Viện Kinh tế thế giới, thuộc Trung tâm Khoa học xã hội và nhân văn quốc gia được Hội đồng Bộ trưởng (nay là Chính phủ) quyết định thành lập từ năm 1983 theo Nghị định số 96/HĐBT ngày 9.9.1983, do đồng chí Võ Đại Lược làm Viện trưởng.

Tiền thân của Viện là phòng kinh tế thế giới thuộc Viện Kinh tế học, được thành lập từ những năm 1960, do cố Giáo sư Đào Văn Tập phụ trách. Phòng này gồm 3 bộ phận nghiên cứu kinh tế thế giới theo hệ thống: hệ thống xã hội chủ nghĩa, hệ thống tư bản chủ nghĩa và các nước đang phát triển. Mặc dù với một số lượng cán bộ không nhiều, song những công trình nghiên cứu về kinh tế thế giới được công bố trên tạp chí Nghiên cứu kinh tế đã trở thành một mảng quan trọng trong bức tranh chung về khoa học kinh tế Việt Nam và là nguồn thông tin có độ tin cậy cao về những vấn đề kinh tế và chính trị thế giới. Cuốn sách "Kinh tế Mỹ và cuộc chiến tranh ở Việt Nam" ra đời năm 1973 đã gây tiếng vang lớn do đã luận cứ về giới hạn kinh tế của Mỹ trong việc mở rộng chiến tranh ở Việt Nam, góp phần vào quyết tâm chính trị đưa cuộc kháng chiến chống Mỹ đến thắng lợi. Sau ngày đất nước thống nhất, các công trình nghiên cứu kinh tế thế giới hướng vào việc tìm hiểu kinh nghiệm nước ngoài trong phát triển kinh tế, giới thiệu những lý thuyết kinh tế.

Năm 1980, trước những đòi hỏi ngày càng tăng về nghiên cứu cơ bản và toàn diện những vấn đề kinh tế thế giới và quan hệ kinh tế quốc tế, Ban Kinh tế thế giới được thành lập tách khỏi Viện Kinh tế học như một bộ phận độc lập trực thuộc Uỷ ban khoa học xã hội do cố Giáo sư Đào Văn Tập làm trưởng ban và đồng chí Võ Đại Lược làm phó ban phụ trách. Trên thực tế Ban Kinh tế thế giới đã hoạt động như một Trung tâm nghiên cứu chuyên ngành trên cơ sở xác định những hướng nghiên cứu lớn và tổ chức bộ máy cũng như chuẩn bị đội ngũ cán bộ theo các vấn đề chung và từng khu vực.