẫn đến khả năng

cạnh tranh trên thị tr−ờng trong vμ ngoμi n−ớc còn yếu. Muốn khắc phục đ−ợc tình

trạng nμy, vấn đề mấu chốt lμ phải đổi mới công nghệ, nâng cao năng lực sản xuất

với công nghệ vμ trình độ quản lý tiên tiến; các doanh nghiệp phải nhập khẩu vμ

lμm chủ đ−ợc công nghệ mới, công nghệ cao từ các n−ớc có trình độ khoa học - kỹ

thuật phát triển; vấn đề nμy phụ thuộc rất nhiều vμo hệ thống chính sách liên quan

đến nhập khẩu công nghệ của quốc gia.

Trong những năm qua, đặc biệt lμ từ những năm 90 trở lại đây tr−ớc yêu cầu hội

nhập kinh tế vμo khu vực vμ thế giới với nhiều cơ hội vμ thách thức đặt ra, các

doanh nghiệp n−ớc ta đã có nhiều chuyển động tích cực trong đó có việc đổi mới vμ

nhập khẩu công nghệ hiện đại từ nhiều n−ớc trên thế giới vμ đạt đ−ợc nhiều thμnh

tựu đáng kể, nhiều ngμnh vμ lĩnh vực đã cải thiện rõ rệt về trình độ công nghệ nh−

ngμnh b−u chính viễn thông, xây dựng, giao thông vμ một số ngμnh công nghiệp

nhẹ ... Những năm đầu của thời kỳ đổi mới hoạt động nhập khẩu công nghệ, máy

móc thiết bị còn chiếm tỷ trọng rất nhỏ bé, chỉ chiếm 10% trong tổng kim ngạch

nhập khẩu, cho đến những năm 1997 - 2000 với việc các doanh nghiệp có vốn đầu

t− n−ớc ngoμi đầu t− vμo Việt nam thì kim ngạch nhập khẩu máy móc, thiết bị cũng

tăng lên đáng kể, từ 15,3% năm 1997 đến 18 % năm 2000 so với tổng kim ngạch

nhập khẩu (KNNK năm t−ơng ứng lμ 1,77 - 2.57 tỷ USD). Các DN có vốn đầu t−

n−ớc ngoμi có tỷ trọng nμy cao hơn so với chung của cả n−ớc lμ 20 - 43%. Qua

những số liệu trên đây, có thể thấy rằng kim ngạch nhập khẩu máy móc, thiết bị

của Việt Nam trong thời gian qua còn rất nhỏ bé, định h−ớng của chính phủ lμ

trong thời gian tới đ−a KNNK máy móc, thiết bị lên 1% GDP vμo năm 2005 vμ

1,5% GDP vμo năm 2010.

Tuy nhiên, trong công tác nhập khẩu công nghệ cũng tồn tại nhiều vấn đề mμ

bản thân các doanh nghiệp ch−a đủ sức để giải quyết nh−: Các vấn đề về tiếp cận

thông tin về công nghệ, về giá cả thị tr−ờng, về các nguồn cung ứng công nghệ;

năng lực tμi chính của doanh nghiệp còn yếu; trình độ khoa học kỹ thuật của đội

ngũ lao động còn thấp; điều kiện cơ sở vật chất hiện có còn lạc hậu gây khó khăn

cho việc sử dụng vμ lμm chủ công nghệ mới...

3

Đồng thời, chính sách nhập khẩu công nghệ của Nhμ n−ớc với những −u đãi về

thuế, về các biện pháp phi thuế cũng nh− các biện pháp hỗ trợ nhập khẩu công

nghệ còn ở mức độ hạn chế, ch−a đủ giúp các doanh nghiệp v−ợt qua những khó

khăn, hạn chế để tiếp cận vμ đổi mới công nghệ. Tr−ớc đây, trong công tác xuất

nhập khẩu giữa Việt Nam với các quốc gia khác trên thế giới đ−ợc thực hiện qua

các hợp đồng mua bán ngoại th−ơng (đối với các n−ớc TBCN) hoặc các nghị định

th− về trao đổi hμng hoá (đối với các n−ớc XHCN), do vậy việc nhập khẩu công

nghệ ở Việt Nam không có luật riêng điều chỉnh. Cho đến nay, việc điều chỉnh

nhập khẩu công nghệ đ−ợc điều tiết bằng nhiều nghị định vμ các văn bản qui phạm

pháp luật nh−: Bộ luật dân sự (phần chuyển giao công nghệ), luật th−ơng mại, luật

đầu t− n−ớc ngoμi, các nghị định về qui chế đấu thầu, quy chế quản lý đầu t− vμ

xây dựng vμ các quyết định của thủ t−ớng chính phủ về quản lý xuất nhập khẩu.

Các văn bản nμy đề cập đến những nội dung chủ yếu sau: Đối t−ợng, phạm vi điều

chỉnh của việc nhập khẩu công nghệ; quyền vμ nghĩa vụ của các bên mua, bán; các

điều kiện chuyển giao, tiếp nhận vμ sử dụng công nghệ; giá cả vμ điều kiện thanh

toán; quản lý vμ phê duyệt của các cơ quan nhμ n−ớc đối với các hợp đồng mua

bán; những vấn đề giải quyết tranh chấp v.v...

Do không có văn bản riêng quy định các vấn đề về nhập khẩu (trong đó có nhập

khẩu công nghệ), nên quan hệ nhập khẩu chịu sự điều chỉnh của hμng loạt văn bản

luật vμ d−ới luật, mμ trong đó các điều khoản quy định về nhập khẩu không đồng

bộ, cụ thể vμ còn chồng chéo nên đã gây nhiều khó khăn trong thực tiễn đối với các

cơ quan quản lý của nhμ n−ớc vμ các doanh nghiệp khi nhập khẩu công nghệ.

Tr−ớc yêu cầu đẩy nhanh tiến trình CNH, HĐH đất n−ớc, trong bối cảnh hội nhập

kinh tế quốc tế, việc khuyến khích vμ hỗ trợ các doanh nghiệp khai thác đ−ợc các

cơ hội, tiếp cận, đón đầu vμ sử dụng đ−ợc công nghệ mới, công nghệ cao sẽ lμ mục

tiêu trọng yếu của chính sách nhập khẩu công nghệ quốc gia. Hơn nữa, bất kỳ một

chính sách nμo dù tốt đến đâu cũng chỉ phát huy tác dụng trong những thời kỳ nhất

định. Vì vậy, cần phải liên tục nghiên cứu để điều chỉnh chính sách nμy cho phù

hợp với những yêu cầu của thực tiễn đặt ra.

Về vấn đề nμy cũng đã có một số đề tμi nghiên cứu, ví dụ nh− đề tμi “Định h−ớng

vμ giải pháp nhằm đảm bảo nhập khẩu hμng hoá công nghệ nguồn phục vụ công

nghiệp hoá hiện đại hoá”. Trong đề tμi nμy các tác giả đã nghiên cứu vμ đ−a ra các

định h−ớng vμ giải pháp nhằm nhập khẩu đ−ợc công nghệ nguồn phục vụ công

nghiệp hoá hiện đại hoá đất n−ớc. Tuy nhiên việc nhập khẩu công nghệ mới, công

nghệ cao có nội dung rộng hơn, bao trùm hơn vμ có tác dụng tích cực hơn trong sự

nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất n−ớc. Chính vì vậy, đề tμi: ”Chính sách

nhập khẩu công nghệ mới, công nghệ cao đáp ứng yêu cầu công nghiệp hoá,

hiện đại hoá của Việt Nam - thực trạng vμ giải pháp"đ−ợc tiến hμnh nghiên cứu

sẽ góp phần đáp ứng cả về lý luận vμ thực tiễn những vấn đề đặt ra cho công tác

nhập khẩu công nghệ mới, công nghệ ca