LỜI NÓI ĐẦU

Trong bối cảnh khu vực hoá, toàn cầu hoá nền kinh tế ngày nay, hợp tác kinh tế đang diễn ra theo phương thức song liên kết phương và đa phương giữa

những nước và những nước thuộc các khu vực khác nhau, chính sự hợp tác và liên kết kinh tế sẽ tạo điều kiện cho các quốc gia có thể triệt để tận dụng và khai thác triệt để các nguồn lực từ bên ngoài và lợi thế so sánh của mình để đạt được những mục tiêu kinh tế xã hội của mình. Không thể phủ nhận lợi ích to lớn đạt được do sự hợp tác, liên kết giữa các quốc gia mang lại, đặc biệt trong lĩnh vực thương mại, chính vì vậy nhiều tổ chức cũng như các khối liên minh khu vực và quốc tế đã, đang và sẽ còn tiếp tục hình thành. Các khối liên kết này đã thúc đẩy mạnh mẽ các hoạt động kinh tế thương mại, không những chỉ trong nội khối mà còn chi phối mạnh mẽ tới các quốc gia, khu vực khác .

Xu hướng tự do hoá trong lĩnh vực thương mại phát triển nhanh chóng sẽ dẫn tới hệ quả là biên giới kinh tế giữa các nước bị phá vỡ vì hàng rào thuế quan sẽ bị bãi bỏ, các quan hệ kinh tế tuỳ thuộc vào nhau sẽ phát triển, các thể chế khu vực và toàn cầu sẽ hình thành ...Trong điều kiện đó một nền kinh tế muốn độc lập tự chủ, không muốn lệ thuộc vào bên ngoài, muốn tự đảm bảo các nhu cầu thiết yếu, chắc chắn không còn chỗ đứng. Một nền kinh tế hiệu quả, phát triển phải là một nền kinh tế gồm những ngành hàng có lợi thế cạnh tranh cao và sự phát triển của nó phải phụ thuộc vào thị trường thế giới.

Đẩy mạnh xuất khẩu là chủ trương kinh tế lớn của Đảng và Nhà nước Việt Nam, đã được khẳng định tại Đại hội VIII và trong nghị quyết 01NQ/TƯcủa Bộ chính trị, với mục tiêu chuyển dich cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hoá hướng về xuất khẩu. Để thực hiện được chủ trương này, cùng với việc đẩy mạnh tiến trình công nghiệp hóa – hiện đại hóa (CNH - HĐH) chúng ta phải tăng cường mở rộng thị trường xuất khẩu. Đây là viêc làm cấp thiết hiện nay.

Liên minh Châu Âu (EU) là một tổ chức kinh tế khu vực lớn nhất thế giới hiện nay, có sự liên kết tương đối chặt chẽ và thống nhất, được coi là một trong ba “siêu cường” có vị thế kinh tế và chính trị ngày càng tăng(đó là Mỹ, Nhật Bản và EU ). Ra đời năm 1951 với sáu nước thành viên (Pháp, Đức, Italia, Bỉ, Hàlan và Lucxămbua), ngày nay EU đã trở thành một tổ chức liên kết khu vực tiêu biểu nhất của khối các nước tư bản chủ nghĩa. Sau gần 50 năm phát triển và mở rộng, con số thành viên tới nay của EU là 15 nước, và trong tương lai sẽ còn có nhiều nước tham gia, nhằm đi đến một Châu âu thống nhất. Trong số những nước công nghiệp phát triển, EU có nhiều nước có tiềm lực kinh tế hùng mạnh vào loại hàng đầu thế giới như Đức, Pháp, Italia, Anh...Hiện nay, EU được coi là một tổ chức có tiềm năng to lớn để hợp tác về mọi mặt, đặc biệt là trong lĩnh vực thương mại và đầu tư.

Việt nam dã chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao với cộng đồng Châu Âu (EC) vào ngày 22/10/1990, ký hiệp định buôn bán hàng dệt may với Liên Minh Châu Âu (EU) vào ngày 15/12/1992 và ký hiệp định hợp tác với EU vào ngày 17/7/1995. Các sự kiện quan trọng nay chính là nhân tố thúc đẩy quan hệ kinh tế Việt Nam - EU phát triển mạnh trên cả ba lĩnh vực (thương mại, đầu tư và viện trợ), đặc biệt là thương mại.

EU là thị trường lớn có vai trò quan trọng trong thương mại thế giới. Một số mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt nam là những mặt hàng mà thị trường này có nhu cầu nhập khẩu hàng năm với khối lượng lớn, như hàng dệt may, thuỷ hải sản, giày dép,...Kim ngạch xuất khẩu của Việt nam sang EU tăng trung bình 36,6%/năm(1995-1999). Mặc dù kim ngạch tăng vối tốc độ nhanh, nhưng tất cả các mặt hàng xuất khẩu quan trọng của Việt nam đều đang gặp trở ngại nhất định trên thị trường này do các quy định về quản lý nhập khẩu của EU gây ra. Nếu EU không quản lý chất lượng và áp dụng hạn ngạch quá chặt chẽ và khắt khe đối với một số mặt hàng xuất khẩu của ta thì tỷ trọng kim ngạch xuất khẩu Việt Nam - EU trong tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam không chỉ dừng ở con số 15,1% ( quá nhỏ bé so với tiềm năng ) như hiện nay. Do vậy, vấn đề đặt ra là chúng ta cần tìm những giải pháp căn bản để mở rộng khả năng xuất khẩu, đồng thời khắc phục những khó khăn trở ngại trong quan hệ thương mại giữa hai bên. Hơn nữa trong điều kiện khủng hoảng tài chính tiền tệ ở Châu Á, thị trường khu vực bị thu hẹp lại, thị trường SNG chưa khôi phục lại được, thị trường Mỹ vừa mới hé mở, nên thị trường EU là một sự lựa chọn hợp lý.

Vì vậy đẩy mạnh xuất khẩu sang thị trường EU không chỉ là vấn đề cần thiết về lâu dài mà còn là vấn đề cấp bách trước mắt đối với sự phát triển lâu dài của Việt nam. EU là thị trường xuất khẩu quan trọng có khả năng đem lại hiệu quả kinh tế không nhỏ đối với ta. Tuy nhiên, để làm được việc này chúng ta phải tập trung nghiên cứu tìm cách giải quyết những vướng mắc cản trở hoạt động xuất khẩu sang EU và tìm ra các giải pháp căn bản để đẩy mạnh hoạt động xuất khẩu hàng hoá vào thị trường EU.

Hiện nay, Việt nam đang thực hiện chuyển dịch cơ cấu kinh tế hướng về xuất khẩu, việc mở rộng thị trường xuất khẩu là một đòi hỏi cấp bách .Vì vậy lựa chọn đề tài “Tự do hóa trong EU và khả năng thâm nhập thị trường EU của hàng hoá Việt Nam", với sự hướng dẫn, giúp đỡ của Thầy giáo hướng dẫn em mong muốn được đóng góp phần nào kiến thức của mình vào mục tiêu chiến lược mà Đảng và Nhà nước đã đề ra.

Mục tiêu của đề tài: trên cơ sở đánh giá tiềm năng và triển vọng của thị trường EU đối với hàng hoá của Việt Nam, phân tích và đánh giá thực trạng xuất khẩu hàng hoá sang EU, đề xuất một số giải pháp để nhằm thâm nhập hàng hoá của nước ta vào thị trường này có hiệu quả.

Đề cương bao gồm bốn nội dung lớn :

Chương I : Lý luận chung về tự do hoá thương mại

Chương II : Nghiên cứu thị trường EU

Chương III : Khả năng thâm nhập hàng hoá của Việt nam vào thị trường EU

Chương IV: Một số giải pháp chủ yếu để hàng hoá của Việt nam thâm nhập vào thị trường EU

MỤC LỤC

LỜI NÓI ĐẦU 1

CHƯƠNG I 4

LÝ LUẬN CHUNG VỀ TỰ DO HOÁ THƯƠNG MẠI 4

I. MỘT SỐ LÝ THUYẾT VỀ THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ 4

II. BẢN CHẤT VÀ CÁC HÌNH THỨC HỘI NHẬP KINH TẾ QUỐC TẾ 11

1. Khái niệm 11

2. Tính tất yếu 13

3. Các hình thức hội nhập kinh tế quốc tế 17

3.1. Khu vực mậu dịch tự do (FTA-Free Trade Area) 17

3.2. Liên minh thuế quan 17

3.3. Thị trường chung 18

3.4. Đồng minh tiền tệ 18

3.5. Liên minh kinh tế 18

3.6. Diễn đàn hợp tác kinh tế 18

4. Điều kiện ra đời cuả một tổ chức kinh tế khu vực 19

5. Điều kiện một quốc gia muốn tham gia có hiệu quả vào các khối kinh tế khu vực 20

6. Tác động của các khối kinh tế khu vực trong nền kinh tế thế giới 21

III. CĂN CỨ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA CHÍNH SÁCH QUỐC GIA VỀ NGOẠI THƯƠNG 22

1. Căn cứ lý luận của chính sách ngoại thương quốc gia 23

2. Một số khía cạnh thực tiễn cần xem xét khi hoạch định chính sách ngoại thương 28

2.1. Chiến lược phát triển kinh tế-xã hội của một quốc gia 28

2.2. Vị thế và tiềm năng của một quốc gia trên thị trường quốc tế 30

2.3. Ảnh hưởng của các tổ chức kinh tế quốc tế đến chính sách ngoại thương quốc gia 32

3. Chính sách thương mại của Việt Nam trong xu hướng tự do hoá thương mại 34

3.1. Một số nguyên tắc cơ bản 34

3.2. Chính sách cụ thể 35

3.3. Cơ hội và thách thức do tự do hoá đem lại 38

CHƯƠNG II 44

NGHIÊN CỨU VỀ THỊ TRƯỜNG EU

I. LIÊN MINH CHÂU ÂU (EU) 44

1. Vài nét về quá trình phát triển của Liên Minh Châu Âu 44

2. Vai trò kinh tế của EU trên trường quốc tế 49

2.1. Đối với lĩnh vực thương mại quốc tế 49

2.2. Đối với lĩnh vực đầu tư quốc tế 50

3. Chiến lược mới của EU đối với Châu Á 51

II. ĐẶC ĐIỂM CỦA THỊ TRƯỜNG EU 52

1. Tập quán, thị hiếu tiêu dùng và kênh phân phối 53

1.1. Tập quán và thị hiếu tiêu dùng 53

1.2. Kênh phân phối 56

2. Các biện pháp bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng của EU 58

3. Chính sách thương mại chung của EU 59

3.1. Chính sách thương mại nội khối 59

3.2. Chính sách ngoại thương 60

4. Tình hình nhập khẩu của EU trong những năm gần đây 63

III. NHỮNG THUẬN LỢI VÀ KHÓ KHĂN CỦA CÁC DOANH NGHIỆP VIỆT NAM KHI XUẤT KHẨU HÀNG VÀO THỊ TRƯỜNG EU 67

1. Những thuận lợi 67

2. Những khó khăn 69

CHƯƠNG III 72

KHẢ NĂNG THÂM NHẬP HÀNG HÓA CỦA VIỆT NAM VÀO THỊ TRƯỜNG EU 72

I. THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG XUẤT KHẨỦ HÀNG HÓA CỦA VIỆT NAM VÀO THỊ TRƯỜNG EU 72

1. Giai đoạn trước năm 1990 72

2. Giai đoạn từ năm 1990 đến nay 75

2.1. Kim ngạch xuất khẩu 75

2.2. Cơ cấu hàng xuất khẩu 84

2.3. Tình hình xuất khẩu một số mặt hàng chủ yếu 87

2.4. Tác động của nhập khẩu, đầu tư trực tiếp và ODA của EU tới xuất khẩu hàng hoá của Việt Nam sang thị trường EU 95

2.5. Đánh giá tổng quát thực trạng xuất khẩu hàng hoá của Việt Nam sang EU giai đoạn từ năm 1990 đến nay 101

II. TRIỂN VỌNG HÀNG HÓA CỦA VIỆT NAM THÂM NHẬP VÀO THỊ TRƯỜNG EU 105

1. Những nhân tố tác động tới khả năng xuất khẩu hàng hoá của Việt Nam vào thị trường EU 105

2. Đánh giá triển vọng phát triển xuất khẩu hàng hoá của Việt Nam vào thị trường EU 113

3. Khả năng cạnh tranh của hàng hoá Việt Nam trước các đối thủ tiềm tàng 116

3.1. Đối với các nước ASEAN 116

3.2. Đối với Trung Quốc - ảnh hưởng của việc Trung Quốc gia nhập WTO với việc xuất khẩu của hàng hoá Việt Nam 118

CHƯƠNG IV 120

MỘT SỐ GIẢI PHÁP CHỦ YẾU ĐỂ HÀNG HÓA CỦA VIỆT NAM THÂM NHẬP VÀO THỊ TRƯỜNG EU 120

I. ĐỊNH HƯỚNG XUẤT KHẨU CỦA VIỆT NAM VÀO THỊ TRƯỜNG EU 120

1. Định hướng phát triển mặt hàng xuất khẩu vào thị trường EU 120

2. Định hướng phát triển thị trường xuất khẩu trong khối EU 129

II. GIẢI PHÁP 137

1. Giải pháp về phía Nhà nước 137

2. Giải pháp về phía doanh nghiệp 143

3. Giải pháp khác 155

TÀI LIỆU THAM KHẢO 164

PHỤ LỤC 166

MỤC LỤC 177