Chủ tịch Hồ Chí Minh, anh hùng giải phóng dân tộc vĩ đại, nhà văn hóa kiệt xuất của dân tộc ta và của nhân loại, đã để lại cho chúng ta một di sản tinh thần vô giá, một hệ thống tư tưởng về nhiều mặt. Trong đó tư tưởng về đại đoàn kết là tư tưởng nổi bật, có giá trị trường tồn đối với quá trình phát triển của dân tộc ta và của toàn nhân loại. Đấy là tư tưởng xuyên suốt và nhất quán trong tư duy lý luận và trong hoạt động thực tiễn của Hồ Chí Minh và đã trở thành chiến lược cách mạng của Đảng ta, gắn liền với những thắng lợi vẻ vang của dân tộc. Gắn liền với tư tưởng này là câu nói nổi tiếng của Bác: “ Năm ngón tay có ngón vắn ngón dài nhưng vắn dài đều họp lại nơi bàn tay. Trong mấy triệu người cũng có người thế này hay thế khác, nhưng thế này hay thế khác đều dòng dõi tổ tiên ta. Vậy nên ta phải khoan hồng, ta phải nhận rằng đã là con Lạc cháu Rồng thì ai cũng có ít hay nhiều lòng ái quốc”.

Đoàn kết dân tộc là truyền thống quý báu của dân tộc ta suốt trong quá trình đấu tranh dựng nước và giữ nước. Kế thừa và phát huy truyền thống đó, Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng ta đã luôn luôn coi trọng củng cố và không ngừng mở rộng khối đại đoàn kết toàn dân tộc, phát huy sức mạnh tổng hợp lãnh đạo nhân dân ta giành hết thắng lợi này đến thắng lợi khác. Đoàn kết dân tộc là đoàn kết rộng rãi các tầng lớp nhân dân, là đoàn kết toàn dân. Dân, nhân dân, đồng bào… là những khái niệm có nội hàm rộng, chỉ toàn bộ con dân nước Việt, chính là con Rồng cháu Tiên. Như vậy, dân, nhân dân vừa là một tập hợp đông đảo quần chúng, vừa được hiểu là mỗi con người Việt Nam cụ thể, và cả hai đều là chủ thể của đại đoàn kết dân tộc. Cũng như “Năm ngón tay có ngón vắn ngón dài nhưng vắn dài đều họp lại nơi bàn tay”, con người “cũng có người thế này hay thế khác, nhưng thế này hay thế khác đều dòng dõi tổ tiên ta”. Dòng dõi tổ tiên ta cũng chính là dân tộc ta, không phân biệt già trẻ, trai gái, giàu nghèo; không phân biệt dân tộc thiểu số với dân tộc đa số, người không tín ngưỡng với người tín ngưỡng… Chỉ cần “ai có tài, có sức, có đức, có lòng phụng sự tổ quốc và phục vụ nhân dân thì ta đoàn kết với họ”. Đoàn kết với mỗi người dân cụ thể, với toàn thể đông đảo quần chúng và cả hai đối tượng trên đều là chủ thể của khối đại đoàn kết dân tộc, dưới sự lãnh đạo của Đảng để thực hiện những nhiệm vụ của cách mạng đặt ra. Trong khi xây dựng khối đại đoàn kết dân tộc phải tin vào dân, dựa vào dân và phấn đấu vì quyền lợi của nhân dân. Mỗi người “ai cũng ít hay nhiều lòng ái quốc” tiềm ẩn. Vì vậy, “Đối với những đồng bào lạc lối lầm đường, ta phải dùng tình thân ái mà cảm hóa họ. Có như thế mới thành đoàn kết, có đại đoàn kết thì tương lại chắc chắn sẽ vẻ vang”. Tấm lòng yêu nước đó có khi bị bụi bặm che mờ, chỉ cần làm thức tỉnh lương tri của mỗi con người thì lòng yêu nước sẽ lại bộc lộ. Với niềm tin vào sự hướng thiện của con người vì lợi ích tối cao của dân tộc, Hồ Chí Minh đã chân thành lôi kéo, tập hợp được chung quanh mình nhiều người trước đây vốn là quan đại thần của Nam triều cũ, như: Thượng thứ Bùi Bằng Đoàn, Khâm sai đại thần Phan Kế Toại… vào khối đại đoàn kết toàn dân, tạo điều kiện để hị có đóng góp vào sự nghiệp kháng chiến, kiến quốc của dân tộc. Điểm chung để quy tụ khối đại đoàn kết dân tộc là nền độc lập dân tộc, là cuộc sống ấm no, hạnh phúc của nhân dân. Thắng lợi của chiến lược đại đoàn kết dân tộc của Hồ Chí Minh, của Đảng Cộng sản do chính Người sáng lập trong hơn 75 năm đã qua cho phép chúng ta có thể khẳng định rằng: Trong một quốc gia dân tộc, bao giờ cũng có các giai cấp, tầng lớp xã hội, các tộc người, các tôn giáo khác nhau, song bao giờ cũng có lợi ích chung và cao cả của cả dân tộc. Dân tộc Việt Nam dù có nhiều giai cấp xã hội, tộc người và tôn giáo khác nhau, song người Việt Nam đều là con Hồng, cháu Lạc có lịch sử hình thành dân tộc lâu đời, có một cội nguồn văn hóa chung, có chủ nghĩa dân tộc truyền thống vững bền, có lợi ích cao cả là độc lập, tự do.