1. Sự cần thiết của vấn đề nghiên cứu

Vùng Duyên hải Nam Trung Bộ (Đà Nẵng đến Khánh Hòa) nghề

khai thác thủy sản (KTTS) đã gắn bó lâu đời với ngư dân ven biển, là một

trong những cái nôi đầu tiên của nghề câu cá ngừ đại dương với sản

lượng trên 10 tấn/năm. Năm 2000 số lượng tàu thuyền của vùng trên 21

ngàn chiếc với công suất trên 588 ngàn CV, đến năm 2007 đã trên 26

ngàn chiếc với công suất trên 939 ngàn CV và đạt sản lượng khai thác

gần 400 ngàn tấn. Sự phát triển KTTS đóng góp đáng kể cho ngân sách

Nhà nước, giải quyết lượng lớn lao động và có ý nghĩa trong việc bảo vệ

lãnh thổ Việt Nam.

Sự tăng nhanh số lượng tàu thuyền một cách ồ ạt không theo qui

hoạch, khai thác không tính đến yếu tố môi trường, tình trạng vi phạm

pháp luật trong khai thác, sự mất trật tự trên biển vẫn thường xuyên

xảy ra. Nhiều tàu thuyền được đầu tư không đồng bộ về máy móc, trang

thiết bị, kỹ thuật khai thác cũng như trình độ của thuỷ thủ, vốn phải vay

với lãi suất cao làm cho hiệu quả hoạt động không như mong muốn, bên

cạnh đó, đời sống ngư dân phụ thuộc rất lớn vào biển cả, trình độ văn hóa

thấp, gia đình đông con là một trong những rào cản lớn cho việc phát

triển khai thác bền vững. PTBV là một trong những xu hướng tất yếu hiện

nay, nghiên cứu về phát triển KTTS theo hướng bền vững chưa được tiến

hành ở vùng Duyên hải NTB, chỉ có nghiên cứu của Viện kinh tế đưa ra

báo cáo tổng quan nghề cá Khánh Hòa. Đánh giá KTTS vùng Duyên hải

NTB theo hướng bền vững là cần thiết cho hoạch định chính sách phát

triển, do đó tác giả đã chọn đề tài “Phương hướng và những giải pháp

nhằm phát triển bền vững khai thác thủy sản vùng Duyên hải Nam

Trung Bộ” làm đề tài luận án tiến sĩ.

2. Tổng quan tình hình nghiên cứu đến đề tài

Các nghiên cứu trong nước của Viện Kinh tế và Qui hoạch thủy sản,

Viện Hải sản, Nguyễn Long, Nguyễn Chu Hồi, Lê Văn Ninh chủ yếu

đưa ra các quan điểm mang tính chất định hướng cho phát triển, bước đầu

đã tiến hành xây dựng bộ chỉ số đánh giá PTBV. Các nghiên cứu nước

2

ngoài Khem r. sharma (1999), Jean Boncoeura (2000), Jesper Levring

Andersen (2000), Taylor (2001), Sean Pascoe (2006) xây dựng các mô

đánh giá tác động các nhân tố và đánh giá hiệu quả kinh doanh tàu cá.

3. Mục tiêu nghiên cứu

(1) Hệ thống hóa lý thuyết phát triển đặc biệt PTBV trong KTTS.

(2) Đánh giá tình hình phát triển KTTS vùng duyên hải NTB trên khía

cạnh kinh tế, xã hội, môi trường và quản lý theo hướng PTBV.

(3) Đề xuất phương hướng và những giải pháp nhằm phát triển bền vững

KTTS vùng Duyên hải NTB.

4. Phương pháp nghiên cứu

Phương pháp thu thập dữ liệu

Số liệu thứ cấp: Thu thập và tham khảo các kết quả điều tra, đề tài

nghiên cứu, viện, trường, niên giám thống kê .từ năm 2000- 2007.

Số liệu sơ cấp: trực tiếp điều tra năm 2004 và 2005 tàu câu tỉnh Phú

Yên, tàu lưới rê và lưới kéo đơn thành phố Nha Trang

Phương pháp thu mẫu: Dựa theo cơ cấu công suất, phỏng vấn trực

tiếp chủ tàu lúc không mùa vụ và tuần trăng.

Phương pháp phân tích: Sử dụng tổng hợp các phương pháp như

thống kê mô tả, hồi qui tương quan, mô hình, hệ thống, so sánh .

5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu của luận án là ngư dân, các cơ quan Nhà nước

thông qua các vấn đề về kinh tế, xã hội, môi trường và quản lý liên quan

đến hoạt động KTTS ở vùng Duyên hải NTB.

Luận án tiến hành đánh giá một số nội dung về môi trường (Năng

suất, mức độ khai thác, diện tích và chất lượng môi trường, áp lực khai

thác, sự hiểu biết về hệ sinh thái, tác động của ngư cụ), kinh tế (Giá trị

sản xuất, vốn đầu tư, sản lượng, lợi nhuận), xã hội (Tỷ lệ lao động khai

thác, thu nhập bình quân, trình độ học vấn, vay nợ) và quản lý (hoạch

định chiến lược, các phương pháp và công cụ quản lý, thực thi pháp luật).

6. Những đóng góp mới của luận án

Mặc dù có một vài công trình nghiên cứu liên quan đến khía cạnh

kinh tế trong KTTS, cho đến nay, chưa có một công trình nào, chưa có

3

một tác giả nào nghiên cứu một cách toàn diện và có hệ thống về cơ sở lý

luận và thực tiễn KTTS vùng Duyên hải NTB theo quan điểm bền vững.

Phân tích và làm rõ hơn được các lý luận phát triển nói chung và

PTBV nói riêng, xác định các nhân tố ảnh hưởng đến KTTS, xây dựng hệ

thống chỉ số đánh giá PTBV trong KTTS, tổng hợp và rút ra được các bài

học kinh nghiệm áp dụng vào ngành KTTS vùng Duyên hải NTB.

Tác giả đã điều tra tình hình kinh tế, xã hội, môi trường của nghề

câu cá ngừ đại dương ở Phú Yên, tình hình xã hội và môi trường đối với

nghề lưới kéo đơn, nghề lưới rê ở Nha Trang. Kết hợp với các dữ liệu thứ

cấp vùng Duyên hải NTB từ năm 2000-2007 đánh giá thực trạng KTTS

theo quan điểm bền vững thông qua hệ thống cá chỉ số, đồng thời bước

đầu xác định các nhân tố ảnh hưởng đến doanh thu khai thác nghề câu cá

ngừ đại dương ở tỉnh Phú Yên. Tác giả nghiên cứu các công trình khoa

học đã được công bố và xác định tính tương đồng mà tác giả tính toán với

các kết quả nghiên cứu trước đây, đặc biệt nghiên cứu về các nhân tố ảnh

hưởng đến doanh thu nghề câu cá ngừ đại dương ở Phú Yên.

Tác giả trình bày các mục tiêu, quan điểm phát triển làm cơ sở cho

các định hướng và giải pháp phát triển KTTS theo hướng bền vững. Các

giải pháp luận án đề xuất mang tính đồng bộ, có khả năng vận dụng vào

thực tế nhằm PTBV khai thác thủy sản vùng Duyên hải NTB