Từ những năm đầu thập kỉ 90 trở lại đây, có lẽ không còn mấy ai nghi ngờ về vai trò của sản xuất hàng hóa, của Kinh tế thị trường trong sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước. Tuy vậy, do ảnh hưởng của những quan niệm trước đây về một CNXH không có kinh tế hàng hóa, không có quan hệ thị trường và do bản thân kinh tế thị trường lại có tính hai mặt của nó cho nên trong thực tế, việc nhận thức cho đúng vai trò của Kinh tế thị trường đối với sự nghiệp xây dựng CNXH vẫn còn nhiều vấn đề cần phải thảo luận.

Có thể nói, suốt một thời gian dài, các nước XHCN (trong đó có nước ta) đã không nhận thức đúng vai trò của sản xuất hàng hóa, của Kinh tế thị trường, đã đồng nhất hình thức sở hữu với hình thức tổ chức kinh tế và thành phần kinh tế, coi nhẹ thậm chí phủ nhận qui luật giá trị, qui luật cạnh tranh, coi nhẹ qui luật cung – cầu, chỉ nhình thấy mặt tiêu cực của kinh tế thị trường, phủ nhận quan hệ hàng háo tiền tệ. Do đối lập linh tế hàng hóa và thị trường với kinh tế kế hoạch hóa, cho thị trường là phạm trù riêng của CNTB cho nên chúng ta chỉ thừa nhận sự tồn tại của sản xuất hàng hóa trong khuôn khổ của “ thi đua XHCN”, tách rời một cách siêu hình sản xuất hàng hóa vời thị trường. Bởi vậy, chúng ta đã không tạo được động lực để phát triển sản xuất, vô tình hạn chế việc ứng dụng những tiến bộ của khoa học kĩ thuật vào sản xuất, năng suất lao động tăng chậm, gây rối loạn và ách tắc trong lĩnh vực phân phối lưu thông, làm cho nền kinh tế rời vào tình trạng kém năng động, trì trệ.

Trên cơ sở nhận thức đúng đắn hơn, đầy đủ hơn về CNXH và con đường đi lên CNXH ở Việt Nam, Đại hội VI của Đảng cộng sản Việt Nam ( tháng 12/1986) đã đề ra đường lối đổi mới toàn diện đất nước nhằm thực hiện có hiệu quả công cuộc xây dựng CNXH.

Cho đến nay, qua hơn một thập kỷ trăn trở, tìm tòi, vừa thử nghiệm trong nước vừa quan sát thế giới, từng bước chuẩn xác hóa quan niệm trong tư duy, hoạt động trong thực tiễn, cách diễn đạt bằng ngôn từ, đến Đại hội IX năm 2001, chúng ta xác định rằng nền Kinh tế thị trường định hướng XHCN là mô hình tổng quát của nước ta trong suốt thời kì quá độ đi lên CNXH; phát triển nền Kinh tế thị trường là đường lối chiến lược lâu dài của Đảng và Nhà nước ta.

Chúng ta đang sống trong một thời kì đất nước có nhiều thử thách gay gắt, đồng thời cũng chứng kiến những thành tựu đáng phấn khởi của công cuộc đổi mới về mọi mặt. Đến nay, có thể khẳng định rằng Việt Nam đã vượt qua được giai đoạn khó khăn nhất của khủng hoảng kinh tế xã hội, đang tranh thủ thời cơ thuận lợi để tiếp tục tiến lên phía trước.

Nhớ lại tình hình những năm 80, khi chưa có đường lối đổi mới, đất nước chìm trong suy thoái, xã hội lâm vào khủng hoảng tưởng chừng không có lối ra. Tiếp đó, các nước XHCN Đông Âu, Liên Xô lần lượt tan rã, kéo theo không ít những tác động bất lợi đối với nước ta, khiến cho nguồn viện trợ quốc tế bị chấm dứt đột ngột; nợ nước ngoài chồng chất; sản xuất kinh doanh đình đốn; lạm phát tăng đến 3 con số; vật giá leo thang; đời sống nhân dân ngày một sa sút.... Cộng vào đó, Mỹ xiết chặt bao vây cấm vận làm cho khó khăn vốn đã gay gắt càng được tích tụ đến đỉnh cao.

Trước tình thế hiểm nghèo đó, không ít người đã hoang mang, dao động, giảm lòng tin vào đường lối đổi mới của chúng ta. Bạn bè quốc tế tuy thông cảm nhưng lại rất lo cho ta, ít ai tin ta có thể đứng vững được trước những khó khăn chồng chất. Nhưng, Việt Nam vẫn đứng vững, đã tìm được lối ra, từng bước thoát khỏi hiểm nghèo và đang ngày một “ thay da đổi thịt”. Đó là chuyển nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung, quan liêu bao cấp sang nền Kinh tế thị trường định hướng XHCN. Phát triển Kinh tế thị trường định hướng XHCN là một quá trình tất yếu, phù hợp với qui luật phát triển của thời đại và đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước.

Tuy nhiện, đây là sự nghiệp vô cùng khó khăn, phức tạp, lâu dài. Bởi lẽ, nó rất mới mẻ, chưa có tiền lệ, phải vừa làm vừa rút kinh nghiệm. Song bằng lý luận và thực tiễn, bước đầu ở Việt Nam, chứng tỏ rằng Kinh tế thị trường định hướng XHCN không phải là ảo tưởng, và có thể tin tưởng một cách có cơ sở là Kinh tế thị trường định hướng XHCN tất yếu sẽ đưa một đất nước đến với CNXH.

Việt Nam thực sự đang bật dậy ở phương Đông với một hình tượng mới, sức sống mới và rộng mở. Đó là điều được mọi người trong nước và nhiều nước trên thế giới thừa nhận.

Mở đầu

Nội dung

I. Những vấn đề lý luận chung về nền kinh tế thị trường.

II. Sự hình thành và phát triển của nền kinh tế thị trường định hướng XHCN ở Việt Nam.

Kết luận.