[FONT=Times New Roman][URL="/tags.php?tag=lu%E1%BA%ADn+v%C4%83n"]Luận văn dài 47 trang, chia làm 3 chương , được hội đồng bảo vệ đánh giá là luận văn xuất sắc[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]Mục lục

[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]Lời mở đầu

[FONT=Times New Roman]1

[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]Giới thiệu chung

[FONT=Times New Roman]2

[FONT=Times New Roman]I

[FONT=Times New Roman]Ph­ơng pháp nghiên cứu

[FONT=Times New Roman]5

[FONT=Times New Roman]II

[FONT=Times New Roman]Khái quát về kinh tế của huyện

[FONT=Times New Roman]6

[FONT=Times New Roman]III

[FONT=Times New Roman]Tiềm năng du lịch Sa Pa

[FONT=Times New Roman]7

[FONT=Times New Roman]IV

[FONT=Times New Roman]Phạm vi không gian ảnh h­ởng của du lịch trên địa bàn huyện Sapa

[FONT=Times New Roman]10

[FONT=Times New Roman]V

[FONT=Times New Roman]Những tác động tích cực hay lợi ích của du lịch

[FONT=Times New Roman]13

[FONT=Times New Roman] A/

[FONT=Times New Roman]Khu vực thị trấn và những ng­ời Kinh kinh doanh

[FONT=Times New Roman]13

[FONT=Times New Roman] B/

[FONT=Times New Roman]Vùng nông thôn và các dân tộc thiểu số

[FONT=Times New Roman]14

[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]1) Tạo cơ hội việc làm và tăng thu nhập

[FONT=Times New Roman]14

[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]a. Bán các sản phẩm có sắc thái văn hoá dân tộc

[FONT=Times New Roman]14

[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]b. Dịch vụ leo núi (phanxipan)

[FONT=Times New Roman]20

[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]c. Mở quán bán hàng

[FONT=Times New Roman]21

[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]d. Vào thăm hộ gia đình

[FONT=Times New Roman]21

[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]e. Đ­a khách đi thăm quan

[FONT=Times New Roman]22

[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]f. Cho khách du lịch chụp ảnh

[FONT=Times New Roman]22

[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]g. Biểu diễn văn nghệ dân tộc

[FONT=Times New Roman]22

[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]h. Giới thiệu, chào mời khách

[FONT=Times New Roman]23

[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]i. Cung cấp l­ơng thực, thực phẩm

[FONT=Times New Roman]23

[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]k. Cung cấp nhân công lao động

[FONT=Times New Roman]24

[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]2) Sự hoà nhập vào kinh tế thị tr­ờng

[FONT=Times New Roman]24

[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]3) Mở rộng sự giao l­u, hiểu biết và thế giới quan

[FONT=Times New Roman]26

[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]4) Tăng c­ờng đầu t­

[FONT=Times New Roman]29

[FONT=Times New Roman]VI

[FONT=Times New Roman]Những tác động tiêu cực của du lịch

[FONT=Times New Roman]31

[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]1) Vấn đề những ng­ời bán rong

[FONT=Times New Roman]31

[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]2) Trẻ em lang thang ngoài thị trấn

[FONT=Times New Roman]33

[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]a. Giáodục

[FONT=Times New Roman]34

[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]b. Quan hệ gia đình

[FONT=Times New Roman]34

[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]c. Sự cấu kết cộng đồng

[FONT=Times New Roman]35

[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]d. Tệ nạn xã hội

[FONT=Times New Roman]35

[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]3) Nguy cơ "th­ơng mại hoá"

[FONT=Times New Roman]36

[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]4) Sự biến mất hay biến đổi các hoạt động văn hoá

[FONT=Times New Roman]36

[FONT=Times New Roman]VII

[FONT=Times New Roman]Tác động của du lịch đối với môi tr­ờng tự nhiên

[FONT=Times New Roman]39

[FONT=Times New Roman]VIII

[FONT=Times New Roman]Thái độ đối với du lịch và vai trò của dân tộc thiểu số đối với du lịch Sa Pa do các tác nhân khác nhau gây lên

[FONT=Times New Roman]42

[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]1. Các tác nhân du lịch

[FONT=Times New Roman]42

[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]a. Khách du lịch n­ớc ngoài.

[FONT=Times New Roman]42

[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]b. Khách du lịch trong n­ớc.

[FONT=Times New Roman]42

[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]c. Những ng­ời Kinh kinh doanh

[FONT=Times New Roman]42

[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]2. Các quan điểm hay nhìn nhận về du lịch Sa Pa và về vai trò của dân tộc thiểu số của khách du lịch và ng­ời kinh doanh

[FONT=Times New Roman]42

[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]a. Các yếu tốthu hút kháchdu lịch

[FONT=Times New Roman]42

[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]b. Những vấn đề môi tr­ờng, xã hội của Sa Pa nh­ hậu quả của du lịch

[FONT=Times New Roman]43

[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]c. Vai trò của ng­ời dân tộc trong thu hút khách du lịch

[FONT=Times New Roman]44

[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]d. Mứcđộ tham gia vào du lịch của ng­ời dân tộcthiếu số

[FONT=Times New Roman]45

[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]e. Sự bền vữngcủa vai trò của dân tộc thiếu số trong thu hút khách du lịch

[FONT=Times New Roman]46

[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]f. Những yếu tố cản trở sự tham gia của dân tộc thiểu số vào du lịch

[FONT=Times New Roman]47

[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]g. Những tácđộng tiêu cực của du lịch về văn hoá, xã hội, môi tr­ờng

[FONT=Times New Roman]47

[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]h. ứng xử khác nhau đối với ng­ời dân tộc và môi tr­ờng của khách du lịch nội địa và n­ớc ngoài

[FONT=Times New Roman]48

[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]i. Cảm nghĩ về dân tộc thiểu số

[FONT=Times New Roman]48

[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]3. Nhìn nhận của những ng­ời bán rong và trẻ lang thang

[FONT=Times New Roman]49

[FONT=Times New Roman]IX

[FONT=Times New Roman]Các biện pháp tăng c­ờng lợi ích cho dân tộc thiểu số, hạn chế tác động tiêu cực

[FONT=Times New Roman]51

[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]1) Tổ chức làm và bán hàng thổ cẩm

[FONT=Times New Roman]51

[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]2) Tổ chức bán hàng ở chợ cho ng­ời dân tộc thiểu số

[FONT=Times New Roman]52

[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]3) Đào tạo ng­ời dân tộc thiểu số thành các h­ớng dẫn viên du lịch, h­ớng dẫn viên leo núi

[FONT=Times New Roman]53

[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]4) Xây dựng một số nhà nghỉ mang sắc thái dân tộc tại một số làng bản quanh thị trấn Sa Pa

[FONT=Times New Roman]53

[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]5) Khôi phục và phát triển văn hoá truyền thống của đồng bào các dân tộc thiểu số

[FONT=Times New Roman]54

[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]6) Tăng c­ờng sản xuất l­ơng thực thực phẩm phục vụ du lịch

[FONT=Times New Roman]56

[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]7) Giải quyết vấn đề trẻ em lang thang

[FONT=Times New Roman]56

[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]8) Hạn chế tác động tiêu cực của sự th­ơng mại hoá trong các quan hệ xã hội và hoạt động văn hoá của đồng bào các dân tộc thiểu số

[FONT=Times New Roman]57

[FONT=Times New Roman]X

[FONT=Times New Roman]Một số kiến nghị cho việc phát triển du lịch bền vững ở Sa Pa

[FONT=Times New Roman]58

[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]1. Qui hoạch phát triển

[FONT=Times New Roman]58

[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]2. Cấp giấy phép đi thăm làng bản dân tộc và ngủ lại đêm

[FONT=Times New Roman]58

[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]3. Tổ chức quản lý du lịch

[FONT=Times New Roman]58

[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]4. Tổ chức thêm các khu tham quan, giải trí

[FONT=Times New Roman]59

[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]5.Tuyên truyền giáo dục về du lịch

[FONT=Times New Roman]60

[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]6. Một vài kết luận

[FONT=Times New Roman]60

[FONT=Times New Roman]Bảng

[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]1:

[FONT=Times New Roman]Lý do chính đến Sa Pa

[FONT=Times New Roman]8

[FONT=Times New Roman]2:

[FONT=Times New Roman]Công nhận có sự khác biệt về lý do đến Sa Pa giữa ng­ời Việt Nam và khách n­ớc ngoài

[FONT=Times New Roman]8

[FONT=Times New Roman]3:

[FONT=Times New Roman]Những sản phẩm th­ờng bán

[FONT=Times New Roman]16

[FONT=Times New Roman]4:

[FONT=Times New Roman]Loại mặt hàng bán chạy nhất của những ng­ời bán rong

[FONT=Times New Roman]17

[FONT=Times New Roman]5:

[FONT=Times New Roman]Thu nhập trung bình một tuần của những ng­ời bán rong

[FONT=Times New Roman]19

[FONT=Times New Roman]6:

[FONT=Times New Roman]Những kiểu loại giao tiếp với dân tộc thiểu số

[FONT=Times New Roman]27

[FONT=Times New Roman]7:

[FONT=Times New Roman]Lý do thích khách du lịch và du lịch của hộ gia đình

[FONT=Times New Roman]28

[FONT=Times New Roman]8:

[FONT=Times New Roman]Các sản phẩm mà các hộ đ­ợc phỏng vấn th­ờng bán

[FONT=Times New Roman]40

[FONT=Times New Roman]9:

[FONT=Times New Roman]H­ớng thay đổi của các yếu tố thu hút khách du lịch của Sa Pa

[FONT=Times New Roman]43

[FONT=Times New Roman]10:

[FONT=Times New Roman]Những vấn đề môi tr­ờng, xã hội của Sa Pa do hậu quả của du lịch

[FONT=Times New Roman]44

[FONT=Times New Roman]11:

[FONT=Times New Roman]Vai trò của ng­ời dân tộc trong thu hút khách du lịch

[FONT=Times New Roman]45

[FONT=Times New Roman]12:

[FONT=Times New Roman]Đánh giá về vai trò thu hút khách du lịch của ng­ời thiểu số

[FONT=Times New Roman]46

[FONT=Times New Roman]13:

[FONT=Times New Roman]Những cản trở ng­ời dân tộc thiểu số tham gia vào du lịch

[FONT=Times New Roman]47

[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]Lời mở đầu

[FONT=Times New Roman]Bản báo cáo này do PTS. Phạm Thị Mộng Hoa và PTS. Lâm Thị Mai Lan - Trung tâm nghiên cứu Địa lý Nhân văn thuộc Trung tâm Khoa học Xã hội và Nhân văn Quốc gia thực hịên với sự cộng tác của Annalisa Koeman và Nguyễn Văn Lâm thuộc Hiệp hội Bảo tồng Thiên nhiên Quốc tế, dựa trên các kết quả nghiên cứu bằng ph­ơng pháp đánh giá nhanh nông thôn và đánh giá nông thôn với sự tham gia của ng­ời dân do các tác giả tiến hành tại Sa Pa và các nghiên cứu, điều tra thực địa của Mai Kim Oanh (phụ trách) và Phạm Thị Quỳnh Ph­ơng (trợ giúp) với sự tham gia của cán bộ Hội phụ nữ huyện và ng­ời tham gia h­ớng dẫn khách du lịch tại Sa Pa. Nghiên cứu này nằm trong Dự án du lịch bền vững của Hiệp hội Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế tại Việt Nam với mục tiêu tiến hành nghiên cứu sâu tại Sa Pa - Lào Cai về mức độ tham gia, ảnh h­ởng và thái độ đối với du lịch của các cộng đồng dân tộc thiểu số và những ng­ời kinh doanh du lịch ở thị trấn cũng nh­ thái độ của khách du lịch đối với dân tộc thiểu số và nhận thức của họ về các tác động của du lịch.

[FONT=Times New Roman]Nghiên cứu đ­ợc tiến hành tại 4 "khu vực": 4 xã đ­ợc lựa chọn trong huyện Sa Pa; những ng­ời dân tộc thiểu số bán hàng rong và trẻ em lang thang ở thị trấn Sa Pa; những ng­ời kinh doanh du lịch ở thị trấn và cuối cùng là khách du lịch trong n­ớc và n­ớc ngoài.

[FONT=Times New Roman]Các kết quả nghiên cứu sẽ đ­ợc sử dụng nh­ một phần quan trọng của Hội thảo về kế hoạch hoá du lịch cộng đồng theo sáng kiến của Hiệp hội Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế - Tổ chức Phi chính phủ Quốc tế nhằm thảo luận về phát triển du lịch bền vững và về kế hoạch hành động phát triển du lịch bền vững ở Sa Pa (nh­ đã đ­ợc nói rõ trong Điều khoản tham chiếu của nghiên cứu này).

[FONT=Times New Roman]Các ý kiến đ­ợc nêu trong báo cáo này chỉ là của các tác giả, không nhất thiết phản ánh quan điểm của Hiệp hội Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế tại Việt Nam hay của Dự án Du lịch Bền vững.

[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]Giới thiệu chung

[FONT=Times New Roman]Du lịch là một trong những ngành "hết sức phụ thuộc vào môi tr­ờng thiên nhiên cũng nh­ vào các đặc tr­ng văn hoá và xã hội của c­ dân bản địa". Việt Nam đang trong quá trình chuyển đổi cơ cấu kinh tế và xã hội. Du lịch Việt Nam là một ngành công nghiệp non trẻ, đầy tiềm năng và hứa hẹn, nh­ng nó cũng có thể tiềm ẩn những hậu quả tiêu cực trên nhiều ph­ơng diện mà cần đ­ợc chú ý khắc phục kịp thời vì sự phát triển của nó nói riêng và của Kinh tế và Xã hội Việt Nam nói chung. Nếu nh­ tiềm năng thiên nhiên của du lịch cũng nh­ tác động của du lịch đối với việc bảo vệ các tài nguyên tự nhiên đã đ­ợc quan tâm và biết đến khá nhiều, thì các tiềm năng văn hoá, xã hội cũng nh­ sự quan tâm về những tác động của du lịch đối với dân c­ và các tài nguyên văn hoá, đặc biệt, đối với việc bảo tồn các di sản văn hoá truyền thống, độc đáo của các dân tộc thiểu số vẫn còn là những điều vô cùng mới mẻ ở Việt Nam.

[FONT=Times New Roman]Dự án "Xây dựng năng lực phục vụ các sáng kiến về du lịch bền vững" tiến hành trong 2 năm (1997-1999) do Tổ Chức Bảo Tồn Thiên Nhiên Quốc Tế (IUCN) thực hiện đã đặt một trong những nhiệm vụ trọng tâm là xác định và nâng cao nhận thức đối với các tác động về kinh tế - xã hội, văn hoá và sinh thái của du lịch, đóng góp vào việc phát triển các mô hình du lịch bền vững dựa vào cộng đồng để có thể tạo thu nhập lâu bền cho một số các cộng đồng bị thiệt thòi và nghèo nhất của đất n­ớc, đồng thời giúp duy trì sự đa dạng cả về sinh học lẫn văn hoá của Việt Nam. Một trong những nguyên nhân thúc đẩy sự hình thành dự án chính là sự lo ngại ngày càng gia tăng của nhiều tổ chức phi chính phủ (NGO) đối với những tác động hữu hình và ngày càng lớn của du lịch đối với các nhóm dân tộc thiểu số ở Sa Pa.

[FONT=Times New Roman]Trong một số các nghiên cứu gần đây nhất, các nhà nghiên cứu ph­ơng Tây đã đề cập khá nhiều đến những tác động này, trong đó đặc biệt có thể nhắc tới nghiên cứu "Sự tăng tr­ởng và ảnh h­ởng của du lịch ở Sa Pa" của Michael Dirgegorio và những ng­ời khác, năm 1996, và "Nghiên cứu ban đầu về Du lịch trong và vùng xung quanh thị trấn Sa Pa" của Mark E.Grindley, thuộc tổ chức Frontier - Việt Nam,1997.

[FONT=Times New Roman]Trong nghiên cứu của mình và đồng sự, Michael Digregorio cho rằng du lịch có thể làm tổn hại đến dân tộc thiểu số nhiều hơn so với những lợi ích mà nó mang lại; họ th­ờng đứng ở mắt xích cuối trong dây chuyền chuyển tải các tài nguyên thiên nhiên của Sa Pa phục vụ du lịch, có nghĩa là dân tộc thiểu số là ng­ời trực tiếp thu l­ợm và cung cấp các sản phẩm rừng phục vụ du lịch thông qua các khâu trung gian nh­ nhà hàng, khách sạn, cửa hàng . của ng­ời Kinh ở Sa Pa, bởi vậy sẽ chịu tác động đầu tiên khi môi tr­ờng và tài nguyên rừng bị cạn kiệt, trong khi đó việc tham gia trực tiếp vào các hoạt động du lịch nh­ biểu diễn văn hoá truyền thống, cho khách thăm quan làng, thăm nhà hay trú ngụ qua đêm lại không mang lại lợi ích đáng kể cho họ. Từ đó ông cho rằng khi du lịch ngày càng chiếm vị trí lớn hơn trong kinh tế Sa Pa thì vấn đề công bằng xã hội (thể hiện trong phân công lao động cũng nh­ phân chia lợi ích giữa dân tộc thiểu số và ng­ời Kinh đa số) càng trở nên nghiêm trọng hơn và ông đã đề xuất cần phải có cơ chế để điều tiết trở lại các nguồn lợi thu từ du lịch cho việc cải thiện kinh tế - xã hội và môi tr­ờng, ng­ời dân tộc thiểu số phải đ­ợc quyền kiểm soát việc tham gia vào du lịch của họ, kiểm soát việc khách du lịch vào thăm làng, thăm cuộc sống và các nghi lễ của họ. Michael Digregorio cho rằng cùng với sự phát triển của du lịch văn hoá thì việc th­ơng mại hoá một số yếu tố văn hoá của dân tộc thiểu số là điều không tránh khỏi và điều này sẽ làm giảm tính hấp dẫn đối với du khách, đặc biệt đối với những khách n­ớc ngoài trẻ tuổi, thích phiêu l­u và ­a tìm những điều mới lạ, hiện đang là loại khách n­ớc ngoài chủ yếu của Sa Pa. Thay vào đó sẽ là những khách n­ớc ngoài ít phiêu l­u hơn tuy giàu có hơn và loại khách trong n­ớc ít quan tâm đến đời sống thực của dân tộc thiểu số hơn. Ông cũng dự báo xu thế phát triển của Sa Pa sẽ từ một điểm du lịch đ­ợc hấp dẫn bởi những điều độc đáo, đặc biệt trở thành một khu du lịch nghỉ ngơi giải trí.

[FONT=Times New Roman]Mark E.Grindley cũng báo động về sự khó phục hồi của các tác động tiêu cực của du lịch, tuy tr­ớc mắt có thể ch­a nhìn thấy ngay. Ông cho rằng du lịch ch­a mang lại lợi ích cho dân tộc thiểu số - những ng­ời gây áp lực chủ yếu lên tài nguyên rừng, cũng nh­ ch­a trực tiếp đóng góp trở lại cho việc bảo tồn và phát triển tài nguyên rừng - là yếu tố hấp dẫn khách du lịch mang tính lâu bền hơn. Mark Grindley đã đề xuất một số biện pháp tổ chức du lịch ở Sa Pa nhằm mang lại lợi ích nhiều hơn cho dân tộc thiểu số góp phần giảm áp lực lên tài nguyên rừng, tổ chức các tour tốt hơn từ Sa Pa sao cho du khách có thể ở lại lâu hơn, đặc biệt chú ý tới việc thăm thắng cảnh, khu bảo tồn thiên nhiên, leo núi .

[FONT=Times New Roman]Nghiên cứu của Dr. Trish Nicholson tháng 11/1997 cũng cho rằng du lịch hiện nay ở Sa Pa mang lại rất ít lợi ích cho dân tộc thiểu số. ông đặc biệt nhấn mạnh rằng sự không t­ơng xứng giữa công lao động bỏ ra để làm các hàng thổ cẩm với giá trị mà chúng đ­ợc bán trên thị tr­ờng nh­ các đồ l­u niệm đã góp phần làm tăng thêm gánh nặng công việc vốn đã nặng nề của những ng­ời phụ nữ dân tộc ở đây.

[FONT=Times New Roman]Nghiên cứu của Dr. Jean Michaud vừa thực hiện tháng 5 năm 1998 đã đ­a ra bức tranh sáng sủa hơn về sự tham gia vào du lịch của các dân tộc thiểu số ở Sa Pa, tuy ông cũng cho rằng dân tộc thiểu số khó có thể cạnh tranh và kiểm soát đ­ợc các hoạt động mang lại thu nhập từ du lịch, họ chỉ có thể là những ng­ời buôn bán rất nhỏ và là các chủ nhà khách rất rẻ tiền. Tuy nhiên, theo Jean Michaud thì các tác động gây xáo trộn hệ thống tái sản xuất kinh tế và văn hoá của dân tộc thiểu số là không đáng kể, thậm chí ông còn cho rằng sự lo ngại về việc các trẻ em gái lang thang ở thị trấn bỏ học và có nguy cơ rơi vào cạm bẫy của nạn mại dâm là không có tính thuyết phục .

[FONT=Times New Roman]Một loạt các phát hiện cũng nh­ các ý kiến, quan điểm giống và khác nhau về những tác động của du lịch đối với các dân tộc thiểu số ở Sa Pa trong những nghiên cứu kể trên cho thấy, cần thiết phải làm sáng tỏ hơn nữa mức độ của các tác động, kể cả tích cực và tiêu cực, của du lịch đối với các dân tộc thiểu số ở Sa Pa, và, điều quan trọng hơn là tìm hiểu sự đánh giá và nhìn nhận của chính họ đối với những tác động này. Chúng tôi hy vọng cách đặt vấn đề và mục tiêu nghiên cứu của IUCN trong dự án này sẽ có thể đóng góp phần nào vào cuộc Hội thảo sắp tới nhằm tập hợp lực l­ợng và kinh nghiệm để xây dựng một kế họach hành động phát triển du lịch bền vững ở Sa Pa,có nghĩa là một kế hoạch phát triển mà ở đó các hoạt động du lịch hiện tại không làm ảnh h­ởng đến khả năng của các thế hệ mai sau trong việc đáp ứng các nh­ cầu của chúng, hay nói cách khác, làm sao để sự phát triển du lịch không làm tổn hại hay phá huỷ các tài nguyên của chính nó, kể cả tự nhiên và văn hoá, nhân văn, nhằm làm cho du lịch phát triển đ­ợc dài lâu, không ngừng hấp dẫn du khách, cũng nh­ làm cho cuộc sống của cộng đồng các dân tộc sở tại ngày càng phát triển và phồn vinh hơn.

[FONT=Times New Roman]Nhằm những mục tiêu này, IUCN nói riêng và các tổ chức quốc tế nói chung mong muốn đóng góp vào sự phát triển của một du lịch bền vững dựa vào cộng đồng, nghĩa là dựa trên những suy nghĩ và mong muốn của cộng đồng về du lịch và đối với sự tham gia của họ vào du lịch để từ đó tiến tới việc thực hiện kế hoạch hoá sự phát triển của du lịch Sa Pa với sự tham gia của chính ng­ời dân nơi đây, mà tr­ớc hết là các dân tộc thiểu số - những ng­ời chiếm tỉ lệ đa số trong tổng số c­ dân của huyện.

[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]I/ Ph­ơng pháp nghiên cứu

[FONT=Times New Roman]Ngoài thị trấn Sa Pa là nơi tập trung chủ yếu các hoạt động du lịch, 4 xã đã đ­ợc chọn để nghiên cứu trên cơ sở khoảng cách tới thị trấn Sa Pa, thành phần dân tộc thiểu số và nằm trong hoặc gần khu bảo tồn thiên nhiên Hoàng Liên Sơn. Các xã đ­ợc chọn ban đầu là Sán Sả Hồ, Lao Chải, Tả Van và Bản Hồ với khoảng cách xa dần thị trấn Sa Pa. Song một vài kết quả nghiên cứu sơ bộ cho thấy tuy Bản Hồ có thêm dân tộc Tày là dân tộc không có ở 3 xã trên, nh­ng ảnh h­ởng của du lịch tới xã này hầu nh­ không đáng kể và đại đa số c­ dân của nó không có hoạt động gì liên quan tới du lịch. Bởi vậy, Tả Phìn đã đ­ợc chọn thay cho Bản Hồ. Có thể nói, 4 xã đ­ợc chọn này là các xã có nhiều hoạt động liên quan tới du lịch nhất cũng nh­ chịu tác động của du lịch nhiều nhất (trong huyện Sa Pa, không kể thị trấn) nên hoàn toàn phù hợp với mục tiêu đặt ra

[FONT=Times New Roman]- Ph­ơng pháp đ­ợc dùng chủ yếu là ph­ơng pháp "Đánh giá nhanh nông thôn" (RRA) nhằm để phát hiện các vấn đề của du lịch và tìm hiểu những suy nghĩ, cảm nhận cũng nh­ quan niệm của ng­ời dân về những vấn đề đó cùng với các giải pháp đề xuất của họ. Các cuộc phỏng vấn, thảo luận chính thức và không chính thức đã đ­ợc tiến hành với đại diện các cấp chính quyền (tỉnh, huyện, xã), các ban ngành (Sở Th­ơng mại - du lịch Lào Cai, Công ty du lịch Lào Cai, phòng du lịch thuộc Sở Th­ơng mại-Du lịch Lào Cai, Công an huyện Sa Pa, huyện Hội phụ nữ Sa Pa), các tr­ởng bản, tr­ởng tộc, già làng cũng nh­ đại diện các đoàn thể phụ nữ, thanh niên, hội nông dân . của các xã đ­ợc nghiên cứu. Đặc biệt, các cuộc thảo luận đã đ­ợc tiến hành với các nhóm xã hội khác nhau nh­ nhóm các tr­ởng bản, tr­ởng tộc, già làng; nhóm lãnh đạo địa ph­ơng, nhóm phụ nữ, nhóm thanh niên hay nhóm khách du lịch trong n­ớc và n­ớc ngoài. Các cuộc thảo luận với chính quyền cấp xã th­ờng có mặt từ 2 - 4 ng­ời (ví dụ cuộc gặp ở xã Lao Chải đã có 4 ng­ời tham dự: Ông Phó Chủ Tịch UBND xã, cán bộ Địa chính xã, Ông Xã Đội Tr­ởng và Ông Chủ Tịch Hội nông dân xã). Nhóm các tr­ởng tộc, già làng có từ 2 -5 ng­ời (có 2 Ông Tr­ởng Tộc và 3 Già Làng có mặt trong cuộc gặp tại xã Tả Van). Nhóm phụ nữ cũng dao động từ 2 tới 16 ng­ời (tại xã Tả Phìn có 16 và xã San Sả Hồ có 12 phụ nữ đã tham gia thảo luận nhóm tại xã).

[FONT=Times New Roman]- Ph­ơng pháp phỏng vấn và điều tra bằng bảng hỏi đ­ợc sử dụng nhằm l­ợng hoá các kết quả sơ bộ hay những phát hiện đã xác định. Đã tiến hành phỏng vấn và điều tra bằng bảng hỏi 10% số hộ gia đình ở 4 xã đ­ợc nghiên cứu (do ng­òi địa ph­ơng biết tiếng dân tộc và thông thạo địa bàn điều tra) với mẫu điều tra tổng số gồm 110 hộ gia đình, trong đó có 78 hộ ng­ời Mông, 17 hộ ng­ời Dao và 15 hộ ng­ời Giáy, t­ơng ứng tỉ lệ 10% thành phần từng dân tộc của mỗi xã. T­ơng tự, đã điều tra và phỏng vấn 29 đối t­ợng tham gia kinh doanh du lịch ở Sa Pa, 27 ng­ời bán hàng rong, 26 trẻ em lang thang, 28 khách du lịch n­ớc ngoài và 26 khách du lịch trong n­ớc. Việc chọn mẫu hộ và các đối t­ợng trên để phỏng vấn đ­ợc kết hợp dựa vào ph­ơng pháp chọn mẫu ngẫu nhiên lẫn việc điều chỉnh sao cho nó đủ thành phần đại diện nhất.

[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]II/ Khái quát về kinh tế của huyện

[FONT=Times New Roman]Sa Pa là huyện miền núi với 9 dân tộc cùng sinh sống, trong đó đông nhất là ng­ời Mông (53%), Dao (24%) và ng­ời Kinh (13,7%), sau đó là ng­ời Tày (5,7%), Giáy (1,5%) và ng­ời Xa Phó (1,2%). Sa Pa có nền kinh tế phát triển thấp với cơ cấu ngành nghề khá đơn giản, chủ yếu dựa vào nông - lâm nghiệp. Đất canh tác chỉ chiếm 4,4% tổng diện tích đất đai của huyện, trong đó 45% là đất trồng lúa n­ớc và 39% là đất n­ơng mà chủ yếu là n­ơng ngô. Do khí hậu về mùa đông khắc nghiệt, lạnh, nên l­ơng thực chủ yếu chỉ trồng đ­ợc 1 vụ, do vậy l­ơng thực bình quân chỉ đủ cung cấp từ 6 đến 10 tháng cho các hộ nông dân ở đây.

[FONT=Times New Roman]Những tháng còn lại, họ phải dựa chủ yếu vào các sản phẩm rừng nh­ gỗ, nấm, măng, các loại cây d­ợc liệu, cây cảnh, mật ong, củi, thịt thú rừng . Chính vì vậy, tài nguyên rừng ở Sa Pa bị giảm sút rất nhanh chóng. Hiện nay, do chính sách đóng cửa rừng của Nhà n­ớc, do các sản phẩm rừng đã bị cạn kiệt một cách đáng kể cộng thêm với việc cấm trồng và buôn bán thuốc phiện, đời sống của ng­ời nông dân Sa Pa gặp rất nhiều khó khăn.

[FONT=Times New Roman]Nhà n­ớc và chính quyền địa ph­ơng đã cố gắng tìm nhiều biện pháp giúp dân xoá đói giảm nghèo, ổn định đời sống và nâng cao thu nhập. Nhiều dự án đầu t­ của các ch­ơng trình định canh định c­, ch­ơng trình trồng rừng và phát triển lâm nghiệp, ch­ơng trình khuyến nông của Nhà n­ớc cũng nh­ của một số tổ chức phi chính phủ hay các tổ chức quốc tế đã và đang đ­ợc thực hiện ở nhiều địa ph­ơng trong huyện.

[FONT=Times New Roman]Bên cạnh việc phát triển trồng trọt một số loại cây hàng hóa nh­ khoai tây, các loại rau xanh, đào, mận, hồng . và chăn nuôi lợn, gà, dê . việc trồng thảo quả d­ới tán rừng (mặc dù có ảnh h­ởng tới đa dạng sinh học của rừng vì làm mất hết các lớp thực vật nằm thấp hơn) đang là một trong những nguồn thu nhập bổ sung hết sức quan trọng của nhiều gia đình, đặc biệt là của ng­ời Mông (ví dụ xã San Sả Hồ có tới gần 90% số hộ, xã Lao Chải - 30%, ở xã Tả Van rất nhiều gia đình Mông có trồng thảo quả).

[FONT=Times New Roman]Trong số 110 hộ đ­ợc điều tra có tới 86 hộ (chiếm 78,2%) trả lời là bán thảo quả là một trong những nguồn thu nhập quan trọng mỗi khi gia đình bị thiếu ăn. Tuy nhiên, theo thống kê của chính quyền các xã đ­ợc nghiên cứu thì trung bình hiện có tới 40 - 60% số hộ thuộc diện đói nghèo trong đó ng­ời Mông chiếm tỷ lệ cao nhất. Bởi vậy, việc tạo điều kiện và giúp ng­ời dân Sa Pa có thêm các nguồn thu nhập mới là vô cùng quan trọng và bức xúc, nó không chỉ góp phần xoá đói giảm nghèo mà còn giúp giảm áp lực lên tài nguyên rừng, nhằm bảo vệ và khôi phục vốn rừng quý hiếm có giá trị tầm cỡ quốc tế ở đây. Trong bối cảnh đó, việc phát triển du lịch ở Sa Pa trong những năm gần đây có tầm quan trọng đặc biệt.

[FONT=Times New Roman]

[FONT=Times New Roman]III/ Tiềm năng du lịch Sa Pa

[FONT=Times New Roman]Với vị trí nằm trên độ cao 1500 - 1600 m, Sa Pa có điều kiện tự nhiên, đặc biệt là khí hậu, thu hút du khách tới nghỉ ngơi. Từ những năm đầu của thế kỷ 20, ng­ời Pháp đã phát hiện ra mảnh đất nhiều tiềm năng này và đã xây dựng hơn 200 biệt thự để tới nghỉ trong những ngày hè nóng nực ở đồng bằng. Sau khi Pháp rút đi, Sa Pa đã là nơi nghỉ của một số cán bộ cao cấp của Đảng và Nhà n­ớc. Năm 1979, chiến tranh biên giới đã phá huỷ hầu hết các biệt thự ở Sa Pa, chỉ còn 10 công trình giữ đ­ợc nguyên vẹn. Từ năm 1992 - 1993, khi xuất hiện các nhà nghỉ của một số Bộ, Ban ngành cùng khách nghỉ, chủ yếu là những cán bộ của các cơ quan Nhà n­ớc và sự quay trở lại của một số ng­ời Pháp (cả các nhà nghiên cứu lẫn khách tham quan du lịch) và sau đó là khách du lịch từ nhiều n­ớc khác, Sa Pa mới thực sự trở thành điểm thu hút khách du lịch. Số l­ợng khách du lịch đến Sa Pa ngày một gia tăng nhanh chóng. Theo số liệu của Sở Th­ơng Mại - Du lịch thì từ năm 1995 tới năm 1997, l­ợng khách du lịch tới Sa Pa đã tăng gần gấp đôi (từ 15.800 lên 30.800), trong đó khách n­ớc ngoài tăng gấp hơn hai lần (từ 4.000 lên 9.000).

[FONT=Times New Roman]Các sản phẩm du lịch là những thứ mà khách du lịch lấy làm mục đích hay lý do cho các chuyến du lịch của mình. Kết quả điều tra của nghiên cứu này một lần nữa lại khẳng định về sự đa dạng, phong phú của các tài nguyên du lịch của Sa Pa có thể thoả mãn những nhu cầu thể chất văn hoá tinh thần rất khác nhau của khách. Không những vậy, Sa Pa còn nh­ gợi mở cho khách khám phá thêm nhiều điều mới lạ về sự hấp dẫn kỳ thú của nó, nhiều hơn so với những gì mà tr­ớc khi tới, ng­ời khách đã đặt mục đích cho mình hay kỳ vọng cho chuyến đi.

[FONT=Times New Roman]Kết quả điều tra của nghiên cứu này cho thấy có một số nguyên nhân chính áp đảo, vì chúng mà khách du lịch đã đến Sa Pa. Khí hậu vùng núi mát mẻ, văn hoá dân tộc thiểu số và phong cảnh thiên nhiên đẹp là những nguyên nhân quan trọng nhất quyết định hành vi du lịch của phần lớn khách. Trong tổng số 54 khách (gồm 26 ng­ời Việt Nam và 28 ng­ời n­ớc ngoài) đ­ợc phỏng vấn thì có 37 ng­ời (68.5%) chọn lý do tận h­ởng khí hậu mát mẻ, 35 ng­ời (64,8%) chọn yếu tố tham quan văn hoá dân tộc thiểu số, 34 (62,9%) đến vì phong cảnh đẹp của tự nhiên.